Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 48, 30 November 1889 — Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELANA [ARTICLE]

Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELANA

£a LimakaM i haaheo ai ka Honna. Na. hoa Obia Keleawe o Aīmiona Unuhiiana Ko Ilawaii Pae A ina, Helu 107 Oiai i Lold e kilo pono ana t ua liookoia iloko ona, o kalii a ka ui manff Meleipele i hele aku ai, oa kamoe oia no ka liikiiia Nolaila, liie kA . eleu a me ka nilani ona manaoMloko ona, i ukali nku ai oia mahope'o ka meheu o manu Mele mele. Ia manawa i wehe ae ai ua Lola nei 1 na ātu a pau e feona api, mahamaha, a e kuu paa ana hoi i kona mama holo ioi aku : i ko "ka manawa mnmua no ke ake e loaa -Wku kana mea i makem|ke ai. . Oiai ua Lola kamoe ana no ka. hikina, me mahimahi la no ka mo ana, aua ]|amaaina hoi na alahele o ka moana , Ma keia hele $na"a Lola, ua maopopo ia eia oia'ke hookokokp aku nei i oapaia pohaku oke aupuul IJol J o i u'upa ia ai e Piuke. Iloko nae o kei» inanawa, ua komo mai la na m&nao hoohuoi iloko ona, me ka olelo ana iho, eia la ka hoi īhea ka mea a'u e huli nei, a ihea la auanei oia e loaa aku ai īa'u 'f Aole ipau ae. kona hoomanao ana .ae no ia mea, a e mau ana no hoi oia ika holo imua, aia hoi ua halawai mai la me kona ike kekahi mea kupanaha. Oiai o Lola i halawai ni me ia mea, ua haupu ae la keia iloko ona, a aole oia i hooloihi iho no ke kali hou ana aku i manawa hou. Nolaila, me ka eleu ameh hikiwawe loa oia i hamama aku ai i kona waha, & omo mai la ike kai me ka ikaika, a poholo mai la ua mea nei iloko ona me ka ike ole ia e Piuke ma, Ma keia wahi e na makamaka heluhelu, malia paha o hinau mai oukou, owai aku la la ia mea a Lola i moni aku la? Nolaila, oia ka ko oukou mea kakau e hoike aku nei, aole ia he mea e aku, ( aka oka ui manu Melemelo no ia, ka j mea hoi i nnhuka iio kona ola iho e like me ka kakou i ike ai ma ka helu i hala. Aole hoi 1 manao ka ui Meleuwila e hoopokole ia ana la kona luhi no kona enemū aka' mamuli p na ulia laki, ua pau ia luhi. ■ Oiai nae ka ui manu Melemele i poholo aku ai iloko o Lola, ua mihi iho la oia iloko ona, me ka olelo ana. e poino ana ka hoi au, kai no e pakele ana i keia holo ana mai nei, Ua oi !oa aku no 1 ka hoi ka pono ina i paio aku nei «u no ke ola a me ka make imua o lakou, a malia o make no hoi kekahi o lakou ia'u, alaila ua oi loa aku ka pono o ia. A ina hoi au e make iloko o ka poho oko lakou mau lima; alaila ho make hanohauo ana ia, a !na ka hua auauoi hoi o ko\i puhaka e ulupa aku ia la kou a pau ke hiki mai i koua ma nawa. | O keia ae la na olelo mihi aua ui mamu Melemele nei iaia iho, a uoho ; iko ia keia iloko o Lola me ka hooma- ( nao ana no ia a me ka hopena o 1 ili uiai aua maluna i|to ona. | Aole he uiea e ae aka Ia uui Lola ; e haua aku ai, oiai ua loaa ae la uo kana īuea © huli uei. v

Kolaila. ua liooliuli ae la oia i kona ala helo no ka hoi ana aku i ke aupuni Muliwai Mako, kahi hoi ana i manao ai malaila e hoopaē aku ai i kona mau haku. Oiai nue ua Lola nei i hoobuli ae ai mai ia wahi, aia hoi, pa halawai koke iho la oia me na haloaloa aa 6ke au puui Po. Ano ia mea, ua hoomanao koko ac. ia keia, eia oia kc hookokoke aku nei i ke" aupuui Muliwai Make. Ma keia wahi i hookaulua iki īho ai 0 Lola no kana huakai me ka noonoo «na.no kana mea e Uana aku ai ke hi ki aku oia i ke aupuni Muliwai Make. No kekahi mau minuto kona noonoo ana. ua huoholo iho la oia iloko ona. he mea podo iaia ka hoike ana aka i kona mau haku. no kekāhi ukana ana 1 lawe mai ai ke hiki aku lakou no kahi i makemake ia. Ia manawa i haalele ilio ai o Lola i na paia pohaku o ke aupuni Po, a ka■moe loa aku la no ke aupuni Muliwai Make. Aole i hala ka hapaha hora o ko Lola niau ana aku» halulu ana keia no na kapa o ka Muliwai Malee. lloko o ia manawa. oiai o Lola i hiki aku ai ma ke kae o ka Muliwai Make, ua luai aku la oia i kona mau Haku. a puka aku la no hoi lakou nei. Ia Piuke ma i oi'i āku ai mailoko akn o Loln, a ku nui āna iwāho, ua bu II mai la o Piuke a haawi mai la ike aloha ame ka hoomaikai ana i kona hoaloha. Mahope iho o ka paa ana o kaPiuke mau olelo, ua pane mai la ka i'a Lo la, oia wale no anei kau mea i makemake ai, aole anei he meā e āe? Ae, wihi a Piuke i pane hou aku ai, oia wale noj aole he mea eae. :: Ano keia pane a Pmke ia Lola, a me ka Lola ninau hoi ia Piuke, nolai- : la, ua haupu wale ae la no ka ui Meleuwila no kona enemi.

: Nolaila, ua liuli hou aku la oia i hoI pe a pnue aku la ia Lola, rae ka olelo ana aku penei: | E ka Ia nui maikai, ko liaawi aku nei au i ko'u lioomaikai ana a pau maluna ou, a e ole oe pakele ai au a me kuu Ilio nei. ; A aole hoi oia ua liala aku la, aka o ka noho ana aku paha !a o keia uīua akn, nolaila, ka lawe nei au ia oe i kokua ao'u, a pela hoi au nou. , Nolai'a, pka'u kauoha ia oe, a i hoi aku oe mai keia wahi aku, e hoomanao pe no Manu Melemele kuu enemi, a i loaa ia oe, o ma'ama oa a hiki i kuu jb.oi hou ana mai ma keia wahi. | A o na poino a pau e ili mai ana ma luna ou ma keia hana ana au. ua lawa ia ia'u ma ke kokua ana aKu ia oe. 1 ka lohe ana o Lola i keia kauoha a ka ui Moieuwila, nolaila, ua pane mai la oia, o kau mau mea a pau i makemake ai, ua hiki loa ia'u kē hooko aku. 1 ina o'kou no keīa mana jwa, ua hiki loa no ia'u ke hooko aku, a sna no kekahi wa ottoa akn, aia no ia la oe. ■ Ia manawa i pane aku ai ka ui MeWwila, ina ua hiki ia oe ke kii a loaa oia ia oe i keia alaila, ke kau' oha aku nei au ia oe <5 U >oko aku oe, a ina aole alaila» na pau ae la no. I No keia manao o ka ui Meleuwila, botai!a k ua hooholo iho la o Lola ilo ko ona, a i mea hoi e 01 aku ai kona mahalo ia. i JSolaila, ua pano mai la oia i ka ui, ina pela, e kali 0« ia\i no hookahi tui~ !nute ma keia hope iho a i liiKi ole mai au ia manawa, alaila, ua poino ia au. I A i hiki maī ka hoi au ma keia wallii mamna ae o ia manawa, alaila, e lioomanao iho oe ua ;loaa kou mako mHko. i Ua maopopo ia Lola kana mau mea ja pau 0 haua ai ia manawa» a aole uao li iko ka ui MoUniwUa ua loaa mua ia JU>la ka ui Manu Molemele. I Mahopo ilio o ka pau ana o na olelo a Lola i ka ui Meleuwila, ua u&lo »feu la oia mai ko Mele\iwila ike aua nku iaia. O keia nalo ana nae o Lola, aolo oia !i hele aku no kaln mamao, aka. ua emi Oio no oīa a noho i na papaku o ka iMuliwai Mako, uo ka moa, aia uo ]Mauu Mounuolo iloko oua i noho

Oiai uae o Lola i euai iho ai ilaio, aia no ka ai Meleawila ke haka pono ula kooa maa maka o ka hoea hoa mai o Lolp, a o Piuke uia hoi, ua hoi aka la laoa iloko oke Aoa, ae hahai ana . oia i ka moulelo piha o ia Aoa. Mamua ae uae o ka piha o ka miuuia oko Lola nilo ada aku, aia hoi, aa ike hou ako la ka.ai MeleowiIa ik* ooloku boa aaa »e oka wai, a me he kaikoo uui la e pāholii aoa maluoa o aa Moauawai la. Ha maa selcbua wale no ko keia iuo nai i pahola iho ai, aaa hoi.hoa ae la ūo ka Moaoawni e like me kooa aoo maa. A iloko o ia maoawa 1 ike ia aka ai ke poo o aa Lola nei e oka mai aoa, a he maa nnnaina hoi kona o ka hoihoi a Melenwila i ike aka ai. Iloko o ia manawa i oinaa aka ai kā ai Meleawila, pehea akn nei kaa haakai? la manawa i pane mai ai o Lola, kai do hoi ua hai maa aka ne.i aa īa oe, ina au e hiki e mai ma keīa wahi mamaa o ka piba ana o hookahi minute, alaila, aa ioaa kau maa i makemake ai, No keia olelo a LoU, nolaila, aa pnu ae ta ko ia nei manao, aka, o k.ooa maa heleheleaa, ke hoike naai la ia i ka haaoli i na wa a paa. ..■ ltoko nae o ko Meleowila mannwa e piha haaoli ana, aa panē mai la o Lcla, e kau haka, ua hooko aka nei au i kaa kaopha, a eia uiai oia. Ia manawa no i laai m«i ai ua L>la nei ika oi Mana Leleipeie a ka ana iwaho, ao ka manawa nphoi ia i paa akn ai ia Meleuwila. I ka wa nae a ua ai Mana Melemele nei i paka maī ai mailoko mai o Lola, aole he manawa e hiki ai iaia iho ke pale īho nona, nolaila, ua hnawi pio aka la oia ia Meleawila, Ua lilo i aiea ehaeha na ko ka ui Meleawila manao ka ike ana aka ia Manu Melemela kon-* enemi, a pii ae la ka ula o kona iuaina ma kona maa

papalioa. * ' Wahi aaa ai Meieawila aei i pane aka ai, he mea oiaio, aa hlo aa i pio nau iloko o kekahl maa hora ioibi, ano e iiio ai oe i pio oa'a qo ka mannwa paa ole. A ina aole aa i hookaawale mou i wahi noa e ooho ai, iaa la i keia hora ao e make ai oe ia'a a e hooko aka aaa aa do ka'a mea i oielo ai. Iloko no oia maaawn i haki &e ai ua ui nei i kaaa paiii mailoko ae o kH wshi,a halali ae la hoi kona kino igaat o aa kukaua la e pahola ana o ka aina. A oiai ka ai e p&a ana i kan» p»bi 4 aa hah aka la oia a paneaka la ia Mhnu Meiemeie, eia koa wsihi e noho ai no ka manawa pau ola. Eia no hoi il->ko nei o keīa p»hi k thi p<*a aī o lieiua llipa īue koaa mna haku, 01» o M«,udelana a me ka ui Yanisa, a o ka uku hoopai la uo lakou hū i manao ai. | A nou hoi e Maau Melemele, ooe Ika mea nana i hoopaa i kau uinkuhkine iloko o ke aupuui Uwee,, kalu Uoī a'a i ike ole aku h! i koua a nio ke ino. A e Uka oie kau h»aa »uh jwis i kau uaauia aloha % peU uo auauei e haua i« aku ai malana ou i k«ia mouaw». lloko&o oia inauaw»» me ka hakalU ula iho i auai ai ua ui uei ma kc kumu o kaua pnbi a hvx>huli nka Ia imua o ka oi Mauu Meleuiele. liuko oka niiiaawa pokole loa, me he imo ana la na ka makf, aia Uol, ua poliolo mai la ka ui Mnuu Melemele liokoo ke kumu o ua p»hi la. A e pa«* ia ana koi koua kiuo me he nkn Uke naoa iho» e na uwea liilii aa»genett, a hv>ihoi hoa ih j ia ua ai Mēi«uwiia nei i kaaa pahi iloko o kona w»hn Iloko oka manawo i pio ai o Maau Melemele i ka ui 3kL?teu\Yi!s» aa hoi aka ia oia no kahi a Piuke ma e aoho mai aua a nalo akn la r?o lioi ka ia Lola no koaa wahi maa v Uiai k& ui MekawiU i hiki aku ai mua o laua, ua h>»awi uai la laua i na hoomaikai aaa ika ui uo koiia wiueo ole, a noho iho la lakou ce\ \toko oua Aua Ma keia wahi ena mnkamHka helu «a ike ae U a * kakou i ka pa* auA oka ui Mmu\ Melemele, da kē uoho ata yv iuo iioko oka AoUl^i^