Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 50, 14 December 1889 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELANA [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELANA

Ka Limakahi i haaheo ai ka Honua, Na hua Ohia KelisAwj? o AimioNa Unuhiia no Ko Hauoaii Pae A ina. Heiu 109 Ika lohe ana nae o Piuke I keia mau olelo a kana kaikamahine, ua komo koke iho la no ka noonoo iloko ona, aole he mea e ae a kana kaikamahine i manao ai no ke kane walo no. la manawa i oana a;ku ai ua Piuke nei i kana, kaikamahme, heaha ka mea au i manao ai e hoike mai i mua o'u? Aole he mea eae a'ui manao ai, eia wale iho no, o ke noi ana aku i kou manao no ka ae ana mai ia'u e lilo au na ianei, a oia hoi na'u. Be mea oiaio, walii a ua ui nei i pane hou aku ai, oko maua mau manao ua like, ao ko olua wale no koe ko na makua. Aina e a« mai ana oe alaila, ua lawn. no ka hooia ana mai o ko'a mama i mea, aole o ; u kanalua no kona hoole mai. No keia manao o ka ui Meleuwila, aole ia he mea kanalua i ko Piuke manao no ka ae aoa aku, aka, ua pane aku la nae oia i kana kaikamahine penei: Ke waiho aku n3i au i ka pono a me ka ole imua ou, a nau no e koho e like me kou makemake, aka, oke kane a'u i manao ai he kane ia e ola ai na iwi, a he puu pale oia no ka wa popilikia. Aole hōi o keia mau poino ua hala ae la, e i aku ona poino e liiki mai ana ma keia mua aku. Me keia mau olelo ua Piuke nei i paue ae ai a huli aku la oia e ninau i ka opio Kaonohiokala, me ka i ,ana aku, pehea la kou manao no keia mea? No keia ninau a Piuke ] ka opio, nolaila, ua kulou iho la oia īlalo, a no kekahi manawa loihi, ua ea ae la oia iluna a pane mai la. He mea paha keia i hooholo mua loa ia e lilo au nana a oia hoi na'u, ina paha aole i hana mua ia keia mea aole kaua e halawai ana ma keia wahi. Aka, ke hai paa aku nei nae au ia oe, aole oia e lilo i wahine na'u i keia manawa, aia wale no a loaa kuu pua itviaj a ike aku au i kona mau ano a pau. Ika !ohe ana o Piuke i keia mau olelo, ua pane hon mai la oia me ka nina\i ana, Pehea ke ano o ua pua ta ? He pua oia nona na lihilihi ehiku wale no, a maluna ona na waihwluu ehiku, a e hoike mai no oia i na ala like ole ehiku, Uh hana ka opio i keia mea i wahi e ike hou ai oia i kana pua, a e maopopo ai hoi iaia oia io no ka mea nona ka lauoho nua e paa anar Oiai nae ka opio e kamailio ana ia Pivike, aia ka ui Meleuwila ke hoolo he mai la, a e holiola aua hoi na mino akR maluEH o kona mau papalina. Iloko nae o keia manawa i huli ae ai o Piuko a i'auo aku la i kana kaikwuBhiue s me ka olelo ana aku peuei: Ke lohe ae la 110 00 e knu kaikamahine ika manao oko kane an e iiui nei, aole oia 0 lilo nftu a hiki i ka lux>ko ia ana o kona makemako.

Heaha la hoi ka hewa o ia, wabi a aa ui oei i pane aku ai, a o ka hali wale aku no boi paha ka hana i kōe I aa pna la aua kaoe nei a'u iūa hoi e loaa atta, a i loaa ole no boi paha o ia iho la no hoi. He mnnao nne ko'u, eīa na pun la i ke aupuui Uwila kahi i.waiho ai, iloko hoi o oa kihapai pua o kuu one hanan a ua !ana kuu manao e loaa ana ua pna nei nona na waihooluu ohiku a me na aia like ole ehiku. Hahope iho o na kukai kamailio ana a lakoo nei, na pane hou aku la ka ni Meleuwila i kona makuakane i La i aoa aku: E kuu makuakane aloha, ka _mea. hoi a kuu makpahine i kauoha paa mai ai ia'a mamaa o kuu haalele ana aku iaia ame na naoi lnbiehu oko maua home ina oe e loaa ia'a he kino ola a make paha, e hoihoi aku imua ona, a nani hoi ia na imi au a loaa oe e kuu makoakane iloko o na poino ha nui, noiaiia ke noi aku nei au ia oe e hoi kakon no ke aupuni Uwila, a malaiia hoi » maopopo ai na mea a pau. No ka mea, oka hooko ana aku hoi ia i ka'u mea 1 oielo ai i kuu makaahine, oia hoi, aole aa e hoi hon i hope a hiki i kou loaa ana ia'o, a paa pio hoi ko'u mau enemi, aka aa hooko 10 ia ia man hooheno ana. A pehea aka nei la kau makuahine aloha, eia do paha oia ke ola nei, a i ple ua lilo pio paha oia ma ka liina o ka mea pakaha waie. No keia mau oleio a ua ni Meleuwila nei, na pane mai la ka iiio Leina Hiu, e kua haku Meleuwila aloha, o ka mea aa i kac?aiiio aenei aia no oia ke noho la me Le oia kino maikai a ke kali mai ia o kon hoea aka.

Mabope iho o keia qq>*q kakai ōlelo I aoa a lakoa Dei, ua hoohoio like ae la iakoa nei do ko lakou hoi ana uo ke aopuai Uwila. Iloko oia maoawa, kaa ae la ka nī Meleuwila nialuna o kana īlio Leina Hm, a o Piake hoi maiuua o kana ili ! lela, a o ka opio Eaonohiokala maluna do hoi o kona lio eleele. Me he oiapa aua ia ua ka owila, aia hoi, ua haalele iho la lakou i ke aupuni Muliwai Make, a aia lakou ke lele ia iioko ona 00 kaaielewa no ke aupuni Uwila kā pahu.hopu. Oko lakau nei lele ana, ua kaawale kekahi mai kekahi aku, a e lele ana ke!a a me keia mā ke a!a e hiki aku ai i ke aupuoi Uwila. OiBi lakou nei e lele ana a iloko o na minute pokole wale no, ua hiki like aku la no lakou nei no ke anpani Uwila, kahi hoi a ka ui Mauoa Uwila e Doho mai aDa roe ke aloha no kana Jei he kaikamahine ka opuu pua hoi o kona puhaka. Ia lakou i boea aka ai, aia no ka ui Mbudb Uwila iloko o kona hale kahī j noho aī me ka hoomanao mau ana no kaoa kaikamahine aloha. A oiai no oīa e noho ana me ia mau manao aloha, aia hoi, me koaa mo°uhane mua ole, ua hoopniwa ia oia i kona ike ana aku i na helehelena o kana lei aloha lie kaikamahiue e ku mai ana ma ka puka o kona rumi. Me na huaolelo o ke pahaohao i pane ae ai ua Mauna Uwila uei, he kioo aka auei, a i ole ona heleheleua auei keia o ka'u kaikamahine alolia Meleowila ? Ta manawa i pane mai ai ua ui Meleuwila nei, aole keia ho kino aka, aka o ke kino uo o kau kaikamahiue aloha i nalo mai aoe aku no kokahi mau mahiua loihi i hala ae.

| I ka lohe aoa o ua Mauua Uwila uei : i keia mau olelo, ua puili ae la oia i koua mau.lima pnlupalu ma koua uma I uma, a kuo ae ia oia mo ka leo uui, ! 110 ka mea, ua halawai liou oia me ke ! kioo ola o kaua kaikamahiue. Ia mauawa uo lioi i komo aku ai o Meleuwila, a hui alolia ae v la laua nei, a e uwe aua ka makua i ke keiki a peia hoi ke keiki i ka makna,, a ke uaua 'ku ! i aa mau opua nei me be la l T a heha Waipio i ka uoe, O Piuke hoi a mo Kaouohiokala, ala uo lasa mawaho kHhi i uoho ai, a e J kali aua hoi o ke kii aku o ka ui Melo nwila. | Oiai o Meleuwila a me koua makuahiue > naoea aua mahope o ka pau aua ! o na puili a!oha aoa, ua ninsa aku la ! kona makuahino, pohea kau huakai ?

j la manawa i pane aku ai ka ui Me- | leuwila, ona mea a pau e pili ana co [ ka'u huakai, ua holopono, a eia lakou a pau ma ka jjoho o kuu liina. Aka i hai aku nae au ia oo e kuu makualiinn, o kc alahelo a'u i liolo ai, he alaiiele ia no ka poino, a me ka hoomanawanui wale no e hiki ai. Ua pa'a ia e a'u na poino lehulehu e alai mai ana ma ko'u alahele, a oiai au ma ke ala e imi ana ia Manu Melemele, ua h&lawai iho la au me kekahi poino nui e hiki ole ai ia'u ke paie ,ae. 1 ka lohe aua o Mauna Uwila i keia mau olelo a kaua kaikamahine, ua Di- j nau aku la oia, heaha ka oōino 1 hala-1 wai mai me oe ? Qka poino a'u e olelo nei, oia no ko'a paa pio ana Ika ui Manu Melemeld no kekahi inau hora ka loihi. A pehea oe i pakele ai . wāhi a kona makuahine Maun» Uwila i ninau hou aku ai. Mamuli no ia o ke kokua ana Piuke ame kuu kane hoopalau, a oia ke kumu o ko'u pakele ana, wahi aka ui i pane akii ai. Ia manawa i pane āku ai o Mauna Uwila, aia aku nei ka hoi laua i hea kahi i hele ai. Eia no laua mawaho kahi i noho ai, e kali mai ana o ko'u hoea hou aku, no ka mea, na'u i olelo aku nei ia laua e noho pela a kii hou aku au. A i komo mai nei au e nana ia oe, a ina aole oe o loko hei, alaila, malaila no makou hele aku e huli ia oe, a aole hoi he luhi hem ana akn i koe eia nohoi oe iloko nei. Ia maoawa no i puka hou aku ai ka ui Meleuwila iwaho, a loaa aku la no o Piuke ma e noho ana no ma ko laua wahi a ka ui Meleuwila i haalele aku ai, a oia ka ua ui Meleuwila nei i pane aku ai penei: I kii mai nei au ia olua e komo iloko, no ka mea, aia no kuu makuahine Mauna Uwjla ke noho mai la iloko, a ma kana kauoha nohoi au i hiki hou mai la imua o oiua. I ka lohe ana nae o Piuke ma i keia mau olelo aka ui Meleuwila, ua ku koke ae \a laua nei iluna a ukali aku la mahope o ka ui Meleuwila no kahi aka ui Mauna Uwila e kali mai ana o ko lakou hoea nui aku. Oiai lakou nei i hiki aku ai iloko o kekahi rumi, aia no ka ui Mauna Uwi-' la e noho mai ana, a i kona ike ana mai ia Piuke, kana kane aloha hoi o na makahiki lehuhhu i hala aku la, ua hiolo makawalu mai la kona mau waimaka.

Ia wa no i hui alolia ae ai ua mau opua hiki ahiahi nei e hoohanini aoa I na wainaoa a ke kehau oiai ua loihi na la o ke kaawale ana, a mahope iho oko laua hui aloha ana, ua hoolauna ia aku la o Kaonohiokala me Mauna Uwila. Oiai lakou nei e loalai ana, ua hoohala ia ko lakou manawa ma o ka huai pau ia aoa aku o na moolelo o ko lakou nei hele ana a hiki i ko lakou halawai hou ana, a ua lilo hoi ia he mea maikai i ka manao o ka ui Mauna Uwilā i kona lohe ana i ko lakou mau moolelo pakahi. Mahope iho o ko lakou nei boo!uaua ana, ua hoki mai la ka ui Mauna Uwila i kekahi kaula gula e lewalowa ana ma ka paia o kona ruini, a holo aku la ka nakeke ma na wahi a pau o ua iiale nei. O keia mea aka ui Mauna Uwila i hana Bki, be kauoha ana aku ia i kana mau kuene kupanaha e hoomakaukau ina mea ai ono o kela a me keia ano. f Mahope iho oka hala ana ona niinute eiima, aia hoi, ua hoouai ae la ua ui uei i ka noho ana e noho ana, a o ka mauawa no ia i hamama ae ai kokuLi rumi uui me na lako mea ai o kola a iuo keia auo a e kuku ana no ko ehu o iia moa ai, nani ka hikiw&w? h uio ka okm o keia poe kuem 4 . , lloko o ia mauawa iku ae ai lakou uoi a hole nku I& ma kalii o na mea ai e waiho mai aua uo ka hoopiha aua i<| Koouipvilu ma kulii o Hauale, aua «i a lawa, ua iuu a koua ika lokouzaik*u 0 kamaaiua mea hale, I i T:\ Ukou r>o? o kupopou aua, woa nui o aUa ui Mauua <j uoonoo aua, oia walo iho uo, o ka lolu? Ina o pui ;uia iu> koia opu>, , ,