Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 50, 14 December 1889 — HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipu ka Ili Ka Olali kau lio o na Hilana KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipu ka Ili

Ka Olali kau lio o na Hilana

KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono.

"O na mea kana ko'u Inhiehu Na kahiko haaUeo o ka koa Kavalia O ka make a ma ke ola O ka makia ia o ka oih;ma Naita." MOKUNA XIX. KA EMEI'EUA 0 KK KIPUKA IT,I. Oiai ua hei aku la ua lio makuahine la ike kipuka ili kaulana a Woka, a ke hoao la ua lio makuahine nei e ahai ia Woka, aka, he ole nao ka makili aku, oiai aia na lima wikani q ua hapauea la ke kaohi la i kana kaula ili a o kona lio hoi ua koo iho Ia kona mau wawae me he kumulaau la i kokolo ka mole ilalo. Iko Woka Rare ike ana ua paa ka lio mlikuahine i kona kahu hanai, hoohuli koke ae la ia i kona lio me ka makaukau maū o kana kipuka ili ina wa a pau. A e like me ka hikiwawe o ka poka pa pela i oili koke mai ai ka lio Kookeo iloko o ia manawa, a pulelo ae la maluna o Woka nona ke kiekie o 30 a oi ae kapuai.

A e like me ke ano o ke kinipopo ope'a lio i pa iho ilunā o k'a lepo a lele hou ae pela iho la ke kulana o ka 110 Keokeo i kela wa, oiat iaia i hoi iho ai e pa i ka honua na lehei hou ae la ia me ka hikiwawe nui a hoohuli aku la i kona lele aiia īna kahi e, no ka mea ua ike niai la ua lio la aia o Weka Eare ma kahi kokoke loa i kahi ana 1 haule iho ai me ka makaukau nui, me ka manao o ua lio la e puhalahia ana oia, aoho k'puka ili nana e hoohei. Aka me ka eleu nui o Woka Hare i wili ae ai i kana kipuka ili no elua uia nawa, a poholalo aku !;i me ka hikiwawe loa. Me he moe kololio analana ka uwahi pela kā palamimo o ke kipuka a Woka Rare i komo aku ai ma na uha mua o ka lio Keokeo, a pii mai la mamua, a iloko o ke sekona hookahi ua hei aku la ke poo o ua lio Keokeo la. Haule iho la oia ilalo o ka honua me ke kani palalu ana o koua ihu. a e uina poha ana kona niau kapuai i ka hehi i ka honua, e lele aua io a ianei j me ka hoao ana e kulai a hoohina ia Woku Bare Ualo o ka honua; a mai ko io no ia mau hana a ka lio keokoo ma he holona ka mea naiui i kipuka 111 iaia. j Aka, no ke Keikialii Woka liai'o. he huluaa ia nona mai Jkona mau la opio. loa mai, a mau. aku ana a hiki 1 kona mau la hooluolu, a oia ka koua kahu hanai i kahea mai ai "o oe ku Emepora o ko kipuka ili! |0 o«i ka Emepeia o ke kipuka ili!r o\ai ka lio keokoo e kulapsv luau ana me ka mauao o ike iho la o Woka Rare he hapakoiu aku k& oi o keia lio keokeo m& ka ikaika a mo ka holo imua o kona lio Keaolele» a na ka wikaui o oa lala a nie ka uul aka* ma\ o ua T!tnepera |a o ke kipuka ili, Ua ia \noa \rale no i hoohaahaa aku i ka huhu a me ka ah,iu o ua kapueu pahaohao ne\ o na pali n\houilvo. Mamua ae o ka napoo aua o ka la, ua lilo ae la ua lio keokoo la i iūo malalo o ka maua o llai o, paa ua

wawae i ke kupoe ia, a aia oia e waiLo oni ole ana iluna o ka honua, ■>_ Ua jboomaha iki iho la ua mau kamahole lao ke kipuka ili no kekahi mau miiiuio, oiai ka lio makuahine ua nakii ia aku i kekahi pohaku nui. ; Mnhope o ko laua hoomaha ana, huomaka koke aku la laua e lawelawe i na pono kau lio maluna o ka lio LCeokeo, iloko oka uahoa a me ka puikaika oka lio Keokeo, aua hala ia laua wa loihi ma ka hana ana Ika punuku ke kaulawaha a 'me ka noho paniolo o Wokaßare. Ika pau pono ana o keia mau mea ika hana ia, pane aku Ia o Woka Piale i kona kahu hanai, ano ma keia wahi e haalele ana au ia oe, oiai ua kokoke mai ko kaua mau minute hope, a kaawale au mai ia oe mai a pela "noi oe mai ia'u aku, aka, mai makau a hopohopo no'u, no ka mea, he ma naolana ko'u iloko paha o ekolu a i ole eha la e hehi hou no au i ke kulanakauhale alii me ka maalahi, a o kuu Ēeaolele aloha, nana no e uhai mahope ou a hiki i ko kaua hale alii. Me keia mau olelo hope a Woka Rare, huli ae Ia ia a hawanawana aku la ma ka pepeiao o kona lio, aia wa no 1 hoike mai ai kona lio i ke kulana aole oia i makemake e kaawale kona kahu maiiaiaaku. Pela pu nohoi me Woka aole oia i makemake i kana hanai e kaawale mai : iāia aku, ma ke alahele i maopopo ole ka hopena . A oia kana i pane ai: Auwe! e hoI ehaeha mai ana anei oe ia'u e kuu keiki a mai hoi ia'u e hoi hooka- , hi i ke ala loa ? . Aole wahi a "W'oka Kare, aka, i mea e hooko ia ai o ka'u hoohiki e lilo , keia lio Keokeo i makana na ka Emerpera oke Kipuka Ili imua o kona ; kaikuahine, a oiai oka makana keia o ko'u hoau ana i ko'u ike kau lio ilolto oka naele ame ka hihipea o na ; laau. * _ .

: Nolaila ke aa nei ka puuwai o Woka | Bare, e molio iaia ilio ma ka Loleua o keia lio Keokoo, ke kupueu hoi niua i hoohoka ika ike a me ka loea oka Moi oke kipuka ili (Woka) a no ka manawa e like me ka'u i hoike mua aku nei ia 00, alaila e hui hou no auainei kaua he alō a he alo. i No keia mau olelo a Woka Eare, ua ae mai la kona kahu hanai me ke laiio kanalua no nae, no ka loaa ana he lanakila i kana hanai mai ka lilo ana ihe mea kino weluwelu na na laau liihipea o ka nahele. ' Mahope iho oka pau ana oka laua ! mau knkai olelo, hui hope ae la laua iloko o na puili aloha ana o ka makua l me ke keiki, ai ka mawehe ana ae o ka pili, ia wa no o Woka Karo i ae ai ina kaula i hoopaa ia ai a& waW3.e o ka lio Keokeo. 1 E like me ka nu ana ake kikiao makani pela iho la ua lio Keokeo nei i kulapa ae ai me ka ikaika me ke kani palalu ana o kona mau pukalhu, a lele ■iaku la oia me ka hiki\s*awe mo he pua la i oili akn mai ke kakaka aka mea paua pua, mo ka manao oua kupaeu ja«i © lanakila ana oia mai na uuiii aua a Woka Eare. 1 Aka, knhihewa loa i& ka tio Keo feeo, oini me kn palamimo mauia lua ke Keikialii Woka IWe i khei ; ku ai a kau aku la oia iluaa o k& hokua oua lio Keokeo la, a o~i pono iho !a i kona kulana maa maa mai na ta opio mai, a oia kana i hooheno ae ai penei: : Kakia kuiuao a ke akamai . j Ika Emep«va oke Kipuka Ili, ' MOKOA XX. | ! K\ Ot;VĪ,T KAl* t.TO 0 «ILOi, ' i la Woka Kaio i kau afeu ai iluna o ka lio Keokeo» ua oi !oa ae la kona plJ>«a, lole ao la oia ihma e owala ana ine ka ikaika, iuo ka manao e kiola i Koikialii mai luuaakuo kona hokua, aka, ho 010 iiao ka makili ae» oi&i ,! o k:\ ana o hoao la o kiloi ho o!a- -'\\ ka« lio holu okahi m&opopo ia no [IkHiW v l ! j 1 ka Ike aua o ka 110 Keokoo aolo o | jukv laia kō Uoia i ka opio kau lio , j liokaa ao % ua aha v i aku la oia i -1 >jia kaa lio t& oua Hilana ihe k& , i ;uauia K\v o liko iuo ka uuahiohio»

A no ka mauawa pokole wale no ua nalo aku la laua ma kela kuli o ke kua'ono, a nalo pu hoi mai na maka aku oka Haka "Woka ke kaliu hanai okā olali kau lio. I ka lio c aliai ana i kana ukana aia oia e pii ana ilana o na puu, • ilio ana ilalo p aa. awawa, a e lehei ana maluna o na kahawai me ka .hoomaha ole. A ua hoomau aku ua lio Keokeo nei 1 kona holo ahai ana me ka hoomaha ole no na la elua ame na po ekolu, a ina ke kakahiaka oke kolu o na. la, . akahi no oia a akakuu iki mai, aka, he oia mau no nae ke ano.piena... A mamua ae oka hoike ana mai o ka manawa o ua kakahiaka la o ka hoxa 8 ia, aia hoi, eku ana ua lio Keee keo la iwaena konu o kekahi kipuka one peie nenalu pohopoho, malalo hoi %. oka malamalu o kekahi wahi kumulaau Oka, Aolo no ka lohi a paupauaho o ua lio Keokeo la ke kumu o kona ku ana, aka, ua hoike maoli mai no kona mau nanaina ike ano oluolu a laka, a o kena kulana ua hele a polinahe, me ka poholehole a be pololi maopopo oia ke nana aku. E kala hoi ka pololi ua kakia paa na kepa oka olali kau lio ma kona aoao H aka nae, ua ano kupilikii no ke kulana o ua olali kau lio la o na Hilana e laa ka loihi o keia mau la oka . ahai hele ana a ka lio Keokeo o na ' pali nihoniho iaia. ' Oiai ua ano pouli ka ike a kona mau | maka, a ua eha ia kona kino holookoa mamuli oka luaiele ia io a ia nei, me ka pa mau ana i na lala laau o kela ame keia wahi aka lio Keokeo e holo ai iwaena o ka hihipea o ka nahole.

Ua lawe pu aku na laalaau i kekalii mau apanapana o kona aaliu ili dia, a 0 kona mau liioliiona maka noliea ke pu-a oheloHelo mai la no ia maloko o kona palekila me ka poino ole. Ika manawa oka iio Keokeo iku iho ua hoomanawanui ae la, ua olali kau lio la i kona mau palapa a lele iho la oia ilalo, me ka pili ana aku i 6e kumulaau Oka, me ka manao oua Woka Rare la ina e hooiaaka houana ua kupueu la o na pali nihoniho e holo, alaila, aohe ana liana kapono eae 1 koe aka oka hookuu wale aku no iaia e holo ahiu hou e like me kona makemake, a nona iho, e noho no oia malalo o ke kumulaau Oka no ta manawa maopopo ole ina lie make a lie ola ke lioea mai ana i mua o kona alo. Aka, aole pela ka manao o na Lani, oiai, ia Woka Kare no kokoia ia ana ena noonoo lehnlehu, aia hoi me he ākaku la.imua o kona alo, ala mai la hoomanao ana iloko o kona noonoo he!ebesena ona mea s pau, a oia k»na i pane malie ae ai i keia ni&u huaolelo ma ke ano pule. Ena lani! Da hiki mai anei ko'u manawa! Uoomanao pu ae la oia no kona apo ili opu ma kona puli&ka, a oia kana i wehe ae ai a waiho iho la mamua o kona alo. O keia apo ili opu ua hana ia e like me ke ano apo ili waiho pamla, alu a ka poo ki manu, aka koe wale no ua hana ia Keia no ka poe hele kuahiwi i mea hoolako mea ai a maumea aae i kupono i ka huakai hele. Kolaiia, iloko oka poaiuniu a ka poioii me ka makewai, wehe ao la oia i ua kahei opu la, a ina aku la he mau olopu wai me ke kaman pu aaa aku o kaiii oolopu waiua, ai I» haia aua ae o kekahi mau sekona, inu hou aku la oia he mau oolopu wai. a la wa no me he mao ana la na kekaln kuaua nui, pela na mukai .o ua olali kau 110 ta i hoi hou mai ai. A hoomanao ae la oia ao kaua waH paiki ili e kau ana mahope o kona aoho paniolo, a oia kana i ou ao ai a hoao aku la e l&l&u me ka manao « tue mai aua ka lio Heokeo i&ia e like me koua mau la ikinolu. aka aole nae peia, oiai, aia no ua lio la eku malīe aua uie ka oui ole, !soiaiia wehewehe ae la oia i ua ele 111 uei, a ialau iho la he apana palaoa ouloim. me kahi apaua io vlia uwaki a haupa iho la, kamau koi kahi wai tue ta waiua, abe mea oiaio, ua paa aku la ka boupo a la iva waka |\>uiumu» aka Ikoe ao nae wa a uu'- na maloeloe e hoopuui i keua kiiiv> a uio koi;a mau au. i pa«i.