Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 10, 8 March 1890 — Keoni Ailuene Buki [ARTICLE]

Keoni Ailuene Buki

KONA ANO OPULEPULE A OLALAU 1 KEIA WA —Ka ekaeka a piha lepoo kona WAHA—Na KEIKI A NA MISIONARI KOKAU ENEMI'OĪAIO —KA MAHIEO ME KEKAHI.POE KUONOONO 0 KA AINA NEI NA PULA KAUMAKA INOINO LOA A KONA MAUONOHI MIKA, A PELA AKU, A PELA AKU. ' He manAu pane akea uo na mauao opulepule, olalau, a me ua muuao lapawale a alakai kewaa Keoni Ailuene Baki i ka Lahui Uawaii. I ua makamaka heluhela o ka nupepa Ko Hawaii Paeaina, a me na poe no a paa e ake aoa i ka holomna o ka aina, ka mahuahua ana o na hana hoowaiwai e loaa ai ka pono a me ka pomaikai i na kanaka HaWaii mikiaW hana, a me ka mau ana o ke kue koa o keia maa Pae Aina malalo o ka noho Moi bpb a na 'Lii i kahiknhi a i hoakakaia ma ke Kumukanawai: K* paoee.ia aku nei keia mauao pane akeaimaa o oakoa, aole me ka maaao e hoioomo pilikino aka i ka makamaka Mr. Keoni Ailueoe Baki, aka, i mea e oaleUale ia ai kekahi o kona mau manao maikai ole e lu nei iwaeua o ka kou, a me ke pale ana ae i kekahi mao oaanao alakai newa ana e alakai nei ia kakoo kanaka Hawaii, a me kekahi maa mea a ka mea kakau i īke ai he mau mea ia e hoike maopopo lea mai aoa i ke auo opulepule a olalau o ua makamaka alu. A e like oo koi me ka ua makamaka ala i olelo t»i, ke makee oia i na pono o ka lahui H»w.āi, he aloha i ka lahui, a ūo lakoa hoi kona palo ana, pela no ka mea kakan e olelo aku nei, o ia kahi i makee I na pono o kfi l»hui Iliwaii, a oi» kabi i aloha i ka lahui, a e pafo ana no lakou, nb ko lakou ainn, ke kuokoa o ko lakou aina, a no ka nohoalii o ko iakou aopuni, ke ole e hanaia na hanß lapuwale hoopoioo lahai e ke alii e noho ana ma ia ooko. Nolaila, e heluhe la i keia kakala maaao e na makamak«, me ka manao maikai. A ke hooma'-a mua nei ka mea kakau, no ke Ano Opulepule a Olalau o Keoni AILUENE BuKI I KEIA WA. Ma ka hoomaopopo aoa o ka mea kakaa mainuli o kona ike ana i' kekaki hooūohouoho mauao nupepa hemahema a aae kahi maa maaao e ae i ikeia e ia maloko o ka oupepa "Ka Oiaio" p Feb. 21 a me 28,1390 a maoiua aku no hoi, ua akaka ioa aa Aoo opalepule a Olalau o K aoni Ailuene Buki i keia wa; a me he mea 'la ua hoomaka inai ka ulu aua o keia ano eepa o kona nooooo mai ka la 5 mai o ka malama i hala aku la, oiai mahope mai o ia mau la e ole-ole wale aDa no kona waha ma na kolamu o aa nupepa 'la, ma ka nukunuka opulepule ana ia Hauola ame kahi poe kaoaka Hawaii e iko o kooa apana i holokiki ai e ake ana e loaa k§ aoho Luuamakaainena o ua apana 'la, me ka noonoo ole, aia oia ke holokiki la a koea i "Hamohamo," no koua epa ia ka, e ua mau kanak'a Hawaii la, mamuli o kooa kookikinn ia ena e ia mau Hawaii o ke one hanau o ka oiwi e hoIo pololei i "Hamohamo" i kahi nui o ke ahu-awa; a, aole hoi oia wale, o koaa uwe kowo a paiaama maoli no, ma ke aoo ohikau olalau, maloko no o na kolamu o ua mau nupepa kau kapakahi nei aoa, oo kooa haule ana i ka hepe waa, ko ole hoi ke "koko" a kaeua "hookaoo" ana i lia ai a i kaena-ku ai hoi imaa o ke akea, oiai oia e paio ana me ai-waiu "Ke Kiai o ka Lahai," A i mea koi e akaka loa ei keia olal u maoli o Keoui Ailueue Buki, e nana ka mea heluhelu ma ka Aoao I o ka Napepa "K* Oiaio" o ka Poalīma aku nei, Feb. 28 (1890) ma ke koiama 4, o iko aaa oia he poo maoao peoei; "Aohe mea maikai ī ka m«nno o ka mea Naaa Lili." A eia ke olaiau o K A Busi, ma keia. Ina e helahela iho oe, e ka makamaka i ua manao ala mai ka miia a hoea i na pauku kope, e lo&a aua ia oe keU mau uiaoao DiB ka paaku mua, "me ka oiaio ka Leo e puaoa aku nei * " * * aka, he ku6koa ka Leo a ma ka pauku hope lop, e loaa no la ia keia mauao. 'Aole loa he mea a ka Leo e kopokopo ai naalalo iho o na Uoi, &c. E oloaa au ta| oe, hefkh& ko koku pono & pili pouo paha o keia uiau ku kulu uiHuao aua, e lioike aua o "L.eo" *• iaw» i "paaaa" i ka mauīio, he "kuokoa M hpi ua Leo *U:, a aolo kot he uioa "matajo iko o ua l:aui M "e kopokopo ai" ua Leo ala, oial o "Ka Oiaio" ka ioos o kau aua make poo o ka uupepe? Ki oUlo mai nei paha oe, e ka mshaoyik*,*kahaha! Ao|e 1 olaha o A, «si, oi&\ he manao ia i laweia mai no l4ko o ka uupepa puka la Ka Loo <**• Lahai o ka U o Feb. A o»hi o K. A. Buei ka LuoahoopoinoP*mo a me Luea Hoopuka o ka Oiaiv\ *K>ia uo ka Nui o

ka Leo, oiai'hai ol\ Meka, he Lnnahooponopooo liiln, uolailH ua olalau ole o K A Basi, i ka hookoma «nn ī' ka manao o ka Leo e lilee me i« i ikeia ma ka Oiaio o Feb. 28, a ua pono no k»na hana ena peia." £JMa kahnpaiiui o kon nsanno, e kft noakamaka, ke Hp.;no uei au ia .oe, a o ka mauao ou e upuuo aua i keln auo Lhou, aole au i apouo, ake hoike mai nei oe he mea oe i lawe palua i ua pepa a Busi. ■■ ■'■■■:■■■ E hoike aku au ia oe, he hoopouopouo mauao nupepa keia ī ike ole ia m" ha n'upepa i olalau ole na nooiioo o na ilunahooponopooo, oiai ina he kuaaina naauao, i lawe ole i ka nupepa pu£a la Ka Leo o ka Lahui, ka mea e heluhelu ana 1 ua manao blb, e hoopihaia an» oia me ka haohao mn uo u»i Leo ala, oiai he Oiaio ka nupapi n'inn i hoomaikeike ae ika manao iaia aole be Leo. A o ka hana ana a ka pono pela i kekahi hapa o koiia poe heluhelu he haoa hupn maoli in, ahe olalau opnlepnle maoli lioi. OJ<i h^ na nnauao a ka Lnnahooponopono e hana ai, ke ike oia he paewa e liko ae la me kela, a 1 kapae ia ae ai hoi na hoohuoi a h(tohfto ana mawaeua o kona poe helahelu, e honkaka oia ma ke poo o ua mauao alii, he olelo hoakaka, e li ke paha me keia: "Mai ka nupepa puka.la mai Ka Leo o ka Lihui, Feb. 2G, 1890." O keia kekahi o na hoike ekaka lea o ke ano opulepule a olaiau o Kee- ' ni Ailuene Busi. O kekahi hoike maopopo o koee ola.lau oia ktī i.;.. E nana oe e ka makama ka heluhelu, ma ka nupepa Ka Oiaioo ka la 21 o Feb. 1890 ma ka aoso 3, e loaa aua ia oe ke poo muuao "He Hupo a i ole he kolohe," aia ma ke kolamu 2. e ike aua oe mahope iho o ko ua : o Keoni Ailuene Basi helu papa ana mai ia "Alabati a Kauka Puui Dala t o Bihopa Puni Dals, na Kakela Puni Dala, ua Kahunapule puni X>ala, na "Walehau Puni Dala, na Kaikoeke, na Punalua, na Hoahanau Puni Dala a Lemu Dala do a pau,'' ua hoike mai la oia, i ka hoomana aia poe īku ai oia hoi "he hoomaua haole pope." A nei e maopopo ai ke opulepule a olulau o ua o Keoni A Basi. Ina lie "hooma- ! na hoole pope" ko kela poe ae la, alailā heaha hoi koua he hoomana ae aoei mamuli oka Pope? Ke hoole mai nei na Ole (0) a pau, mai Ole Kukahi a Olepau, O k« mea maopopi, he hoahanau o.ua o Keoni Ailuene Basi no ka hoomana Poahiku—Sevecth D y Adventist—, a oia hoomana ana eku •nei, ana poe mamuH oka Popo ma Hawaii nei e ike aku nei he keu aku a ka hoomana kuamuamu, hoino j a koe maopopo i ka hoomana mamuli oka Pope, oia hōi ka hoomana Katolika Boma; a o ua hoomaua 'la he hoomaua hoole pope no ia. A pehea ī ola--1 lan ai o ua o Keoni Ailuene Bosi eoleilo i kela poe i helu papa ia e īa ma ke ano oko lakou hoomana, oia wale no ka hoomana hoola pope, a koe koua hoomaoa lalau? O keia auo hana, ua ulu mai ia noloko mai oke auo opulepule a olalau hoi o ko noonoo o ke kaoaka. A ma aole pela, alaila, he •'hupo a i ole he Kalohe" ino maoli no keia hana a ua Keoni Ailuene Boai nei . Heaha ke KUSIU I opulepule a OLALAI' aī o Keoni Ailue.n*e Buki ? O ka noii aua aku i ke kumu i opulepule ia ai a olalau ia ai hoi ka noouoo 0 kekahi mea, he hana ia na ka loea o loko o ka mahele lapaau, aka, i kekahi wa nae, ua hiki no i ka mea i ao ole ia 1 ka ike lapaau ke koho pololei i ke kumu a mau kumu j.aba ua lakoa i lioopulepule a ho-olalau i ka uoonoo o ke kauaka. He lehulehu uo na kumu e ano e ai ka noauoo o ke kauaka, a hooUloia oUi papule kehea&i i popuk s>3» lau wale no pah», i pupule kukule, a peU aku. O kekahi, oia ke kuko aua, a mo ka lia &na e loaa ka oiea i uinke make ai, a loaa ole uae, alaila, e iuoīuo ana no ka noouoo. sob hop-a he opalepule mai, ahe ol&lau lioi. Pela uo hoi, o ka kooikaika aua mak:ekahi ha ua« me ka mauaa eko aua ka uiea i uiakeuiakeia ma ua kaua 'la, ako ole nae, ke kamu hoopoiuo uo m i ka uoo Oiip, ao k« opulepule a olalau uo ka Lope; a iua ua ikaiki loa ua uuiū aua a ke k4uiu koopoiuo īka uooupo o ke kauaka, alaila, e pup U 1 uoua uiaoU aua oia, Oka puuia oka >o ika ioftina;p!Hkmc« t knhi k*usk;4, maa kanaka. s poe kauaka ysh;i he leliale ha. mo ka noht iko kaainuamu s iue ka oia do kahi raea o opulepul? a p 81 k* 11001500. A oiai hot n» īke iā*ae uex, niHmnii o os mes I hoikeis, oaa ua holu i kaa ho|ve ae nel o keis knktiltt manao ana, ke ano opolepnle a olslsti o Keoni Ailuene Baki, ams keia hoi, mu?iu u ho tsinau, Heaha kt> kwmu i OiHilepule a ok!su ai o Koom Ai!neue Buki ? HvniAojx-»i.>o aua v ka uic& «a Iooh\:-, ko;a u Kooui «ofoko mai o keia ui.hu kuian vua^l^>

1. puka ole ana i 'LuoamakaHiuara uo ka Apnoa Kobo BalotB 1 o 'Honolala ueī. . 2. lia liaule polio ana o kooa manaolana, no konn lilo oia kHlii hc a o ka Alia Kuhina hon e upn ,i« upi e na> haole o ka līui MoSi»uikft, ina oia i ptl6ft ibo iiei i LanwiualiHiiiLUon. 3. Ka j.jiha loa o koua 1010 i k» inamu, ka huhu, ka lili, ka, opukeeoioa a me ke kekeue i na keiki a oa mieiionaii, ia Bihopa njß, a me oa poe mahiko o Hawaii nei. 4. Ko pihn loa o koaa waba ī ka ea-kuaiaoawa o ke kaamuamu a' me ka hailiili i na keiki a me n» ®amo a na mi&ioiibn a uie ka hipanui 6 na poe kuouoono o ka aina nei. 5. Kona kuko, ka-hiaa ame ka li'a mau i ka po a me ke ao v> noho mai nei, e lilo oia kahi Kuhina o ka F«pa Kuhina a ka poe o ka Hqi Mekanika e manao nei, ina e lilo ana īa lakou ka omi h'>l o_. paio a e hakoko mau ana kuko oihana Knliioa ona, mekamaiia</l«tiuhoopuQkahuHofc<#nft--haule ana i ka hope-waa ma keia kaa koho balota iho nei. * , O keia na kumu maopopo i loohia av o Keoni Ailuene Buki i ke opulepule & olalau, a hUi hewa kahi mau hoonohonoho manao nup&pa ana, a hooulu nui mai oia i k* haiiiili me ke kuamuamu i k* poe o ka poai no lakou na-makaa i wehe maa i ka malamalama 0 ka naauiiO ma keia Pao Moku, a nalohia aku la ka aahu pouli o ka nohooa Pegana mai keia lahoi aku. Ka POINO 0 KA LAHUI NO NA MANAO Alakai e Kakauia ana e na LuNAHOOPONOPONO OPULEPULE. Ē iike me ka makau ia a hopohopo ia hoi o kekahi Kauka LipaHn i looliia 1 ke opulepule, pela no e k.iu ai ka' weli a ine ka hoowahawaha o na poe 1 noenoo mHĪkai no na napepa e hooponopono ia ana e na lunahooponopono nnpepa opulepole; no ka mea, aia roa ka hnpanui ona manawa e kakau ai 1-ikon i na manao alakai o loko o na nupepa. e komo ana he mau manao kuamunma a hailiih pilikino, e like me ka laoea i maa mau i na poē opnlepule a olalau, ke ili iho ke kuakoko o "ka inaina iloko o lakou no kabi mea, Aole oia wale ka kein poe e hana ai maloko 0 na nupep», aka e hookomo an» lalioa Ina manao alakai hewa i na noonoo o ko lakou poo lieluhelu, a~ina he kua» koko lili pili Aapani iloko oko lakou man houp') kahi i lolii ai, alaila e luai mai ana }«koti i o/i msnao hookuee pili lahoi, a me kekahi mau hoouln manao lapawale e ae he nai. A o ia maū haua aua poe lunahoOponopono opulepule « olalaa ala, he mau m'ea la e poino ai ka noho ana lokahi, oluolu a maikai o ka lahui. No keia mau ano manao eln ia ana niawaena oka lahui, he m<?a pono i na aloha khui oiaio, makee i ka maluhia a me ka uoho'ua oluolu o ka lahni, ka holouiua a me ka maemae mau o ka inoa o te aupuni, ke kue akn me ka ikaika 1 ua mau manao alakai hewa 'la. Ke ike ia nei he lehuleho wale ona mauao o ia ano e lu ia mai nei e Keo ni Ailuene Bati iwaena o ka lahui, mt.* loko o kftDa mau wahi nupepa, a ma ka hoomaopipo ana he aian spu koheo heo maoli lakou e h-ola ia ai na kanaka Hawaii noonoo haiki a make ma'awale iloko o īcaheī:a o ke kuhīhewa, e like me kela p->e kanaka Hawaii i make ai ma ka la 30 o lulai 1889, mamuli o ka manao he oiaio ka olelo pe!o a Wilikoki i olelo mai ai, "aole e ana ke koko.* E hoooiau ia aka aua.