Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 11, 15 March 1890 — HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipuka Ili Ka Olali kau lio o na Hilana KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipuka Ili

Ka Olali kau lio o na Hilana

KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono.

"O m mea kana ko'n luhiehn Na kahiko haaheo o koa Kara!ia O k» miike a me ke ola 0.15» maki» ia o ka oihan» NaiU." MOKUNA XXXVI. KA HOOIIUI IA ANA ONA ALII Ol'lO -Kli KAHUA MOKOMOKO KULAIA. I kamanawi ake kahuna Mikaele i puana ae ai i kana mau mamala olelo hopa, ia wu koke no i haule makawala mai ai na kipehi hoohiwahiwa &na a na keikialii ame na kaikamahine no ko lakou mau alii opio, ake nana aku i jia hoohiwahiwa a ke aloalii o Pelekane.. M P.o i ke ala ke anu o Aipo. I ka vehia e ka ua oha kanahelo. " Iloko o keia mau lipo kupaoa i hoohala īho ai na alii opio me ko laua aloalii iloko o na lealea hauoli like ole a iwaena ona hora poliuhu oke kulu aumoe i hoomaha iho ai lakou. a hoi aku la kela me keia no kona wahi iho. I ka hoea ana mai o kekahi la ae, ua pahola ae la ma kela me keia wahi o ka aina e malama ia ana ma ke kahua o ke.kuea paikau na lealea i hoike ia penei: Ka papa kahikuhi o iia lealea. 1 Ke kakapahi 2 Ka o-o ihe 3 Ka hoolele koi kaua 4 Ka pana pua pololei 5 He mokomoko kulakulai. 0 keia mau mea ae la oia na lealea e malama mua ia aha, a ke pau ia, alaila e hoopuka hoa ia mai no ka lua o na papa hoonohono lealea kulaia. E hoomaka ana na lealea ma ka hora 9 ponoi malalo o na kuhikuhi me na hoonohonoho ana a ka Ilamuku nūi oka la, a o na lealea a pau e haawi ia no ka makana i ka mea e lanakila ana mai ke aliiwahine opio Ane Rare aku, 1 ke kuahaua alii 1 pahola ae ai, ua ala ae la ka lahui Pelekane a momoku aku la no kahi i hoike ia, a mamua ae oka hiki ana aku i ka manawa ua lehau e ae k6 a humawaho, no ke ake e ike ina lealea ame na moho la r nakila o ka la, Ao na poe loea hoi ma ia mau oihana 6ia lakou ke linohau ala ia lakou iho me na kahiko kaua, a e moe ana kaoo huakai no ke kahua mokomoko mai ke koa eka makakila a hiki loa aku i ke kanaka wikani o na olona ma ka mokomoko kulakulai. Ua hoea pu ae ma ua kahua la ka Moi ka Moiwahine na alu opio no laua ka la ame ko ke aloalii holookoa, ua unu pu ia ae no hoi na pualikoa no ka malama ana iia malu hia oka la, ao ka leo hone o na moa kaoi ke kuu ala ika nahenahe no ka hanohano o ka la nui o na alii opio, $ ma ka panai |K)kole ana ae i kt, .uaolelo " ua nani na mea a pau " I ka hiki pono ana ae 1 ka manawa e h<>oko ia ai na lealea, pohapoha la ka leo o ka o-le a ka puhi " Pmooie Derake "no ekolu ma< nawa, ai ke kuu ana iho, ia wa no jt pil ae ai ka Ilamuku nui o ka la k& Haku Stuart (Lotd Stuari) a mai 1» i n» maniala ole!o p<.)kok» penoi: £na alii ame ka poo niaka hano.

O keia kekahi ona Ia e haalieo ai o Pelekane nei ma koea moolelo m a ka loaa ana iwaeoa ona ta»saiii o kona lahui he poe i kahakaha ia ko lakou um.'iuma mo na huaolelo Eoa a lio puu wai hoi i sila ia me ka wiwo ole. Ano d na naita umauma koa» a e na Kavalia puuwai wiwo .ole, e hawele iho i ka oukou mi u mea kaua a e makaumakau no ka man««wa e haawi ia aka ai oke kauoha e like me na mea i hoike ia maloko o keia papa hoonohonoho* Alaila helu papa aku "la ua Haku Tuata la, e like me na mea a kaua e ka makamaka haluhelu i ike mua ae nei ma'oko oke kuahaua alii, a i ka pan : ana, hoomaikai hou mai la oia ike -anaina me na huaolelo pokele penei: ona makana e loaa aku noia i kela 'knoho kela moho lanakila mai ka lima #kn o ke aliiwahine opio Annie Rare too e hoolehe no ka leo o ka o-le a ka iaea puhi o ie. x Me keia mau wahi olelo pokole huh ae la ua Haku Tuata la i ke kanaka puhi o-Ie Sir Francis Derake akauoha aku la e haawi aku Ika hoailona maloko o kapa o-le. Emoole aia ka leo oka o-le ke wawalo hele la ma kela me keia wāhi oke kahua lealea, a ike kuu ana iho ia wa no 1 oili ai he eiua mau naita me ko laua mau kahiko piha o ka oihaua kaua, a o ka laua mau pbhikaua kekaiewa hele la ma ko luua mau ao ao me he la he mau h"oe-ka la no ka hue!oboti. He kilakila me ka hiehie ke kulana oua mau olohe la o ka, makakila, ia laua e maalo ae ana iluna o ke kahua e a'aua ia ai ko laua koko no kn hanohano o ka inoa "moho linakila_" Ahe mea hewa o!e ke olelo ae, aia ke kuko ame ka lia iloko o laua pae loaa kela inoa oiai ke kahaa o ua akea. Ua p|aiakuli ae Ia k"a lewa me na leo huro ona kanaka, i ka wa a ua mau moho la e lawe ana iko laua mau kulana hoopa'ipa'i ikaika iluna o ke kahua rina kuea, a ikawa i hoalii hou m«i ai 6ke ano meha maluna o ua ka hua le&lea nei, ia wa i poha hou aku ai ka o-le aka mea puhi o-le Sir Francis Derake, no ka lua o ka manawa no ka haawi ana aku ika hoailona i na moho "ano ka manawa," . Ika leō oka o-!e aka mea puhi i hoomaha iho ai, mo ka hikiwawe haawai ae la na makakila aua mau moho la me ka ikaika E hahau ana; e pale an«; lawe ko iuna, oni ko lalo, a ma ka hoike pokole ana ae, he mau minute ia no ks pi hoikoi ame ka hiaai nui oke anaina, e ake ana e ike owai la ka moho nana e noho alii ke kahua; oiai ua like nae wale no laua a i elua ma na kiina _palanehe o ka makakila. E o ana ka laua mau makakila me ka ikaika. ao na huna ahi ke helelei ala ia ilalo oka honua, a o na olona hoohana oua mau moho la. aia lakou hoike oaaī la i ko Jako* nanaina i mua oka lehulehu e makaikai aku "Ua laua me na haawina o a me ka ikaika. Oiai,na moho e ana e noho alii kekahi maluna o kekahi, ua haavā liou ae la k« anaiaa iaa mahalo ana, mo &ia haaolelo keha no ua mau moho la. A ikawa i aao meha iho ai o ka uluaoa leo o ka lehulehu. ike ia aku ia ka mea pulii o-le e liapai ae aua i kaua o-le no ka haawi ana mai i ka lona, "Ua pau ka manawa*" aka 4 mamua ae oke poha ana mai oka o le a ua inea puhi o le la, aia hoi ua kaihi e &e la kekahi ona nioho i ka lanakila ma kona aoao iloko ona leo ohohia o na kauaka, mamull o kona hoeha ana aku i kona hoa paio, me ka hoonele pu ana aku iaia i ka mea hana ole, (pahil;«ua ) I ka moho lanekila i papahi ae ai i ka hanohano uia koua aoao* holoholo ae la oia iloko oka nua kuoft me ka hwUieo aui» ai ke koln o kaim poai pnni ike kahua, ku ilio la ia uie ka makaukau nui uo ka hoea aku o ka lua q na moho. He maa «ekoaa i Uala ae, aku 100 oka o le aka moa puhi no ka f a«i"ri an*\ aku Ika hosiloua 1 ka molo i makaukau e paio mo ka moho aka, a hala ae la ho uiau uii aoU loa he moho i hooa niai 0 liookuku mo ka jnohvj Unakila. » I i Aoleipau