Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 13, 29 March 1890 — KA NINAU PAAHANA [ARTICLE]

KA NINAU PAAHANA

liA PALAPALA POLOAI A KE' SUJJINA Kalaiaina —Ka Halawai a na rOJS I KONOIA NO KA NOONOO I KEIA NINAU. ' Ma ka la 18 aku uei i hoopuka «e hi, ke KuhioA Kal«i«uH i ka palapala malalo iho u6i e kouo aua i kekahi poe lehulehu wale o loko o ke kulanakauhale iiei ame na wahl e ae, e halawm pu me ka Aha Kuhina ame ka Papa Hoopae Limahana maloko o ke Keena « ko na Aina E, ma ka hur.i 2 r. m. o ka Poakahi nei, no ka uoonoo ana "i kft Ninau Paahana. A eia iho k'e ano nui o ka palapala a ko Kuhina: O ka nai ame ke ano lahui o na paahana ma n» Mahikp ma ka la 1 o InnaaH 1888 me 1890peuei: 1888 1890 Hawaii 2062 ' 1854 Pukiki 2328 2330 " wahioe 359 -271 keiki 445 416 liipana 2870 6646 " wahine 429 914 Pake 5727 4517 Gthbuti 470 433 Kela me ki-ia 309 514 Huipa 11,999 17,895 Oka huiunoi o.ua paahana iloko o elua makHhiki 2,89G. O ka huina emī ho); na Hawaii 208; Pakiki 115; Pake 1,210; Gilibtti &c., 37, ii« like 1,570. Huipa oi o -na lahui e m he 205, a o na lapana he 4,201 iloko o ua miikahiki i eloa i hbia.

Mai ka la 1 mai nei o lani.ari o keia makahiki ua komo mai iloko nei o ka aina he 1,064 lapuna, a ua nonoi hou īa ako ba Papa Hoopae Limahnna no 1,200 lapana we GOO Pukiki. 0 keia pii mahuahua ana o na. paahana iloko 0 na inakahiki elua.i'hala. aela, aole ia mamuli o ke kukulu ia an i ae he mau mahiko, aka mamuii ia o ka hoakea ia ana ae o na hana o na mahikō o ku nei. Aole nō pāha e etni iho ana na hoakea ana o ia m.au hana iloko o keia elua makahiki ae. 11 e ekolu mau mahiko hou i hoomakaia iloko o na malama ekoln i hula ae nei, a ilokoo elua ma kahiki e nee aku nei, aole e emi ana 1800 paahaoa no lakou; a he ekola a be eba paha mtu. maliiko e hoolalaia nei, a me he mea la aole no e emi malalo o 1000 kanaka no lakou. Eia iho be papa hoike o na paahana 1 keia wa ma na mahiko, a me ka nni i manaoia no na makahiki elua e neeaku nei: . Ma na mahiko lan. 1, 1890, 17,895 Na poe hou ma lanuari 1 1,061 Na poe i kohoia no na mahiko hoa 2,800 Na poe i kohoia no na mahiko e ku m 3,000 Haina o na paahana i makemakeia, ma na mahiko lanuari 1892 24,759 Ina e mau ana ka noho ana o na limahana ma na mahiko i keia wa a hoeaika 1892, alaila he 5,800 poe wale no i makemake hou ia, mamoli o ke koho haahaaa āna, iloko o 21 malama e hoea mai ana, a ke hoonaau ia ka ho lomua o na hana, Ēia nae, aole i manaoia e psa loa ana k*iā poe ma na mahiieo i keia wa ilokō o 2 makahiki e nee aka nei, a he mea maōpopo he nui' na poe e haalele aku ana, mamuli o ka pii Bna mai nei o ka oihana kanu maia,' a mē ka oihana hoomoe kaahi, e nee nel i keia wa, a e upuia aku nei hoi. Na keia man hana e ume mai i na limahana a oi aka ka nui i ko ka huina i haalele aka i oa mahiko iloko o na makahiki elaa 1 hala ae nel E ikeaia ana ka nui o na paahana (Kawaho) i hawlele i na mahiko iloko o na makahiki elua i hala ae nei mamali o ka hoomaopopok aua, iloko o ua m.aū makahiki la «laa ua hoonoUoia aka e ka Papa Hoopaa Limahaua he 7,527 pa .haua, a o ka huiua pti h'ou ae hoi ilok ) o ia wa he 2,896 wale uo, a ua like ine 4,C31 poe liuiah-»ua Kawaho i hoopae la mai i hoopilu aku i na mak.iloa o ka poe i haalele iloko o ia mau mnknhiki elua i hala. A iua hoi aole e oi aku ana ka o paahaua o haalelo aua i ua mahiko i ko kok huiaa ae Is, alaila e uihkeaiakeia aua Ue 4,600 paha po« e hoopiha i ua aiakalua o ua poe e hailele aua iloko o keia niaa makaUiki elua aka ao lakou hoi ka haiua i oi ole aku i ko ua uiakaiuki olua i hala, p keia huiua 0 -1,000 i uiHkeoiakeia hai aku uie o.SOO 1 Uoikeia ae uei, ua Uke me 10,400 poe paahauH hoa i uiakeuiakein iloko o elaa makaluki, me ka hela ole ia aua o ua ī uiakemakeU uo ua alaaai Ua OaLu tei uae Hamakua a Hiio, a ine ko u* hma hoohoiUoi e ae hoi e | ulu uiai tiun, j Xua e uisu au-i ka pii mahuahua aua I mai a uio ka holoaiUā o Uaua kuloko , uei o ke Aupuui, alaila U® mea pouo loaa keia pa&haua. ; Na keia wa* ua lawa ua lapana uia luul» o ka aelike e paa uei s « e U aa

aiiu u;> piha kekahi poe Pakiki. Eia ua ninau e uoonooia ail " Mai hea la e loaj» mai ai'keia mau paahaoa 0 10,400 ? E hiki aua anei i ka aina nei (aapuni) ao na mahiko paha. me ka poiuo ole, ke pakai hou mai 1 kela heluna nui iloko oba wr. pokole, oie ka heluna ona lahui Asia maloko o kH «iua nei i keia wa ? " Aole aoeī he wahi e ae e loaa mai ai na limahana ? Aol&anei he kulana hana ina fee ano hoohui (co-operation) e hiki ai ke lawelawela, i hiki ai ke kaohi ia kela mau paahana he nui mai ka haalele ena iua mahiko i kela a me l;eia mahiko, a pela hoi e kaohi ia ai ke kono ia aoa e hoopau hou mai heheluna nui ona p#ahana e like ae la me kela no ka hoopiha ana 1 na makalua o na paahana i haalele. | O kela ae la k& ano nui oka palapala 1 a be Euhina Kalaiaina.

Ma ka Poakahi noi, Mar. 24, i kulike ai me ke kono ana a ke Kuhiua, ua akoakoa aku la kekahi poe i kouoia uaa kahi i hoikeia no ka akoakoa ana.

Ma keia halawai ana, oia na Kuhina Ankina, Damona, Kakina ine Akepoka; na Meßßrs C II Eihopa, T II I>dvies, J B Atherton, II P Ealauwina, W F Allen, W O Kamik ß , R D Walbridge, U F Horner, A S Cleghorn, J !N S Williama, Wm BlaisdQll,I r MSrwahzy, F A Schaefer, S Parker. E C Makapolena, M Hyman, RA Mac£ie, Jr, Wu Gr IrwiD, Paul IsengberK, Alex,Toung, O M Oooke, C Bolte ? Jas. B Kakela E D Tenney, W A Bowen, G O Naeayama me W. C. Merrifc.

Ma keia halawai an» na uui d« poo i hoike Iko lakou eiqbu mauao no keia kuaiuhana, a peuei nu manao ano nui o kahi poe o lakou.

W. O. Kamika: luu he mea oiaio he 10,000 poe paahapa hou e nomo mai aoa iloko nei o ka, aiua, ke ole e hana la kahi hana e akeakea aku aī, alaila e konoia ana kakou e hoopne hou mai i heluna nui ona Pake. A.ole pono iki e hooko ia nei hana o hoopoinoia auanei na pomaikai o keīa 'ain'a ma keia mau mua eku. E hooikaikaia e loaa na paahana mawaho ae o na lahui Asia. He mea pono e huli akahele ia kahi e loaa mai ai na limahaua mamua o ka wehe ana i ka paka i na lahui Asia.

Hon. 11. P, Ba!auwina• Manap oia, ona kanaka h&na o ka papa haahaa, na poe kupono no keia aina. Ua loaa mai iaia he leta mai a Konela Spau]diūg mai no ka mea e pili ana i na paahana lialia, aua manao ke Konela o hooana inai i 400 o ia poe. Manao oia mawahō ae ō lapana a me Kina o'lnia wale no kahi kūpono e loaa mai na paahana, ahe mea pono ika Papa Hoopae Limahana ke ninaniuau no iamea.

M. T. H. Davies: U» hoea mai ua Pakiki iaoei i loaa ai kaiii kama waiwai. aka ona keiki a lakou, aole loa lakoa e lilo ana 1 poe paahana ma n& kula mahiko. He nui no hoi na kumu koe ina Pake, aka heaha ka kakou e hana ai, ina aole na Pake? Aole loaa ia kakou na limahana mai luia mai, oiai eia na ninaa pili aupuuf ke ku uei ma ke alahele e loaa mai ai lakou. He poe paahana maikai na lapana, aka aole pono e kupai loa mai lakou. Ho pono ko loaa hou mai ona maa lahui Asia no na hana kanu ko. Oke alahele kupouo, oia ke kii ana aku 1 hoīuna Pabe maopopo. malalo o na aelika maopopo e hoopaa aua īa lakou no kekahi manawa, a ke pau ka aelike, alaila hoihoi aku ia lakou. Ma i» auo, e kaohi ia ai ka pii mahuahua oka nui o na Pake. E hoohanaia lakou ma ia hana ponoi i kii ia aku ai lakou.

Hon, C« B« Eihopa: Ua like kona mHnao me ko Mr .T % H. Bavies. Ua lawa na lapana i makemakeia. H«a mea no e hoohalahalaia ai ka nui loa ana o hookahi waie np iahui. Xo ka iuii aku i Italia, aole oia i apono. He mea pono no ke loaa hou oua Pukiki, lapana a me kau mau wahi Pake. Aole i ke kii aaa'ka i napaahana noloko mai o hookahi waleno aina.

Hou. Pavil Issaberg; Manao oia aolo no o kii aka 1 poe Paka Ixou, aia & ikaika maoli ke Kaua\vai, llō kliuiehu walt> 0 lakou e aolio p&Iaualolo nifii uoi, Mauao no oia e lo&a saa uo ou% m|ft TukikL Holekakhu loa o lakou i helo i 1114 u& aiua uiabi kope» lua e loaa mai aua ua lioiahaua mai ka ao&o Akau uiai o lulia, maijBo oia he poe kupouo lakou.

Mr. K. A. Maefie Jr.: Wahi aua, pouo e hookomoia mai na liaiahaua o keia a Die keia laliui, M&ikai uo ua iapaue, aka aole pouo i hookahi wak uo l&hui, O ua liaole, aole o lakou m&kemake e uoho kauwa (Coolbs) iaau. U* kaaiaaiun oia uie ua pa&haua Europa % e !aa ua Pelekaue, Kuekeua, eWemauk» a pela aka, aote uo piHkia o ua poe mea ohaoai aka, o ka pilikia okameawaMae ole. Ho&kaka aiai oia uo a» waMue ulka. Mtv Hyman; U& kauiailio oia uia

ka aoao ōka oihann mahi raiki. Wahi aoa, odb Pake m limahaua kupouo, He mau ieioeaoi poe Pake e noho hnna ōle eoi» b iqīi he oolea ke k«iiHw.ii, alailu e konoia aDa lakou e koaiu i hana. Ua p4i ae nei ka uka hana mai ka $12 no ka mahina, aka $15, 817, a me $19. Ma ia ano uka, aolo o o!a ana ka oihana mahi raiki. Mr. F, A. Schaefer, kokaa uia i na inanao o Mr. Davies. Hon. W. G. Irwiu: Manao oia iaa he hai ka mea nana e hookomo mai i na limahana ianei, e loaa ana na kanaka kupono. Hoike mai la oia i na hui he eōno o kela ano ma Kaleponi. lle mea pouo e haua ia kahi hana ekeakea aku ai i ko na Pake noho mana ana maluna oka oihana paahana. Ma ka mahiko o kula o Kamaomao, mamua he 80 a 90 hapa haneri ka nui o na Pake, i keia wa nae he 25 hapa haneri wale no lakou. Ina e hooikaika ia ana keia, a e hooponopono hoi ke aupani mo na poe kupono ma Kina, manao oia o hōlopono ana. \ Ua hoakaka manaono hoi na Messrs. J. 13. KakeK J, B. Atherton, A. Yonng, S. M. Damon a me iahi poe e ae. Ua hoike mai ke Kahina ma ka hoomaka o ka lioho ana o ka halawai ua loaa aku īaia he palapala maī ke Alii A, Makaiaa aku no ka mea e pili ana i keia Kumuhana., a rōe kahi mau palapala e iāe no ia mea hookahi: