Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 15, 12 April 1890 — HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipuka Ili Ka Olali kau lio o na Hilana KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipuka Ili

Ka Olali kau lio o na Hilana

KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono.

"Om meakanako'a luhiehu N» kahiko haaheo o ke koa KavalLa .. O ka make a me ke ola , O ka makia ia o ka oihana Naita." * MOKUNA XXXVII. i KA EMEPEKA O KE KIPUKA ĪLI NO tt MANAWA ELUA. Ano ena naita* a me na mnho, ni koa wiwo ole, a me na kanaka e liuliu no oukou iKo, a e hoolohe i |8l leo o ka o-le a ko kakou mea puhi o-I|r Sir Francis Derake, *T ka pau ana ona olelo aka Hāfg Stuata, haawi ae la oia lie hoailona\T ka mea pnhi o-le, a ia wa no i hae|[|g hou ae ai ka lewa me ka o-Ie Perakg' ? Ika hoomaha ana iho, ia wa no i oili like mai ai na moho o ka la lealea maa 8 kamoe eui aku la uo ka aīeo kahi ake Aliiwahine Ane Rare a me kana Aliikane e noho ana. Ia lakou i hoea aku ai malaila, haawi like ae la lakou i na kunou hoomaikai ana, a mahope o na hoohie aloha ana a ua poe moho nei, ia no i ku mai ai kei Aliiwahine Afie Eare, a puana mai la i keia mau huaolelo penei:* Ena naita ame na moho, Ua loaa ia'u ka hanohano lua ole ma ke kaana ana eku iwaena o oukou me na makana i hoomakaukau ia no ka poe i ae ia lakou iho e mohai ia ko lakou mau hanu makamae maluna oke kahua i olelo ia, "He luhiehu ia no ke kanaka koa, ahe makia onipaa loa hoi no ka ( oihana naita." Ano e na naita, he ] mea haaheo no'u ka ike ana i ka oukou mau hana wiwo ole, a he mea hoi na'u e poina ole ai i na makahiki he nui o ko'u ola ana.

Me keia mau olelo ake Aliiwahine opio, puunaue ae la oia i na makana iwaena ona moho, oia na kea me na medala hoonanohano, a maluna o kela ame keia makana, ua kahakaha ia keia mau huaolelo, "Ea Makia o ka Oihana Naita;" ama ha-i ae o "kela mau huaolelo na kahakaha ia na hapa kaulana a na moi aimoku i hala maa b hiki mai ia Ūilama. I ka pau ana o na hana a ke Aliiwahine opio, panal hou mai la oia me keia mau E papahi iho i keia māu makana ine ka hoomanao pu ana ika ihiihi 'o ko oukou nohoalii, a e haawi hoi i na kokua ana no kooa hanohaoo. ■

Va panai ia mai teia mau olelo' e na naita, malalo o na hooliali olelo ana a ko Wale Kēiki Kae'ae'a (MaUina Malamalama,) a ma ka olelo* poko* le ana ae, oia ka molio i hoonua ia aku me na makana liauoliano loa, ma o kona lilo aua lie molio lanakila 110 ke kaliua ina ka la lealea mua. . Maliope iho oua kakele oleio ua ku m&! la ke alii opio Woka Rajce a welie mai la lie mau walii olelo i>okole o pih aua i ua poo moho la, a ao ka panina o kaua mau olelo liuli ao la oia imua o kona ukali Maliina Malaa liam&iKo aku la lue kein I keia la e kau koalianau» wahi a p.& liona liae Woka Eām la, ke poui, ake hookau aku uoi au maluua ou i ka iupa *'Ke Duko o Esoka" (EsssOx) a kau aku i kau mamo mahopo.

Alaila, hulī ae la oīa a kamailio aku afcu la ike koena iho o na inolio me | ■ieia mau huaolelo: E like me ko'u 1 #oai ana aku nei i ko kakou hoahanau , © Oihana koā, pela wau e poni aku nei ia oukou ma ia liaawina hookahi. , ; * JJolaila mai keia wa aku ke hookau ; iaku nei au malana o oukou apau i ka | f|Boa alii, Oauna Eiekie no ke Aupuni ! © Pelekane, mai ia oukou a i ka oukou isau mamo, E like me ka leō alii pe la ua poe la i papahi haaheo ae ai i ke1a inoa a hiki mai i keia la, me ka haawd pu ana ae i na hoomaikai no na alii i%>io. f!■:■* Ika pau ana o ka'na 'lii opio lawe i&we ana ika laua apana hana, poha la ka leo oka o-le no ka luā o na [ hana ma ka papa hoonohonoho lealea f ika hoomaha ana iho, ua ku mai la ,ka Ilamuku nui okala a kukala mai ia ua noa ka lealea no na mea a pau, -a ua makemake ia na mea apau e liuliu no lakou iho. Mamuli o keia leo kukala aka īlamuku oka la, ua liuliu ae la kela me keia moho nona iho, a iloko oka manawa pokole,' aia lakou e hookahakaha ana me ko lākou mau lio iluna o ke kahua, me ka hiehie a me ka haaheo nui. Oiai na moho e hookahakaha ana, a mamua ae oke pohaanamai o ka ,o-le hoailona a Derake no ka manawa elua, aia hoi, poha mai la kekahi leo : o-le mai kahi mamao mai me ke ko ana o ka leo. A no ka Ina oka manawa i lohe ia aku ai oua leo o-le la, aia hoi ua oili hikiwawe mai la kekahi huakai hololio nui ona naiia, e moe ana kaoo i ke kula o Koianaana. " Ika hookokoke ana mai oua huakai f ®slolio la ike kahua lealea, ia wa i ae ai ka lewa me na leo huro o Nhi*lflitfaka/a wani a lakou, o ke keikiae keia o* me kbna mau naita. Emoole ua hoea mar la ua KeiEiam la o IreJani, n-> ke kahns le«lea, a ua apo ia mai laoia eke alii opio "Wōka Rare e like mei kona ano mau o ka waipahe. No na minute pokole o ke kukai olelo ana, kukala hou mai la ka Ilamuku oka la, oua keikialii Irelani la me kona mau naita kekahi 3 komo pu ana iloko ona lealea oia la ma ka hapa o ke aupuni Irelani.

I ka pau ana o na olelo a ka Ilamuku nui o ka la, kani hou inai la ka o-'e no ke kolu oka manawa, ā i ka hoo- 1 maha ana iho ia wa koke no i lawe ae ai ke keikiālii Hiki i kona kulana hoohololio, oiai kona mau naita lae oo e ku pohai ana me ka makaukau nui. No ka eha oka manawa a ka o-le i poha ae ai, ia wa i ne-i halulu iho ai ka honua me he olai la, a no ka manawa pokole wale no, aia he mau haneri o na lio ahin © holo ana i o a ia nei me ka puahi nni, e like me ko lakou ano mau oka hihiu. A iwaena o keia aluka ona lio ahīa e haluku nei, o na keiki olohe o Pelekane ame ko īrlani mau lae oo kekahi e huikau pu ala, no ka hoāu ana iko lakou loea me na Kae'ae'a alo kehau anu o ka naliolo, (nalioahiu) No na hora loihi o koia hooili kaua hahana ana mawaeua o keiki kanakaj ame na koiki hololwlooa, aia lioi ua ahai aku la na keiki holoholona ahiu) ika lanakila m& ko lakou aoao, mamuli oko lakou liemo ana .mailoko aku ona hoopuanaana ana a na koiki Polokano mo Irolani. A ma ka olelo p»o|kole ana ae» ua ahn ka lioka iua poo keikialu la o ke ki . puka ili, ua paa uai iho la i kt\ laau u ke alii.

0 keia liemo ana ona lio aliiu mai|| "ka paa ana aua poe ololio la o ke Vi-| puka ili* ua lilo ia i mea u:\nki a kuaki |; loa ua lakou» a oia ka ke koikialii Eiki i kaawi ao ai īke kauoha i kona mau uait& aialoko o o !o uo ka uLai |( ana aky. maliopo ota molieu o ua lio aliiu o oliai la ka Aho mea. oiaio o ka makamaKa h ua lioo ko io aku !a ua mau naita Irolaui la ka Woliā a ko lakou tvlh a iloko' o ka|iaaa\va pokoīe aku 5s lskou bo !«o o iwhkhw \> fc?v M!wUvjj ik\ ia k» ® lkdKe pokolo aku ike kulana a wo ;j ke kahi i Ueaio a? o na Ho aUun ,; « i n&* d loaa 050 ai he mau knw uo; kou uoouoo aua. munin-i o ko kan hooui,au ana aku uo uiua