Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 16, 19 April 1890 — He Kanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka OLali o na Aupuni Hui he Ka nalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELANA [ARTICLE]

He Kanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka OLali o na Aupuni Hui he Ka nalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELANA

Ka Limakahi i haaheo ai ka Honna NA HUA OHIA KELEAWfS O AIMIONA UnUhiia no Ko /īawaii Pae A ina. Helu 123 Oiai o Piuke ma i hiki aku ai-no ke aapuoi Muliwai Make, ua nolio iho !a laiia nei iloko o ke ana, me ka lioolala ana i ka laua liana. Ua hala aku ke ao, a e uhi mai ana iioi na elieu hoanoano o ka po maluna o ka Muliwai Make, o ka leo hoene o na manu a me ka owe nanahe o ka wai ka laua mea e lohe ana. Oiai laua nei ē noho kokoolua ana, ua' pane aku la ka opio Kaonohiokala ia Piuke. E Piuke, ua hiki mai kaua i kahi o ka hana, a oia ka'u e makemako nei e hana kaua i keia manawa, Aia no ia i ka moa e pono ana i kou paanao, a o ke kokua aku ka'u ma na mea a pau au i makemake ai, Weho ae Ia ua Kaonohiokala nei i ke kii pohaku i haawi ia mai iaia, a waiho iho la mamua ona. Nonoi hou aku la oia i ka ili o ka Lekeona, ka punahele hoi a ka kakou Piuke. Iloko nae o keia manawa, ua haupu ae la keia, malia paha he mau hana apuhi keia a ka opio, aka uā noonoo hou a3 la no oia, aole ka opio e hana mai i kekahi mea e kue ana iaia. Noloil», wehe ae la keia mai kona poli ae i kana ili a haawi aku la i ka opio Kaonohiokala. Mahope iho o ka loaa ana aku o ua ili nei i ka opio, wahi ae la oia i ua ili la mawaho o ke kii pohaku, a waiho aku la oia ma kahi kupono, me ka lu-| lu ana iho hoi i ka mai o kana pua pu nahele. Huli ae la oia a pane hou aku la ia Piake, ua Uwa ka kaua hana no keia po, a no ke ao ana ka kaua apana hana i koe. ' Iloko o ia manawa, ua hoi aku !a laua no ko laua wahi moe, o ka hora 12 ia o ka po. Oiai laua nei e liiolani ana me ka moe kapu a Niolopua, aole he mau mea hoopahaohao i lialawai mai me laua a hiki i ke ao ana. Ma na hora poniponi o ke kakahiaka, ua ala ae la ka ōpio Kaonohiokala, a hele aku la i ka holoholo ma w, ululaaa e ku koke inai ana. Ua halawai koke me na ea huihui e kipehi mai ana i kona a e hoonanea ia ana hoi kona mau pa • hukani i ka lohe mau ana i na leo hoehoene o oa pupu īnoe nahele. Ua lilo ia maa mea i kumu hoihoi, loa na ka opio, a wahi ana iloko iho ona. Aole au i ike ikekahi leo hoone a nanea maoli e like me keia a'u e lohe nei. 1 Ua hapa iho ka lioene o ka 100 o ka' manu i ko keia leo a*u e lohe nei, a j ai« la oia tūafc«*a f Mo keia oldo ua opio iwi t pane ae ai a lux>maka aku la koia e helo huli no knhi o ka nuā e !ohō noi a hiki wale ī kona komo ana i ka naele.

Iloko nae o keia a ua opio nei e hele'ana i ka nlulaau, ua hoolilo ia ka manao oua opio la raa ka huli ana ika mea nona ka leo hoene ana e lohe nei. t3a nalohia aku la koua mau noonoo no ka hoomanao &Da ao ia Piuke, a me he holoholona maopopo ala oia e hele auwana ana iloko oua ululaau ala. Ua hoomau aku la no keia i ka hele ana a hiki ika po ana oua ia ala, ua hooluolu iho la kēia iloko o ua ululaau ala ma kekahi puba laau. Ma keia wahi e na makamaka heluhelu e waiho iki kakou ia Kaonohioka la e moe ana iloko o ka puha laau, a e naoa iki ae hoi kakou no Piuke. Oiai o Piuke i ala ae ai ike kakahiaka, ua liele aku la keia no ko Kao nohiokala wahi i moe ai, a ike aku la keia aohe oia ma kona wahi. . Hoomanao ae la hoi ua Piuke nei, aia paha oia iwaho, nolaila ua puka aku la keia iwaho. Nana ae la keia ma o a maanai aohe ana mea i ike aku, nolaila ua kahea aku la keia me ka olelo ana, auhea aku nei hoi oe? Ua palua *. pakōlu ka ianei hea ana, aole no ne wahi mea a pane ia mai, nolaila ua boi aku la keia iloko me ka hooiaahao ana no kaoa ililele. Me ka pihoihoi nui loa o Piuke i komo hou aku ai i'oko o ke ana, me ka manao ua apuhi mai Ja ka opio iaia, aua lawe aku la i kana ili lele. la ianei nae i biki aku ai iloko o ke an«, ua nana aku la keia i kahi i waibo la ai o kā ili, e waiho mai ana no. Auwe ! wahi a Pioke i pane āe ai, aia la oe ihea kahr i hele āi, ua poino ia paha oe. Me keia mau olelo e luaieīe ana iloko ona, ua noho ihq,la oia me ke kali ana no ka hoi mai 6 kona hoa. Ke hala ae !a ka mSnawa, a ke halii mai la na anoano eehia o I£a po maluj>a oke aupuni Muliwai Make, a aoie no i hoi mai ka opio KaonohiōkalaNo keia hoi ole ana aku oka opio, ua hoopuka ae la ua Piuke nei, penoi ■ E like me kou ūalowale ana aku mai keia wahi aku, pela au e olelo nei e noho ma keia wabi ahiki i ka hala ana o na la elima A i hoea ole mai oe iloko o ia manawa, alaila, e hoao aleu no au e hookolo ma kou meheu ahiki i kou loaa a loaa ole ana paha ia'u. Ike kani ana oka hora 10 o ka po, ua hoi aku la keia e haoluoīu me ka maopopo ole iaia eei o kahi i hele ai o ka opio, Oiai keia e hiolani ana no ka aina moeuhane o Niolopua, aole he mea e ae ana i ike ai, aka o ka halai pu wale no a hiki i ke ao ana. Ike ao ana ae, ua hele aku la keia j 0 hoomakaukau i mau wahi hua ai nana, a noho iho la keia paina, i Mahope iho oka pau ana o kana pa ina ana ua, ua noho iho la keia me ke kali ana no ka manawa ana i olelo ai. E waiho iki iho kakou i ke kamailio ana no Piuke, a e oana ae hoi kakou no ka huakai auwana a ka opio Kaonohiokaīa. Ma keia po ana i moe ai iloko oka puha laau, aole oia i ike ae i ke anu, a i ua lilo kona mau noonoo maikai i mea ole a he heliena maopopo oia. E hoomauao oukou ena makamaka heluhelu, o keia no ka waonahele a J Piuke i hoauwana hele ia ai, aoka Hia iho Ia keia ona mea i hoauwana ia. Hala ae la ia po ake aou e iniki ana, ala ae la hoi keia a heīe aku Ia e luii i uiau liu-a ai nana, me ka noouoo 010 ao no kaua wahi i hele mai ai. Hoomau aku la no keia me ka hele ana imua, a liala ae la ia la me ka loaa ole iaia o kekahi moa e pomaikai ai. Ma ka eha o na la a Kaoaohiokala o hole aua ilako oka ululaan, ua hoopuiwa loa ia koia i ka lialu a iu<? ka nakeko mo he kaulahao kila la. lloko naao keia uiauawa aua opio uei i k*ho ai i keia mea lialulu ame ka uakoko, ua hoi hou mai la kona uiau īiōonoo maikai, a waokauaka ae la hoi koia, mo ka olelo aua ao, oia !a an ihea, a nawai la i lawo mai ia*u iīo ko «ei o koia ululaau.