Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 16, 19 April 1890 — Keoni Ailuene Buki [ARTICLE]

Keoni Ailuene Buki

KONA A.NO OlTLi:in.i. A CILAI.AU 1 KEIA WA— KA EKAL'KA Ā I'IHA 7.KPO 0 KON'A WAHA—NA Kl-IKI A NA MĪSĪŌNAIU KONA MAU ENEMI OIAĪO—NA MAHĪKO ME KEKAIII POE KUONOONO O KA AINA NEI NA T'T'T.A KArMAK.V T.OA A KONA MAUONOHI M AKA, A I'KLA AKl', A l'i.LA AKU. ' He uiauao p.Hue akea no aa EoaEao opalepale, olalnu, a rnc na manao lopuwaie a liinkai liewa a Keoui Ailuene liuki i kn Lfthui Wawaii. Puni Dala-No KA NOHO ANA anei O NA MAMO MIKAN'KLI' ĪLUNA O KE Kl'ONOONL)? Me be ooea 1«, fee ao mai nei <i KeoDi Ailueue Buki i koi>» ?ahui ua ooa ea Uaua kipi a. pau o kelft a uie keia auo ūialoko uei o ka aiua, ke hapai ia e ke kauaka LUwaii, uo ka mea be baua ia uo ke aloiia aiua. lua no iia kipi e hookahuli a e Lioopau i ka uohoalii o ka Moi, a e iimke paha oia, e maualo ana uo ia, iua iw ua ke k«tiaka H<;waii e hoala ae, uo ka mea nona ka aioa a mp ka Moi. a lie haua aioha aiua hoi ia. Na ke aloha aiua e uhi ka iuo o oa haoa kipu, kipi aupuni a kīpi Moi a ke kanak« Hawnii e SiaDa ai. lle oiaio ma kela la 30 o lulai 1889, e ku ana o Wihkoki tue koaa poe koa iloko o. ka Pa Ahi rae ka l«ko pono i na kiiei poka a iae na pu raifela, a o ka poe aohe pu r<iifela, ua hoolakoia kahi poe me na pu panapnna. Eia kekahi ua loaa na pukuniahi ia Wilikoki ma, aa hahaoia a piha me ka pauela a me na pokn, a ua makaukau loa 110 ke ki ana i ka wa B(jle i ki ia mai ka pu mai j ka hale mele m-ii, e like taa na hoike ' m* ka liilu'a o Loomeos. Nolaii», i matt aha keia mau hoolaiio kaua ana? A i mea aha hoi ka hoopiha ana i na pukuniāhi tce na elele weliwe!i o ka make? Aole anei no ka mauao ana o ke alakai o ka "haua liipi" q kela la 30 o luiai e p.iio kiki pu me ka poe e kpe an«t iaia, a e kokua aaa pah» i ke. aupuni no ke kmai ana mai i ka "hiina kipi" o ua la.'la 6 ia ke kamu o keia hoolako ana me ua mea kaua, a hoopihaia ai na pakuniahi me na poka, a o ia hana no hoi ku no ia i ka oihana omo-kojff a pepehi k?.kaka? Auwe! Ke uwe^. lapalih mai nei, kua hoa, a olelo mai. &ole ia he omo-koko, no ka mea no.lakou ka aina a me ka Moi, a he haDa aloha ama hoi ia, a no ia mea ua mnnalo; aka o ka pōe īlawaii ilikeokeo, na haole h me na k«naka maoli i hoolohe i na kauoha a ke aapani ia la no ke kinai nna i nei han«, o lakou na poe omo-kokn, uo ka mea aoltf np lnkōu.ka aina a me ka Moi, a aole no hoi ia he' hana aloha aina, ina no he hana ia e kinai ia ai ka hema kipi a malama la hoi ka 'ma'uhīa o na kanawai o ka aina. A maanei, e kaa makamaka, e olelo aku au ia oe a pela pu hoi i na kini makamaka e aeo kaua mai Hawaii a ka welona a ka l'a i na pae moku o Manokalanipo, aole loa e hiki ia Keoni Ailuene Baki ke hooia mai imua o kakoa a paa, o na keiki wale no a na mikanele na poe ma ka aoao kue i kela "kipi" o lulai 30, 1889 e hiki ai iai» ke hoino ia lakou wale no, roa ka olelo ana he poe omo koko a kiki pu lakou? 0 ka mea oiaio o ka hapanui o na poe 1 kokna i ke anpuni ma ia la, he poe j aolaolakou mau makua mikanele, e !ike me T. V. Akepoka, Chps. Crigbton a me na poe e «ku he nni. lua e oleloia he poe omo-koko na keiki a oa mikanelo i kokua i ke kinai ana i ka "hana kipi" o ua la 'la ma ka aoao o ke Aupuni, alaila he pje omo-koko na poe e ae a pan mawaho ae o na keiki mikanele. i kokua i ke aupuni qja ia hana hookahi? Alaila, e hapala auanei ke kea na ka ele ka ni. m«l«na o kahi mau ilikeokeo a ua o Keoni Ailaene Baki e paipai mai nei na aaoia, a pu-ke na puleholeho o ka hapai memeue i keia mau la. E hoike hou aku mea kakau o keIa Kulana hookahuh aupum i laweia ae e kahi maa kauaka Hwaii uih ia la, mai oi loa aku ka pono ina i ka ws i kaui «i ka jui mua mai ka hale uio'e aku, e like mo ua olelo hoike ma ka hihia o haoie Belegiuuift, e haalele uui ■ ia iho e lako\i ea pu a lakeni a haawi pio uui mai iua uo aole o hole i ka inoine; aole uae e aa uim lakou e p.«io uo he pu h he pu, a he poka a he poka, me ka iko mai uo !iōi ei?* n* , i poe lioko o us wahi paa, oiai hoi ko lakou ku!a os e sho wsle mai nua uo i ks uia' ulap, a hoohoH uiiio No k in aua o ua Hawaii o Vri ka iuoiuo, iiolsils us weho maoli ia ke kaua kiki pu mawaena o lakeu ran ks aoso kokua ia Wilikoki, a me ka poe o kokua aua i ke aupnui tua ia !a. A o ko lakou sa ana e psio ran kola !a ua ao lakou o komo Uoko o ijr poioo o na kipu aua ui« m

!a- ;nn be uinke'a.he ianakila paha ka m I lakoa, ama ia hana ana, ua luk,.»u pouoimaoli 110 iloko o ko lakou noouoo kuhihewa aoa (mamoli hoī oUa hiliuii' Riia i nft iko kipa kaninhi o Itnlia o 1 nul'ina mākehewa nei ike ao iioi) Ji kuuo 1 ua poka ki-pa pololei a ka aoao kno ia lakoa e he!e aka iue ka hookauluH ole, oiai iia like a like ua hoao h i elua ia wa, e hoouiia like aoa laiia i ua elele omo-koko 1 kek«hi a me kekahi. A'ine h'e mea 'la he pouo paha ia Ailoene ko knpa like i keia maa aoao b i elua, he maa ooao omo-koko i kekahi a tne kekah!, 'aole hoi i na keiki mikauele wale no, a koe ka nui m«nu e ae i haluku iloko p ia kiowai hookahi. A ke inauao nei ka mea kakau "I hewa no ia oe I ka hooulu i ka la ino" A ke oielo nei ka mea kakau, mamuli o 138 mea i hoakakaia ae la e ia no kekahi o o& k«io\» mii.i hookahaa ia ai ka lili makawelawe!» o Keoni Ailaeoo Bnki i ds kejki a na mikanele, a HIo ai lakoū i mau enemi nona, ua akaka ka mulei wale ame ka olohaka, aohe he kahua meiopopo kapono i ku ai. Ano ke hookua nei au 1 ka'a mau kaiuailio ana malalo o keia maa kumu, h e hoomaka ana au e kamailio maluna o ua manao alakai hewa a Keoni Ailueue ī'uki, eia nae ke ike nei aa ke pau mai ue-i kekahī mau manao o ua o Ailuene i ke e ka luliahoopo nopono o ka Paeaina. aka, o na mea i pau iaia o kana 210 ie, aole au e hiki aku ilaila, ao na mea i alo ae i kana maa kalai ana o ka'u hoi ia e hoaiai aku ai, ake lana uei kau manao aole hoi ua luunhooponopono la e inaua'e tn<ii uialuoa o ka'u mau hoakaka ana.