Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 17, 26 April 1890 — NU HOU HAWAII. [ARTICLE]

NU HOU HAWAII.

Ua kohoia oJ. K. Nahale i hoa tio ka Papa Alanui o Kona Akaa, Hawaii. E hooaua aku ana ke aapuni Amerioa 1 ka moku kaua "lianger" e hoouoho ia ma ka Pakipika Hema. l&ia īka moaua ke au mai nei, ho umikuaiamakolu maa moku waiwai uai ua aiua e mai. Hoaa ka poe pum makaikai kinipopo oka Poaono 1 hala ika lawa 010 ona kaa hapanmi i hooholo ia ma īm alanoi elua. - — —

•.. IJa pau ibo nei ike pai kii ia e Mr. J J Ttfitiia.ms ka Piza!i Keaka Mikeelo me na no kela paani a lakoa i aniki iho

Ua hoea mai nei na paipu wai i til" ai ka hoolako ana i ka hui o W G Irwin & 06., oia hoi na paipu wai o Hilo, Wailuk\r a me Koloa.

Ua koho wale ia, e hiki aka ana ua galani wai oka la hookahi o ka laa wai aniani o Ewa i eliia ai i kahi lie 500,000. Nni kela ! Ke hoolaha oiai nei ka Papa Ola i ka poe koho 1 makemake e hoolako i na ma'i lepera ma ka kanaiwa pipi mumona o ka maiama.

Aia ika malama aeaei o Mei e ku mai ai maanei ka mokaahi kaua haa hou loa '* Oharleston M o ke aapani America mai"Bt'apalakiko mai.

Ua hoololiia aenei ka inoa o ka tu«kn kana Ke Au Hott, a na kapaia « Alika. E hooholo mau ia aku ana oia na na Kona o Hawaii.

Eia ke kakala ia mai nei na pou o kaawapo hoa loa e kapihia aku ana no ka Hai Alahao ame Aina o Oahu, ma ka aoao ma Ewa o ke awe,

Oka hihia kipakn a Keomaka kuo īa Lohelani i noho ai i ka Poakahi uei i mna ok© kiar© Hawaii, ua hooko ka mea nana ka hoopil me $5.00 nka poho.

_ E eoalama ana na uiakaainaua Berltama i lialawai ma ka la 10 ,o Mei, o noonoo ina e malamaia ana ouahoomanao ika la o ka Moiwahine Yictoria, Mei 2i.

TJa lohe ia, eia kekahi poe koīohe ke be!e nei iloko o Kapiolani Paka e hana ino ai, a nolaila ke hoolahaia mai nei he flO nku makana ke loaa ka poa kelohe o kela ano.

fiia ka Hui Hana Hao Uniona hoa ioa o fionoiaia nei ke nome mai neL Holo no ke kn ana o keia hale 1 aua hon, O kahi e ku nei keia kahua hana hon, aia ma alanui Kaamaua.

Mamnii ona lono i ioaa mai ia makou, na nni ke kanalua o kek&hi poe koho baiota o Koolaapoko no k& li&&lele knma ole ana o Kev. J. N. iPaikuli i kona holo batoti ana no ia apana.

Aohe oioio nui wala mai o kahi paua liele aKs Leo ! keia mau la, me lie mea la t3a iaulala i ke suu o Hauaili • ki, a 1 ka oWe ia e ka lihillhī Kuku o Aipo, Nawa! ke kaoia o oe? 3Tau&—

U* haawi maoawalea ae ke Kuliinn Waiwai 8. M, Damoc, ma ka Poakalu aei, l*e $50 i ka fika!esia o Kaumaka a oia ka tikii 110' ka uaua i hooeaaemae hou iho nei i ka ogana o ia halepule.

At»ie»i Mki ae leona o ke Keeua iaiaina ka paiapala uoi a kj Kool&u pokoike kanaka kuamuaoiu CT. E» Bash i kaps &i is oukou, " aa o P*tekuots, w aole hoi o ko oukou kahīko na pali hauliuli o Koolau. "

Eia a& iuoa o ka poe lioi laikiui piU»; Euoka KāuUu& 4 "\V. A. Eiha a mo S<» lomoua 3U&u&o. Jva p-oe uoi Loi uo u« aha haahaa; D. L* HuuUuiaii, I\ Ta hal&hua, "W. 1\ Hai&* J. \Y. 11. l.Kih<?« Kalana* I*. K.. Malulaui, ?v>§, H, K&welo, I*. Kowloiu, «1, m Koaloha. Aole hookahi o Ukoa ī loa*

Oca moho mokomoko Hoku a mo Kameharb6ha na raoa kakala e hekoko sna i keia la ma ke kahoa eaaūi o Makiki. llora 3:30 auiiia la pouoi e nlele ai.

E kaapuni aa?. ka Luuakauawai Kaaponi S. L. Aust ni na apana hookolokolo o Hamakan, Kohala, na Kona a tae Kau ma na ia hope o Mei a me ka malama holookoa o lune, E hoomaka ana ma Hamakaa a hoopaa ma Kau,

Ke puapuai mai nei na lono, eia ka Loio Kuhina ke une nei e hoopau i ka liamuku oke aupuni, no ko ka Ilamuku kiai makaala loa i keia mau po ia Kuapapanui, kahi ona iako kaua e ahu nei.

Ma ka auina la Poaono aku nei i h?!a, i haaiele mai ai ka mokakaua Ber:tania Kamepiōna no Kona kai opua i ka lai Opua hinano ua malie, B?olo na wai naoa a ke kehao.

Eia o Ailaeae Baki i kahaia ai e ka apaaa koho Ekahi o llouolulu ke holo hou nei i moho do Koolaupoko ma kahi o ke kanaka i pani wale e filo ana i kahanapole no ka Ahaolelo o 1890. E pau papalua ana o Ailnene i ka haale.

E haalele ana na kaa ahi lawe ohua ia Hooolalu 110 ka holo i ka ahanina a ka Hai M.ala Odel"iollow e haawi tna Ewa i keia Poaoao tca na hora 9:00 a. M , 2;00 i>. m, a me 5:15 i'i M. t a e hoihoi naai ana l na oliuh i Honolulu nei ma na hora 11:00 A. M., 4:00 ame 10:00 p. m. Uka kaa ahi no ta holo a me ka hoi n» < he 50 keneta wale no.

O ka nni o na keiki hele kula i ka makahiki 1888 ka hoike a k* Papa Hoonaauao, he 8770, a penei kn hoonohonoho ia aua ina ke ano o na lahui: Hawaii maoli, he 5.320; na hapa haole, 1247; na Pakiki. 1335; na America," 253; na GeremaDia, 176; na Ber.taDia, 163: na pake, 147, na lapana, 54: na Norewai, 40; Kilipaki, 16; na la'aui e &e, 19. No keia mau makahiki i pau aku nei i ka la 30 o Maraki, e hoike ia aku ana īmua o ka Ahaolelo.

Ua makana ia o Mr. H. Berger me ke kakini hainaka eilika i humu noeau ia kona huakuma ma kela a me keīa hainaka, Ua hookomo pa ia he palapala i kakaa inoa ia e na heumano o ke Kala Hanai Kaikamahine o Kaftaiahao, e hoomaikai aku ana iaia no kana mao hookauwa ana e hooholo maa i ka lakou aha mele i pau aku nei. A ua hauoli o Mr. Berger i keia hooaianao ana aku o na haumana iaia, no ka mea ua hooikaika maoli no oia no ka holomua o ka lakou aha mele.

I ka hora 3:30 aaina la PoaoLo i hala, ua boau ae oa hui kinipopo Kameliameha a me,Hawaii ma kekahua paani o Makiki, a o ka hopena i ikei», na iawe haaheo ae ka hui Kamehameh? i ka h»nohano o ka papahi ans i Hanakila, ma oka loaa ana ia lakoa he 15 pon', a i ka Hawaii he 3 wale no. oka loihi oka manawa i paani bī, he 1 bora 45 rainate. Ua piha kai ke kahua i ka poe makaikai, a ua hōea mai ka hopena e Kke me ka nsea i koho e ia ai na Kamehameha ka ai.

Ua naīnamina makoa i ka hoike aka, ma ka hora 10:15 oka po Poaha nei, uh haalele mai o Mr. David Manaka. Hope Lona Leta nui o ke Aapum, i keia ola ana, mahope o ke kaa ma'i ana no eono la wale no. Ua hanau ia oia ma Lahaina, Maui ika 1854, Ma ka 1881, ua komo oia i ka oihana 3eta a malaila oia i noho hana ai, hookiekie ia i Hope Luna Let-» a make aka Ib. He keiki akahni a oluolu, Ua waiho iho oia he waliine a me elaa maa keiki. •'Waiho ia Ailaene e hakaka me Kawainai ma na nupepa aole e koho iaia i Lanamakaainana," wahi a na feo hooho mai kekahi pea a kekahi oka apana. Pololei kela ! He hohe wale o Ailaene e holo lanamakneinana Ih. No kona ike ua nawaliwali o'm a tiolai!a Uolo }uQ«mBkBsiQsu« ok no ka eiakaleho i ka uoho Kuhioa oie b« iuauao, e hoihoi mai i kela mi poina ole o fea Aha Kuhina o Momio—Ailoeue. N»avjao maoli oukou e feo Koc!aui:ofco! 1 Ke lalau ko Koolaopoko i ka hnloK' o Keoni Ailueue Baki, u» lik'e i;» me ka apono aku i kana kuamuamii iuo ia oukou, "he poe pegan» o na pali o Pelekunu," a kapae ae la i ka lei bau!e ole a oukou e hooipo mau *'na paii hauliuli o Kooku," Pa'i ia m«i ke poo 0 ke kolohe a peku pu umi i ko ktka!a 1 hoi hakanane i ka pnli o Xuu»na, R luīu Hma oukou me ka apaua o Ht>nolulu nana i "keku" aku, hoi luu» luu i ke kula o Kahua, "X;mskoi?" ks !> >e kobo ika mauuu okaeka, oia o AUueuo Buki«

Da puia ni. u i kd uumu ». lue . i;a liohoao, liu.mhuuuLiuu h kiuikiuī na hoowalewule 1 hoe-i iiku imau o J N Paikuli, e oloouou a e hoaka aua i iia lepa o ke kuoonknia iuiua o kuna maa eoaka i aoo like ioa me ka haoa i knmakaia mua loa ia ai ka Haku o ke ho nei. O ka oiaio o keia ame ka. ole, ke kau uei ia euuluu'i o ko Paikuli a mo koua uhnoe. loa ua *»pc» io oia 1 na apaea dala a me.lu houia maopopo ole oia ke kahunapule o ka ahaoleio oka 1890 a&i, aJaiss, ua mako & ikawa © ola oei, » o kaua mau haua maikai a pau uiaoiua nku uei, ke kauu pu ia_ nei iloko oka iua kppapa»? ok» hoomaiaoiao mau loa ia i neia ao a ia ao aku.

I hakaiia wale no a huli hoi mai ke Alii ka Moi mai na Kona mai, alaila o ko kakou ike no ia i k» olelo hooholo & manao hoi o ka Aba Kiekio malana o ka ninau a ka Moi i waiho aku ai iuiua oia Aha, mamua iho o koua hanlele ana ia Honolulu nei i kela Poahma aku nei. Ke manao nei makou, oia ka olelo heoholo e wj]iwili ia &i o na a-ī o na poe e nhaiaholo nei ma ke alahela o ka manao ana, o ka hoolelohe auwai ana o kekahi Kuhina hookahi ma ka aoao e koe i ke ao ana aka hapanui o ka Aha Kohina, ma kekahi hana pih Au'poni, oia ka ra!a e ahkai īa ai ka Aha Kuhina, ma ka ana i na oielo oke Kumakaoaw&i peeei: "Ma na wahi a pau i kaaoha ia malalo o keia Kumnkanawai e hann ia kek.nhi hann e ka Moi e manao ia e hanaia ia haaa e ka Moi mamuli o ke ao aaa a me ka ae aoa o ka Aha Kuhioa, ke o!e e hoakaka ia ma kek-ihi aao e ae "

"E kukala akea aku oe mai nei aka a kou Keena, me he leo la o na bipi bu!o e owo au», aole he kaoa maluhi» ke aopaoi" wahi a Ka Loio Kuh)na ia Mr. Holokahiki, Ina pela aa manao no anei ka Loio Knhiiyt be kaua no ke apaia.ana mamua iho o kona oleio kikohi ana mai ike kaoaka Hawaii Mr. Holokahiki e uwo ae me he bipi balu la ? Oiai wehi a Ail&eoe ma kana nupepa, ua hiki aku o Mr. Holokahiki imua o Loio k« e pili aua i ke k'ulana o k«"Aupuijf, a o ka pane hoi aka Loio, Kahiua, e uwo ae o Mr. Holokahiki me he bipi bulu la, ma ke kukala ena ae "aohe kaua.', Ua oleloia o ka inea kuko no fea mai'a mamua īho o kona hiamoe ane, e loaa ana no iaia he moeuhaoe mai'a. A ina pela; alaila oka mea i koko i ke kaua i ka wa mamua iho, apa aka la i ka nioau a Mr. Holokahiki no ke kalaua o ke he mea maopopo e paoho mai ana no he haaolelo "kaua" ma ka waha, oiai o kana mea ia e hooninipo | ana. Akahi no'a i ikea ee la. Aole nae na makoa i hoike ae nei\ na Aiiaene no.