Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 17, 26 April 1890 — HE MOOLELO KAAO NO OLIVA GULA Ka mea i kapaia KA HAPAMANU A HAPAWAHINE KA NANI HOOMAHIE A NA IPO HE LEHULEHU. A O KA MEA NANA I HOOHAULEPIO KE KUPUA BOLUONA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO OLIVA GULA Ka mea i kapaia KA HAPAMANU A HAPAWAHINE KA NANI HOOMAHIE A NA IPO HE LEHULEHU. A O KA MEA NANA I HOOHAULEPIO KE KUPUA BOLUONA.

Hē Moolelo no ke au kahiko loa 0 Akabia. Ika manawa a O&wa Gala i īke ai e pohōlo ana oia iloko o ke kai, o kona maoawa no ia i hoolei aku ai ina paa kftinaa a me ka upa, a puana ae la oia i keia mau hnaolelo penei: E hōolei ana aa ia olua e keia mau kamaa a me keia npa, no ka mea, mahope auanei au piholo i'.oko oke kai, ao ka manawa no ia o Oliwa Crula i hoolei aku ai. I ka manawa i liaule aku ai o na paa kamaa i haule aku ai iloko o ko kai, o ka manawa nō ia o ua mau paa kamaa la i lilo ae ai i mau waapa aniani kaulua, ame he lima kanaka la ka mea nana i hopu iho lua Oliwa Gala la, nōbō ana oia iloko oua waapa aniani kaulua la, ao ka lua hoi o ka waapa kaulua, he pahikaua ka mea maīeko o laila. Ina Oliwa Gula la nae e noho ana iloko o ka waapa aniani, nana ae la oia ma o a maanei, aohe nae ana mea i ike aka, oka pahikaua wale no, a oia kāna i kahaha iho ai me ka nalu ana iho iloko oua, ponoi; maoli keia mea a'n e ike nsi, mahea mai nei la keia liiki ana o'u iloko nei o keia mea kamahao a'a i ike ole ai mamua. No kaua iho e ka. makamaka heluhela, ua maopopo ia mau mea a pau ia kaua. O kala mau waapa kaulua elua, oia no kela mau kamaa a Oliwa Gula i hoolei ai iloko o ke koi, a o kela pahikaua e waiho ana ma ka lua o ka waapa, oia no * ".pa, & o ka mea nana 1 hookomo . Oliwa Gula iloko o kela waapa aniani, oia no kela piko o ka lopi silika ana i oki ai. Oa maopopo ae la paha keia mau me» ia kaua e ka makamaka liolulielu, hookahi wale no a kaua uioa iiana aku 4 oia ke alahelo a ua mau waapa aniani nei e hele aku ai e like me ka pa ana aka makaui, malaila keia mau waapa kanlua e holo ai, Ttoko ona la eliuia oka lana hele Rtia o mau waapa amani, ua j?au ka ike a nie ka loho o Oliwn Gula, mamuli oka pololi i loaa iaia no ka ai 010, ame keua iuu ole hoi i kekalii wahi kula wai. Ma' _ kakalnnka nui oke ono o k& la, aia koi» ua hookokoke aku la na waapa aniani kaulua i kokahi aiua* ōio ka laua ukaaa uiakamae hoi o wailio ana iloko» ka moa hoi nona keia u&uea hooniua puawAĪ, ua inoa Iwi «i pili aua ia Komio Uulukuiu, a mo k% E |ipa keoioo» aole * ioaa ia laua lie wa pono i k,eia wa no ka liooko ia aua o ko laua mau makemako o like me ka laua mea 1 mauao 1 k* mniiaua uae & na wa&pu i hookokokd aāu ai i ka aiua* ua ike ia mai la ua mau waapa aiuaui la e ua kauaka o uka o ka aina. E ae iki ia mai ka nwakak&a e hoi ke aku iko ano o koia aiua, o ka iuoa o koia aiua, oīa o Maouao Elōole, kwA £ uoho mana ia anae keUhi mau k*\ kauue laua tia iu Lliua a me KUui >ia.

Ua make ca mekua o keia maa kaikamahine, a maUIo o ko laua hopo ole ime kek&hi ano muna kupua i loaa in iaua, pelu i hiki ai 5a laua ke malamA i hookele i ko J»ua mau aupuni ponoi. I ka wa hoi o na kaoaka o ka aioa e aaiia an« i ua waapa aniaui, a i ka pae ina īuka o ka hīuh, ua ike īho 1a ua aaea a pnu i kekahi kaikamahioe ui loa maloko, a uo ia moa ua hapai ,ia ae la aa mau wuapa Huiani la a lawo loa ia iku la imua oaa alii wahiue no ka ioike ana aku hoi i ka loaa ana o keia nea kamahao maiioko mai oke kai. Ik» hiki ana aku o keia mea kamaīao imua oua mau moiwahine nei, a uamuli o k» ike kilokilo i loaa ia laua, īa ike iho la laua h"e kaikamahine alu na mea e Waiho ana iloko. Ia wa wehe ia ae la ke poi o ka waaDa, a hapai ia aku la ua Oliwa Ku!a ?oino nei a kakou a waiho ia aku la maluna o ka moe. Oiai o Oliwa Kula e waiho ana mauna oka moe mamuli o ka poiuo i oaa iaia oia hoi ka pololi a me ka iiake a ka &i. Ua ninau ae la o Elioa ia Elioela, leahala ka kaua mea kapono 0 haoa ū no keia kaikamahine ? He hookahi wale no a kaua mea poao e hana ai, oia hoi, e hana kaua a >la o.ianei, hoolilo kaua iaia i aikaue aa kaua. Hooholo iho ia Uua i keia maoao o laua, a hana iho la laua a ola ae la o Oliwa Kūla. r Iko Oiiw» Kiaia ola rdr, tjr ike *e la oia he mau kaikamftbioe ka ko lanei mea nana e malama pei, a pauē ho !a oia,penei: Aloha olua. Aloha iho la 00 hoi ua man kaikamahine nei ia ianei, a hoomaka iho la lakoo nei i ke kamailio aua. Ninau iho la na mau kaikamahine nei ia ianei i ke kuma o ba loaa ana o keia mau haawina a pan iaia. Hoike ae la keia, he haakai imi i ke anpuni o Dninao, a i ka mea huna hoi oona ka inoa ke Kapa Manu Wa£ina. I ka lohe ana o ua mau kaikamahine nei 1 keia mau huaolelo, ua helelei koke iho la ko laua mau waimaka me ka pane ana iho: Kahaha. aole ka hoi i loaa ia maua ka maua mea e li'a n« o ka po a me ke ao, eia ka hoi nau e hoau mua ka maua kuko. No kekahi maū tnioute keia uwe ana iho o ua mau kaikamahino nei, a i ka mao ana ae oko laoa man luuluu, aa uinau like «e la l&ua: Kaw&i i kuhikahi koe i keua uiea kamahao ? He kanaka elemakule ko'u mea naūa i kuhikuhi mai 1 keia mau mea, a ua make nae oia i keia wa. Pane aku la us mau kaikamahlue nei, mai puni oe i kena mau mw, sohe paha he kapa 1 hanaia pela, o ke Akoa Wale no paha ka mea hana no na manu e lele nei, aole no ke kanaka kekahi, he ken aku la kena oke kanaka wala wai nui wa!t>, msi manaoio iki oe uo ia mea, Pane aku la keia, htsha lioi ka hewa aia ka hoi ā nui ko'a poioo a me na popihkīn, o ko*u mea i!io la ka hoi ia o kuemī hope ai, o ka nete paha ko"u mea nana e hooīe mal, aole ka boi au 1 hiki ilaila e pau ai o ke kuhihewa. Ia oe wale aku ao ia eke aikaae. o ka maua aku la uo ia la ia ce i lohe oe, a j poiuo uo oe uihluua uo ia ob , wahi aua iuhu kaikt>mahiue hoopuui pniii la. I kela la a po, paina iho la lakou nei iko lakou pniua «hiahi, a hoohaiau la iho la o Oliwa Kuk Ika WAina a oaa a h»«lo aku ta oia uioe Xkd auuioe, ala ae la ua uiau kaikauiahioe aei elaa, aahu iho la iko laua «iaa aahu hoopumeliaua* haua ua lio lele o laua a paa, kau ao ta lsua a le'e akū la no ke aupam o Diuujyo. He haua uisa uiaa ia i haua ia e keU mau kaikaui»Uiue lua a p&u. Oka haua um a keu uiau kaikaeuahiue e 1el« mau ai itai!a k he mau kauwa lawelawe laua ua ka luahiue kupua \Va£tua ahe ūo hoi laua e lo&a u he manawa maikai e to!e ai a l&we laaī eheu mauu uei. Ta laua bw e htv !a, au uo oOU wa Knla ke leoe la inshm«t 0 koua w«hi i ksu a 0 lia oua o ka 'waiua aua 1 karusu af. Aoie i pau