Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 27, 5 July 1890 — Ahaolelo o 1890. [ARTICLE]

Ahaolelo o 1890.

La Ba.na 21, lune 30. Hniawai ka hale ma ka hora 10. pqle helahelu a aponoia ka moolelo o ka la hana ī hala. Na Palapala Hoopii. Na Nawahi mai Hilo mai, e hoopono pono ai i ke .knai «na i na waiona ku i ke kanawai, uā waiho ia ma ka papa, a !awe mai oia i bila kanawai on ia mea. Na Apiki mai Honoluia msj, e hoopaa la ka noonoo ana i kela bila kanawai e laikinī ai i ke kuai ia ana o ka poi, waihoia a noonoo pa me ua hlla'la. Na Haistead mai Makawao mai, e kuai īa na ama Lei Alii i na Hawaii ponoi wale no mamua ae o ka ui ana aku ina malihioi no ia mes, a ona aina aapaui a pau V'l>in āuaNme na aina o na Hawaii ponoi e kuni mi iano ia i na Hawaii, haawiia i ke Knmite o na Aina Anpuni me na hana hon. Na Horner maz Hamakua mai, elua naaa hoopii e kokua ia aku ka hoomoe ' ana i ke alahao kaa mabu mai Hamakaa a hiki i Hilo, i kakauinoa ia e 72 me 57 inoa. Haawiia ike komit9 wse onahana pili alanui kaa mahu, na koho ia ka Loīo Kuhina Peters >n ma kahi hakahaka,

Na Paeh«ole me 52 iuoa do ka doonoo i kekalii mao podo no na i«perß, waihoia ma ka papa a lawe naai oia he bila kanawai no ia mea. Na Kam&i mai Hiana 110 inoa I—E hoopau ia beia Kumukannwai o 1887., waihoia ma ka papa ma ke noi a Kalua 2 —E ae ia na Hawaii ponoi e h paaa i napoeHawaii i mai.3-E ae ia a e noa na laau e ulu ana maluoa o na aina aupnoi ina Hawaii ponoi, Haawiia keia i ke komite Heokolokolo. 4—l 15,000 na ka hana aua i uwapo ma Maolea. Haawiia i ke komite ona aio» hopun'i me h&oa hou. "Na Horoer mai Lahmiia mai, e noi mai aoa aole e ae iu e Loihoi i ke Kau Hookolokolo Kaapooi mai Lahaipa a Wailuku. Waihoia ma ba p«pa a noonoo pu me ua bi!a nei. Kapoe ia na rula ina ke uoi a Kalua, a heluhelu u»ai oia he hoopii mni Kalawao mai 4 e hoopau loa ia o Kauka Swift. Haawiia ī ke komite tca!£ma ola. Na Paehaole, i Kala olelo Beritania 00 na keiki aole i loa» i ka ma'i ma Kalaupapn. Haawii» i be kem te iioonaauao. ; Na ke 'lii Paa he mau hoopii e hoo-; ki ai i k* eli ia aua o ka lepo mai ke- j kahi wahi ma Kapalauia, a e noi ana e hoolilo ia ia wahi i īlioa. 11500 oo ka wehe ana i kekahi «lanui ma Kalihi. Mai Kōlawao, e boop«u ia ba haawi ana Ina wn'i ma ke elala alualu a e ukuia ma ke dila maoli, O na ooi mua ua haawi ia 1 ke !;omite o na aiua supani, o ke noi hope i ke komite malamaola. Apsks Khv> moiī, r>o s» boopoaopooo aua i tia pouo o 11» Kula b me ke kukulu hou ana i hale KuU ma Naaleho. Ha»wiia i be komite hoonaauao. Na WuipuiNni mni Koua mai, e hoemi ia ka uku o oa luna aupuni e hoomak& ana mai kn 3loi mai, h e hookaulike ia hoi ka uko i& »ua o ua Hawaii ponoi me na haole e lawelawe aua ina hana o ke aupuni. HsBwiia i ke komite waiwai. Hoike a na Komite iuhu. Na Lucss i kn hoike a ke komite pa'i, ua pau i ke pu*i ia kekahi mau; hoike a ua makaakau e hoolako aku i na hoa. | Hoike a na Komite wae. Na Mcf«rlane i ba hoike a ke kocnlte| no kekahi maa hana poliolalo i ka hlui Telegarapa,.ua uoi mai i manawa hou. Na Rosa i ka hoike a ke tomite bul opiuma, aole ī uiakaukau, h uoi mai i manawa hou. Noi mai ke iii WhUh- lHki i luanawa hoa uo ke bomite w«e uo k&uuouoo Bua i vb mea pili 1 ea laikiui kuai waion®, • Na 0!«lo Hooholo. Na Kalo« e noomana f« aku ke Komite Hookolokolo, e hoopuki i pa!«pala kii hoike 00 na mea pih i ta hihia hoonoa ia Apikl, aponoia. Na N»w»hi, i f20.000 no na nwapo o Hilo, $30 000 no t*a »lauu! 4 $S.OCK) i 'ialemai, fl 200 no kekabf mau haua, $1.900 00 na ipukukui, $o,($0 d kokua 1 k* Kula Hanai o Hilo, $5 .lK>O uo ke kokaa ik« kula 0 Ban Joee, waihoia tni ka papa n noono? pu is me ba BiU Haawini.

Hoolaha ajui ke Kohina Waiwai i kona manao o lawe mai 1' kekahi man bi!a■ kaaawai o pili ena i ka Eanako Hale Leta. Hoolaha mai o Marques i kooa manso e Tawe mn' i kekahi maa hoololl j kaaawaī. _ | Heluhela maio Mtsrqaes he olelo [ liooholo t hooppnopono h e kaohi īki !%i i ka hana e pili ana i ka Makeke I Hou. Haawi ia 1 ke komite o na aina , aupuni. Hoolaha mai o Kalōa i kona manao lawe mai i kekahibi!a e kahea ai i Aha elelfe Hana Kamukanawai. Na White i $10,000 no ke alanoi mai Lahaina a Kahakalōa.-' Waihoia a ooonoo me ka bīla haawiua, Helahela mai o Buki no ka wa maa i ke kanawai hoonoa i ke kapu o na kai iawaia konohiki. Hoolaha mai.be Kuhiua Kalaiaina i kona m»uao e lawe mai he mau bila : kanawai. Na ke 'iii Fo» r»o ka wa mo» i ka bila e kaohi ai i ka holo akea ana o ea Hawaii i na aina tr; noi hou e helahelu elua ma ke poo, a hoole ia, Helahelu mai o Laeaa no ka wa mua i ka bila kanawai e pili ana i ka nwea telegarapa. Heluhelu mai o Waipuilam 1 na bila hoololi kenawai aoa i hoolnha mai ai no ka wā mua. Heluhela mai o Kahookano no ka wa mua i ke kaaawai e hoololi ai i kekahi wahi o ke kanawai kivi!a. Hoolaha mai o Lucas e lawe mai ana oia|he meu hoololi kanawai kivil». . Hoike mai ka PereBidenH i ka yapa hoike a ka Loio Kuhina mua no ke ano a me ka uku o na poe e lawelawe ana i ka Oihana Makai malalo o ia buro, ua haawiia i ke ko<nite pa'L Na Hana o ka la. Heluhelu ekolu ana i ke kanawai e hooloii ai ika hoomalu ana o na paahao mai ka Oihana Kalaiaina a i ka Oihana Loio Kuhina. Aponoia. H,eluhelu ekolu ke kanawai e pili ana i ka hooko ana o na moraki. Apono ia, Hoopanee ka hale a noho hou i ka hora 1:30 p m.

Halawai ke komite oka Hale, Hon. Kanealn m» ka noho, hapaiia ka noonoo ana i ka Bi!a Haawiua, ma ka 'helu helu a eoonoo pakahi ana 1 ua pauku, a aponoia penei: Uku oka Moi.. ........<*». .$40060 " " Hooilina A1ii..... !.5!10.000 " " Kaiulani /. .. .4 800 '* Puuku o ka M0i..........6000 Na Hlo A10a1ii............. ..12000 mai o T. R. Lacas i mau haawi- ! na no ka Moiwahine, ninau la a hoole ĪB. Na Haawina Kumau. Jno O. Dominis. $3.600 H. Kuihelani-....... v ....... . .1.200 Mrs E. BsrnfTrd . 600 Noi mai o lUsa e pakui ia aku mala lo o keia mau haawina 1 h'aawina hou 110 Mrs. oia hoi i $240, oiai oia he wahine na kekahi kanaka Hawaii i lHwelawe pololei i ka Oihana Makai o ke Rupanī no 30 makahiki, a i make no hoi iloko o ka oihana, kokua mai ka Loio Kuhina a me Apiki i ke noi, kne mai o Wilimana, Paehaole a me Waipuilani, a ooi pu mai hoi e waiho i keia noi ma ka !ima o kekahi komiie Wae. Koko» mai o Eonawel» i ke bqī e like me ia i kinohi no $240Kne ikaika loa mai o Kauhi no ka pono ole 0 keia mau haua pakui a hookomo hou mai hoi i keia mau noi haawina hou. Mahope iho o ka ninau ia ana na hoole loa ia ke noi. Na lilo Ahaolelo me Ahakukamala. 1 Ahaolelo. $25.000 Ahakukamalu 10q Kakauolelo o ka Aha Kukamaln .2(K) Oihana Hookolokolo. | Luuakanawai Kiekie : ..$12.000 Kokual 10.000 2.... .10.000 3 10 000 Kakaaoielo ekahi oka Aha Kiekie §0.000, noi mai o Ecsa e hoopii ae i $i 000, oiai he uui kana haua a he k&uaka piha oia ma ia haua, a oiai hoi ui& keia bila haawiaa ua hooāahuahua hou ia ue na uku o kekahi aau Kakauolelo o kekahi mau Keeoa 1 Oih&ua & iOl ole ae oka haua maoiua 0 Ui*.

Kue maī o Kawuhii ka lieouui boa ae i kona uku, kokua ke Kohio» Waiwai i ke kue, a bc ike mai mai ua poo mai oo o Ua Oihaoa Hockclgkolo keia mau uku o ua kakauolelo i hoopaa ia ma kei» biU hai»wiua. ISiuau ia a Uaule ka liooloiī» a holo e like me ka lula i |6.0C>0 uku a ke kakauoleio elua a me ekolu, iu» ke uoi a Kalua ua liaawiia i k« komiU wae u uoouoo ai. Uku Kakauoielo Kakaupo<.>poe o ka Aha'Kiokio i $0.000, kue mai o WUiuiaua uo ka ua: loa a aoi pu mai « paao bo i $;1000, oiai o leau uo iua uia

Earopa e kaaoha ia ai kekahi mea kupono qo ia hana e ae ma ia u\o. Hoakaka mai ka Loio Kuliina lio mes pono e ae ia 0 like me ii i $6 000 aaa ka bila haawīoe, oiai lie paakiki ka loaa oke kannka k'upono e. hana i ka aka haahaa e like me $3 000. Noi mai o Paeliaol§ 1 $5 OOQ ka poDo oiai be $4.800 oo hoi ka oaahelo olelo uku, oiai 110 hoi oia kanaka hana nui 00 ia. . Hoakaka mHĪ o Bush e pooo do e ae aka i $6.000, oiai he hana noi io noa he mea paakiki ka loaa ana o ke k&na ka kapono no keia īiana, a ina o ka $3 000 ka uka e uku ia ai, aolo no e liuliu a holo koke a haalele kela kanaka i ka hana; nolaila e pono no iS6 000. Hoakaka mai 0 Nawahi, oiai aole he mea kakaapokole o keia aupuni i na makahiki maa i hala, aka, heaha la ka pilikia, nolaila aole wai\v6i o keia hoo> nui lilo ana a e pono no hoi e ao ia keia lala oka ike iloko o na kula aa-! pam o Hawaii nei. Ma ka ninau ana, ua hwholoia e like me ia iloko o ka bila $6 000. Ma ke noi ua hoopau ia ke komite, a aponoia ka hoike. Ma ke noi, ua hoopauee ka Hale a ka hora 10. lalai 1. La. Hana 22, lulai 1 ; 1890. Halawai ka hale e like me ka maa, helahela a aponoia ka moolelo 1 hala o ka la maa iho. ! Na Hoopii Na Ba!auwiha, e hoonohoia i ehai leta mawaena o Lahaina a me Kahakuloa, waihoia a noonoo pu rae ka Bila Haawinn. Na White mai Lahaina mai, GC inoa e noi ana aole e hoololi ia ka Aha Kaa pani o Maai, mai Lahaina aka a TVailuku, uti waihoia a noonoo pu me ka bila kanawai oia ano. Nana hoa no mai ia wahi hookahi, e kakuiu hou a hoonoho hou ia hoi na Kiaaina & hke me ja mamna, waihoia a lawe mai i bila kanawai no ia mea. Na Eickard me 400 inoa mai Hamakua mai, e noi ana e wehe ia i alanai boo mai Kakaihaeie a hiki ilalo loa o Waipio, wnihoia i ke komite o na aina aapani me hana hou.

Nb W. Y. HorDer me 70 inoa mai Lahnina mai, e noi ana e hookaawala ia oa haawma penei: I—l $4.000 no na p'.lekai, uwapo, a hoohohonu ana 1 keawa o Lahaioa. 2—l $5.000 e hooponopono hoa ika Makeke ma Lahaina a me ka pahahae. 3—l $6.000 no ka wehe hoa ana I alanui mai Olowalo aktj a hnli ma kela aoao e heea akn ai i Wailnko, waīhoia a noonoo pu me ka biia haawina. Na Poa me 54 iooa mai Honolpīo, e hoopan loa i ka hōohana ana i oa poe i loaa ika mai pnpnle maloko o oa loi kalo, a e lapaan ia hoi lakou me ka maikai, waihoia a lawe mai i bi!a kana wai no ia mea. Na Wftlbndge me 84 inoa ma Wailuku e noonoo a e hoomaopopo aku ke anpuni i mau pomaikai wai noia apana. Na A. S. Wilikoki me 74 inoa mai Kauai mai, e hookaawaleia oKalalau ī wahi no na mai lepera o mokupuni a na lakou no lakou e maīama, a i mau dala hoi e kukula ai i halemai malaila, haawiia i ke komite malama ola. Naaa hoa mai H»nalej mai, e hoo~ Ī&. S no ka haua aaa i oiau owapo a aaaa keo paha no ea muliwai o Hanalei, Lumahai a me Waimea, haawiia i ke komite o na aipa aapuui me hana hou.

Na Kahookano mai Kohala mai, e hoopooopouo hou ia ai ka uka o ko lailam&umaW, haawiia i ke Komik Hookolokolo. Na Kaajai mai Kaupo mai, e hoopau ioa i ke lepera o 1565 oie ISSS, haawiia i ke'kooiiie malama ela. Naoa heiu 00, e hoopuka ia i laiīeliiī knai rsroa ma Kanpo a 1 $100 no ia makahiki, haawiia i ke Komite Hookolokolo. j Naoa hou no, he hoopii e hoopauJ i ka mare o kekahi mau mea iua e loaa kekahi mea i ka mai lepera, waihoia o» k« papa a nooaoo pa me ka kaoawai oo ia mea. Na Hoike Koruite Kumao. Waiho mai o Makale i ka hoike a ke komile koa no kel» oiuau a E. W. Wi likoki e pfti aua i ka hoooee ana « kekahi mahele o tta koa Raitela mai kek«hi hct«ptlk«a «opuul a i kekahi wuhi okoa, q« mauao ke koeniU u» pauo »o ia haoa aea pela» no ka mea, malalo ao 0 ko lakou mau lilo ponoi. Kae ikaik» mai o Kaloa i ka pouo ole o keu hoike ma o ka apouo au« &ku 1 keia mau haoa a kela poe e i ko lakoa «au paikau aua & me ia up*li Uoi malalo o ko lakou mau hlo pouoi, a lie haua kue kauawai hui. Kokua mai o Wiiikoki i ua Uu aUU • Kalua me ka hoike pu mai i ka pouo ole o kela hoike, a ke uui aku hoi kaaa mau olelo, • Hoakaka uihī o Mak&ie ma ka soao o ke komite 4 a hoike pu mai i ke kaua-

wāi koa a me ke Bdo a te komiie i manao ai ua pona. ' Hoakp.ka mai o Konnwela taa kt» aoao kokna a apono no ho? ika hoike a ke komite. Kokaa pa mM o Bickard pela me ke noi mai ē aponoia ka hoike ahe nai aka kana maa olelo kuliu i waiho mai ai ma ia wa. Kokua pu mai 0 Balanna pela. Noi mai o Paehaole e waiho .i keia hoike ma ka papa, a hoakaka pa mni i n« knma no īa mea. Hoopanee ka Hele a noho hou ma ka hora 2. H&lawai hou ka hale i ka hora 2 p m auina la. Nooooo ia a apono ia ka hoike a ke komite oihana koa. Na Olelo Hooholo. Na W Y Horner e koho ia i maa komito o 5 lala no ka hooponopono ana 1 kekahi mau oihana aapani, na pono wai ame na kakui awila, oiai he po maikai kapakahi wale no no ka poe ma Honolulu. Āponeia. W Y Horner Balaawina, a me Marques na komite i kohoia no ia mea. . Na Nawahi e hookaawale ia kekahi mau haina dala no kekahi maa hana hoa ma Hiio, maa ohe wai, hale makeke a me hale dute. a noonoo pa me ka bils haawina. Na W Y Horner e kaaoha ia ka Loio Kahina e bana i kanawai maopopo a hihia ole e hiki al ke lilo ole i mea hoo paapaa keia ninan no ka hoohana ole ia o na paahao i ahewa ia e ke kanawai e hana i na hana oolea. Ninau ia imaa oka hale a waihoia ma ka papa ma ke noi a K&laa. Heluhelu mai ke Kahma Waiwāi no ka wa maa i kekanawai e hoahu ai i ke dala'ma ka hanako hale leta. Waiho ia malaio o na ral«. Hēluhelu mai o Marques no ka wa maa i ka bila kanawai ana i hoolaha mai ai, e pili ana i ke kanu ana i na kino kupapau o ka poe make. Waihoia malalo o na mla. Nana mai no e hoolaha ana e lawe maī ana oia i kekahi maa hoololi kuma kanawai. Helahela mai ke 'lii Pihpi no ka wa mua i ke kanawai e kokua ai 1 ka hoo-. moe ana o ke alahao ma ka mokupuni o Hawaii, Heluhelu eiua hoa ia ma ke poo, a haa'wi la i ke komiie o na hoopii alanui kaa mahu.

Nana hou oiai no e uoi ana, & hapai hou ia ka nqouoo ana np ke kanawai hooko moraki i aponoia j ka ta mamua iho. Ninau ia a ae ia. Noi mai o Kikila e haawl i ke komite wae, noi mai hoi o Ka!ua e haawi ia 1 ke komiie o ka hale, Ninau ia p haB- - ia i ke komite wae o 5 lala. Brown, Peterson, Makete, Conowe!a a me CammiDgs. Na Kalua e kauoha ia ka makai o ka ha!e e noii poho iwaena ona hoa i na nupepa a lakou e makemake ai, a e uka ia no na nupepa e like me ke kumukuai. Ninau ia a aponoia. Na ke 'lii Widemann he ninau i ka Loio Kuhina i ka nui o ria dala i ukuia i na loio mawaho ae no k,a kokua ana i ke aopuni ma kekahi mau hihia. Na Lqc3B no ka wa mua i ka bila kanawai hoololi i ka pauku 102 o ke kanawai kivila. Haolaha mai o Waipoilaui e lawe m«i &aa aia he kauawal e pono ni i na mahele auhau o Honolula nei. Naūa mai no i g 14,000 eo ke alanui mai Haehae a Kailna. $10,000 no ke alanni mai Kiholo a Kawaihae, SB,OOO no ke alanui mai Keaahou a Kainaliu, n he $8,000 mai Kainalia a Kaawaloa. Waihoia a nooneo pu me ka bila haawina. Na Kahookano, e uku Llou ia ia Makalea 1 aohau p<*lua ia i $5. Haawiia i ke komite waiwai. Helahela mai ke Kuhiua Waiwai no ka ws ran« i kekahi mau bita ana i hoolaha mua m«i ai. Nake'lii Pua he olalo hewholo i $845.23 e ukuia i ua poe kuloaua ma NuheWai, uia kaUi Uoi iae lioa ia e ke alahao kaauiahu e holo aua a hoea ika halemai Papule, Haawi ia i ke komite hookolokolo. Ma ke noi tia hoopanae ka hale a uoho hoa i k» hora 10 a ui Xalai 2.