Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 28, 12 July 1890 — HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipu ka Ili Ka Olah kau lio o na Hilana KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipu ka Ili

Ka Olah kau lio o na Hilana

KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono.

" O na mea ka.Qa kō'u Inlii/ hn Nak»hiko haaheo'> kf koa KaVa!i« O ka m*k« » me k« ola O ka 272akia I» » k» oiham Kaita." MOKUNA XLYII. Ka hooili kaua o Notinehama Ahai na Pelekane i ka lanakila. E K E I A mau olelo a ua alii Irelani nei, hapai hou ae la oia i kana ohenana a kilohi hou aku ia maluna o ke kahua hoomoana ona kōa Pelekane. A iloko o kona kahaha nui ike aku la oia i kona enemi ke keikialii Woka Rare ke alakai puuwai hao kila o ha koa Pelekane e kau ana maluna o kona lio eleele kaulana Keaolele, a e kilohl mai ana no hoi kona lena ike maloko o kaua ohenana makalua ma luna o kona (Hiki) kahua hoomoana.

I kona ilre ana aka ia Woka Rare, huli hou ae la oia a pane akn la i ka naīta mua ana i kamailio aku. ai a pane aku la; O na koa Pelekana io no kela a o ke keikialii Woka liare ke alakai,' nolaila e Sir Naita e haawi koke aku i ka hoai lona i ka mea puhi o-Ie e kahea koke ia na paaH kaua 110 ka makaukau ah a oiai eia ka enemi ua kokoke oaai imua okakou. E like me ke kauoha alii pela ka naita i hooko aku ai, a iloko o ka manawa pokole, ke pōha la ka o-le a ka mea pohi no ke kaliea ana i na pnali e liuliu no lakou iho a e kakua i na mea kaua a e maki aku imua o ka enemi. O keia hoea ana ako o ke keikialii Woka Bare imua o ke aloo koke keiki alii Biki puali kaua, pa lilo i mea no ua alii lielani la e pahaohao loa ai kona mau noonoo. No ka mea aole oia i moeuhane moa e hiki e aku ana o Woka ītare mamua o kona komo lanakila ana mai iloko o ke kulanakauhale alii o Pelekaoe, a ua ano pihoihoi a hopohopo ka manao o ua Irelani la malia o hooko io ia paha na olelo a kona luaui e ! ? ke me kana mea i lohe wale ai no ua a!ii opio la o na Hilana. Aka i mea nona e kapa oīe ia mai ai he Irelai.: hohe wale, ua maki aku la oia me kona poali kaua imi hewahewa o na naita ame na koa, no ke kahna hoomoaua o nft koa Pe!ekaDe. O keia mau hana a oehu a ke keiki alii Irelani, ua ike ia mai la ia e ke slii opio Woka Rare, nolaila haawi koke ae la oia i ke kauoha i I;ona punH uie keia mau olelo uuku: E makaukau ena koa! Ei aku ka euemil lluna me ka oukou mau mea kaua! Ilalo me kela poe ilio hiliiu! Ano —imua e na koa—mael! K like m«* ka hikiwawe o na kauoha 4 pel r ka eleu ona koa i lawe ae ai iko lakou kulana iloko o ka lama a inaki aku la nae ka puahi nui. E haehaa ana ka !eo o na mea kaui i ke ahe makuui, a mamua loa o ka mi ali e aUkpi ana ke atii opio Woka Raro i hoopuni ia e kona niau naiUi mp na hae e welo liaaheo aua i ke aīie !au makani, a maluīia o k?la a me keia hae ua kah&kal\& ia na hua palapa'a, "O ka i>ono ke hana ia a haule mai aa Uiii."

Oiai oa puali e pii like ana me ka awiwi nui, ama kahi he hapalua mile ka mamao mawaena o na aoao elua malaila i baawi ae ai ke alii opio Woka Ttare ike kauolia" i kona puah e emi hope aku ua eheu akau ame komohana no ka lawe ana ae i ke kulana iaina kaoakuea. *

Da emi koke aku na eheu i makemake ia. a iloko o kp, manawa pokole aia ka puali kaua kuea oke alii opio Woka Rare ke nee malie mai la, oiai ko ke keikialii E iki puali kaua e pii mai ana me ka puahi, ahe mea oiaio e ka makamaka, o ka halawai ana ae o keia mau puali elua i kahi hookahi a luai aku ika lakou mau poka wela a me ka enaema o ke ahi paud a, aole auanei e nele ka naueue a me ka halu lu o ka honua ia lakou, a o na ola a me na hanu makamae he mea weliweli ka īke ana aku ia lakou e mauliawa, ana iloko o ns auwai koko o ka ēhaeha. īna aoao elua i hookokoke ae ai kahi me keknhi, ia wa i liaawi liou ae ai o Woka Rare i ke' kauoha no ka wa hi ana ona kolamu mua o kona puali puali kuea i loaa ai he wahi no na koa o ka pukuniahi e pīi mai ai, E like me ka kauolia pela na koa i hooko ai me ka hikiw&we a mamua ae oka holopono ana o ka laina batari pukuniahi aua Wola Rare noi, ua luai e mai la ko ke keikialii Irelani aoao ika hanohano no ka wa mua i ka lakou elele ahai lono ole ma ka walia o ka lakou mau pukueiahi, aka ua laki nae aole he mea i poino o ko ke keīkialii Woka Rare aoao No ekolu a eha manawa a na pukuniahi oko na Irelani aoao i uina ,na kolokolo mai ai, ia wa no i luai papa lika aku ai ko na Pelekane aoao ' i - ka lakou mau poka wola mai ka waha aku oka lakou mau pukuniahi, a nakolokolo aku la iloko ona Irelaui, no ka ! hai ana aku Ika lohe in Peiekane a puoi.ua hooili ia ke kaua maw&ena o ! na aoao elua maluna o Notmehama, Mamuli o kela mau poka pukuniahi a na Pelekane, ua T>fttnare liilii ia aku la ka eheu ka puali ona Irelani me ka poino nui, a o ia hoao ana ae o ua lrelani la e pahonohono i kahi poino o kona puali iloko ō keia hora oka liahanp, he mea hiki o!e ia ke hooko ia, Oiai, e alapine mau aku ana ua poka wela in&i na pukuniahi aku a na koa Pelekane. Ua hahana keia hoouka kaua ana me ka weliweh a no ka lua o ka mana wa i haaheo ae ai ona koa Pelekane, na weluwelu liilii ae la ka eheu akau o na koa lrelani, mamuli oka loaa ana aku i kekahi mau poka wela ikaika loa m&i ko na Pelekane aoao aoao aku, E haule make ana na koa īrelani i mua ona poka wela, a ona poe i hoe h.a ia e mauhawa hope ae ana me ko lakou aho hope loa, O kēia mau poino nui i loaa aku la ma ko na aoao ua like ia me kekahi p* _ ikaika loa nana i hama ro aku ka puuwai o ke alii Irelaui opio (Hiki) a o ia kanu i huli ae ailmua o 1 kona mau koa a kahea aku la, e haawi ! aku maluna o keia poe Pelekaae ike ! kahi o ka kakou mau poka we!a ikaika !oa, no ka ukn ana aku ia lakou no ke ' ia mat« hana.

No keia kauolia a ke alii Irolani opio, ua alapino aku la ka īuai aoa a na pu kuniahi me ka lakou mau ole'e aliai lono ole, aka e ka naea lieluliolu lie mau poka waiwai ole ia, a ua poe Ito lani la, oiai b n? liuua lepo wale uo ka lakou i kueliu ae ai iloko o ka lewa. iloko no o ia oelō a waiwai ole o ua pok* e iu ia nei i ka makaui aole i hoo m&h& ua īrelaui ī ka lakou ki ana mai, & iloko o kekahi uii«. \«ki, ua ka awe lamēla \iihi &ku U ka elwu a ue, koa o ko ke alii opio Woka Kare puali, A iloko oia wa like ua halaliu ae ma kela me keia aoao o ua alii opio la (Woka Eare) he lehulehu walo ona |K>ka wela, auo hookāhi manaw na puebu Re la keknhi poka me na Inma lepo roaJalo pona oka !io oua alii la, ao ia poka ka poka i akelekele ai oia mni Pa« ka oe !'atm Pio ka oe ahi. Ika mauHwa a k;\ poka i kapalulu a* malalo oka !io eleele Keaolele,

hoolele aku la o Woka Rare i kona lio imua mo ka eleu loa, me ka huli ana ae a pane aku la i kona ukaU ke Duke o Esse, Kahaha—he wahi la welawela keia. Aoleipaa,