Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 41, 11 October 1890 — He Moolelo Hooniua Puuwai NO RAFELA KA Olali o Polani. KA MEA I KAPAIA Ka Weli o ka Makakila A O Ka Pulakaumaka o na Enemi. [ARTICLE]

He Moolelo Hooniua Puuwai NO RAFELA KA Olali o Polani.

KA MEA I KAPAIA Ka Weli o ka Makakila A O Ka Pulakaumaka o na Enemi.

MOKUNA XII. r Komo HOU RAF£LA I Kk Inea—Eri ■ RAFJiLA KB ALO NEI I KA EHUEHū;, Haili liielie ka manao i ke kino, E hoolaau ana e kaunu pu me oe, O t oe ia e keaa-lii Ku-makani, Ka nani hiwahiwa i upolu i ka - raas?o, Me iao au e leo pu me ka lis, I hoa kailima i ka laula o KapAa. TT E L E pela ! i paneaku ai o Rafela; "aole loa e aa kekahi holoholoni hohe wale e hana i ka hana i kupono wale no na ka poe puuwai koa oiaio ke hana." "A ma ka iuoa oka haku nona keia hale, ke kauoha aku nei au ia oukou e nei poe hookano e haalele iho i kbia wahi." No keia mau olelo a Rafela, ua nana hou mai la na kanaka Rukini iaia me na onohi maka piha pahaohao. No ka mea. ua manao iho la lakou he nui loa no paha na kanaka Polani i hele pu aku me Rafela, a oia hoi ke kumu o kona aa ana e paio ia lakou. lioko o keia wa i hoopuiwaia ae ai oa mea a pau i ka holo ana mai o kekahi kanaka i oki loa ike koko a komo ana iloko oka rt;mi me ka hoolio ana, 'Jfiekipi! Ho kipi ! ! E hopu i kela kanaka „kipi ! ! !" A ke kuhikuhi la hoi kona lima ia Rafela me ka wili ana i kana pahi. I keia wa i unuhi like ae ai ua koa Kukioi a pau i ka lakou mau pahi a hoomaka mai la e lele ma! maluna o Rafela. Ua ike ae nei kaua, e kuu makamaka heluhelu, ua unuhi ae na koa Rukini i ka l»kou mau pahi, a ua hoolale ,f na ai aka ui," ka mea a kou mea kakau moolelo e pahapaha ae ai ma na huaolelo a ka mea haku mele: E o mai oe a e Raf<?la Eupueu o ka Makakila Ka loea i ka wai opne Aohe kiina hoi me ka nele Hookahi no oe naueue Na maua imepenela o Rusi i Kulia i ka nuu r lauakila Hauoli Polani mo ka hiehie. A m& keia wahi oka kaua moolelo nana ai i ka Woli o ka Makakila e o?a--li aua imua o kona man hoa paio. Ho rumi nui akoa keia s i kouio aku aī, a ē hoohana nei hoi i ka hana i hele ai oia a ailolo. He oiaio ua hoonka fca hakoko mawaena oke kaiiaka Polani hookaln a me na kanaka Kukini ehikū, Aole no i loihi ka manawa i hooukaia ai keia paio ana, am hoi ua puheo sku la na kanaka Rokitu mBi ko «lo aku o liafela ka Pulakaumaka o na pnomi. a mawaena o iapo<? o kahi atiikoa hoonan» kekahi, ka inea h.M a Rafe!a i o!e!o aku ai, he wahi kanaka bo \o wa!e ia.

Re mea maopopo loa aole e īiifci i aa poe koa Hukini la ke ka mai imua o Rafela ke koa o ka Makallla liamani ol©i oiai ua like ka olali ana o kana palii imua o lakou me ka anapu hala ole ana a na alelo olinolino o ka uwila, e o ana ma o a maanei me ka welīweli nui. Ua hoehaia he ekolu koa Kukini ma keia hakoko ana a aa holo aku no nae lakou» a o ka hopena i ikeia ua laaakila ae ka kaua hiwahiwa opio maīuna 0 kona mau enemi. I ka wa i pau ae'ai ks hakoko ana, ua kahea koLe aku īa o Rafela i ka wahine a ke kan&ka Polani i hoehaia, a me ka laua mau keiki. _ I ko lakou akoakoa ana mai. ua olelo koke aku la o Kafela ia lakou penei: ' ■ "O ko oukou wa pono wale no keia e imi aku ai i paiekana no oukou. E haalele koke iho oukou i keia wahL" ''Auwe !" wahi a ka wahiūe 1 hooho ae &i me ka leo walohia, "Auwo ! ko makou poino ! I hea la makou e auwana aku ai ? E ke kanaka opio, e hoomaikai nui aku au ia oe no kau hana koa lua olē i hana iho nei. Aka, no makou nei, ua maopopo loa ua makia paa ia ko makou poino, aple he mea e manalo ai !" "He mea pono e Inwe ia āku kau kane ma kekahi wahi e palekana ai oia," i pane hou aku ai o Eafela. "E ke kanaka opio maikai ! I hea la au e lawe aku ai iaia . E aho no 1 paha e pauluulu hou iho no makou! maanei a hoea mai ko makou wa e kau alape menēinene ole ia aku ai imua- o na aha hookolokolo hoomaewaewa a ka mana o Rasia i hoonoho mai ai malu- I na o ko kakou aina hanau aloha." | ''Aohe o kakou manawa hou aku e apa ai." wahi a Rafela i pane hou ae ! ai. "Na'u no oukou e lawe aka i kekahi wahi e loaa ai ia oukou ka pālekana a me ka maha do kekahi mau la, a hiki i ka wa e hoopakeleia ai o Po l&ni nf=i mniloko mai o na iaaiun o Rusia." I ka pau ana o keia piru haaolelo i ka puanaia ae e ua koa opio la, o kona wa no ia i lalau iho ai i ke kanaka Polani i hoehaia a hii ae la iaia me he wahi kii uuku la ma na lima o kojia makuahine. Alaila, huli fee la ia i ka wahine a me na keiki a pane mai īa: "E hahai mai oukou ia'u; oiai he paio kem a kakou e hakoko nei no ke ola paha, no ka make paha. Mai lohi !" 5 Me ka ukana a ke aloha hoa kanaka, ma na lima o ua opio nei, haalele iho la oia i ka halealii o ke kanaka Poīani, oiai hoi kona ohana e ukali ana mahope o kona hoopakeīe opio, O keia wa a ka kaua hiwahiwa e hele nei, oia no ka wa e hele ioa ae ana ka 'pewaolee aoe masmaama. j A e kuu hoa hoaloha heluhelu, e . nana pono ae oe i ko ano o na haawina 1 hoohiwahiwaia ai ka heupo o ka kaua koa opio, He lua ole no koua puuwai . hamama a me ke aloha om-paa no ko- , na inau hoa o ka aioa hansu hookahi. 0 keia ke bloha aiua oiaio. Ua oi aku Kona uana nui ana i na pono, na pomaikai a me ka palekana o kona mau hoa o ka aina kulaiwi hookahi, mamua o kona pouoi īho. Aole keia ano aloha aiua ma ka lehetehe wale no; aka, aia ponoi kona w»hi i hooknmuiH a! iloko ponoi 0 ka puuwai, a i kona wa e huahuai mai ai e kakahe mai aua ia me he waipuna huihui la e hah* ana he ola liou i kb k? 111 honua.' Kamoe pololei aku ia ua kea opio nei o ka makwkila no ka hale o ke kanAk» īiuiaio 1 kona hiki fina aku ine kaua poe malihini, na kikeke aku k oia ma ka puka, a aa wehe mai la no hoi o Moke i ka pwka. I nku īa o īaia; "E Moko m»ukai, he mau hoaloha ka'u i niai noi ianoi e noh > āi; a e ae wni eē, e Moke, e liīo kou h«lo"i puuhouna e maln si keia poo. M Pane mai la o Moke: "TTa pono. E hookip* mai oe ia lakou iloko nei o koNi walii pnpupu ha!e" Alai-a, ha'ihali aku la o I\s£ela i ke kanaka Pulam* a mo koua olans, iloko na keeua nasn ī hoomalkeiko uiua ia

āku ai imua ou, e kuu makamaka ''he-'. luhelu, X ka hoea ana i ka rumi hookipa nani lua ole o Moko ka ludāio, malaila o Kufela i hookau iho ai i kana ukana makamae o ko aloha aina oiuio, a pane iho la oīa imua o lakou: "Maanei oukou e noho ai no kekahi wa pokole, a hiki mai i kt* wa o loaa hou mai ai ka lanakila ia Polani noi " Ua like o Kafeia imua ona maka o; kela, oLana Polani hanohanp mo ko~ kahi anela i hoouna maoli ia mai eka ! manalani i mea e hoopakele ai ia l'ikou mailoko mai oka popilikia nui. | ua papahi mai la lakou i na : hoomaikai ana he nui maluta ona, aka, ua pane aku la oia o -lakou ma ka hoike ana aku, aole o ia ka wa kuno ia mau mea, alaila, olelo aku la oia ia lakou, ua kokoke_loa mai ka j la e hoopakeīe ia ai o Polani mailoko mai o na lima o Rosia, Mahope o man oleio a ua koa opio !a imiia o kona mau makamaka hoīi, na poe hoi ana i hoopakele ai me ka hoopo laa ole o ke koa, mailoko mai o na mana weliweli o Euaia e noho ana ma Polani, ua hoi aku la oia a maloko o kekahi rami okoa, liaule eku la hooluoīa iaia iho, oiai ua aaki mai la ka maluhiluhi nui i kona kino, a oia ka ka meā kakau e hooheno ae ai i penei: ' *'A nawal hoi e ole ka lulii !' Ua mauna ia ko nui kiuo Ko kino la e Mekalei Laau ona pii a ka ī'a Eole hoi ka luhi ua ko*ke ia Na aapuwai ono aka nui manu." Haule aku la ua koa opio nei hiamoe, mai ia kakahi&ka a hoea i ke āhiahi. ' Ama ia wahi i hoala ia ae ai oia o Moke. I kela la holookoa, ua hele aku o Moke iloko o ke kulanakauhāle e hoo j lohelohe ai ina nunu olelo ona pipa alanai, ahe mea oiaio he nui na olelo | ano nui ana i lohe ai i kupono ke lohe | ia e Bafela, ke koa opio oka makakila. H Nolaila, ika hoea ana i ke ahiahi, ! ua hoala aku īa oia ia Rafel&, a i kona ala ana ae, na hoike mua aku īa o Mo-! ke iaia, tia haawi ia ae e na mana o; Euaia maloko o ke o Waresau he uku makana k ; ekie i ka mea e loaa Bi kona poo. O kekahi, ua laulaha loa ka wawa ia ana mawaena o'"Sa poe Rusia ame na j Doe Polani no lioi o loko o Waresau aole oia he kanaka kūewa wale iho nei, e like me kona ano e hele ana ' ia 1 maii la. Oia hoi pke kanaka i kapia o Rafela ke kuewa o Polāni, aoīe oia o kona ano oiaio maoli, aka, o kauoa Alupa no ia, ke keiki hoahanan a ka Moi t/adiBĪoB o Polani, No keia inau huaolelo lv_po a Moke i hoike āku ai imna o Rafela ua ninau ' mai īa oia iua wahi kauaka iuelnio nei. r "Ea, aole anei na kou alelo ponl ji hoolaha aku i keia mea e pill ana no'u nei,; Aole; aole loa, e kuu Uafola inuikai, wahi Moke i paueaku ai. Mahope iho o keia ma\i kamakamailio ana, ua u noho iho ia laua īue ka hooiuau aua i ke kamailio a lioea \\alj? ika uUi loa aua mai o m eheu o poeleele, amaui wa i hov hikilel« m .uii ai I e kekahi kikoko uia ka pu v kh. j la wa i naua mai ai ke kauaka luvUio me ua haikea la luilela,, olelo uiai la oia uie īvo haaluUi; "E kuu lUfola maikai, e p >no oe e holo aku e pee: "i aha ai? a li&Lk ainau akn la , "K! Nani ka uluku piho oi 0 ku'u puuwai. tve mauao tiei aa, hookolp I ioa ia oaai uei a ho?n i ko'u waln pupu-1 pu bale nei. A owau ka hoi auanei ; mea aloha, ke ioaa m&i oe.'' "Mai hopohopo no ia mea, e Mok<y; e kii ak« paha oe e wteQie i ks puka, a je hai akn i ka naha kol- klkeke, iua j o Hafela kaua i makomako ai, alaila, eia no oia i loko nei o ka liale." j CA pulelo hou aku.) j