Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 42, 18 October 1890 — HE MANAO AKEA. [ARTICLE]

HE MANAO AKEA.

E Mr. Laoahooponopouo o Ko Hawaū Pae Aioa: . I kekahi w-*, e nāauaoio aaa ca knna!<a iioodoo knliu ole, be oiiiio ka mea oiaio ole, oiai nolo i kne. īa ua mea oiaio ole lu. Iso na maLina ieLuleha i kaa hope ae nei, aa hoopiUaia ua noonoo o na kaaaka Hawaii aia kekahi mau olelo oiuio ole, a no keia. maa olelo oi&io o!e,"be nuka }op, a i ole so piilia aole tio he waM «se» i paxie i& ma ka aoao kue aku, A ua Lele m& 1 aei ke!a maa olelo i keia y/et, a hnla aa lob, aoleila, he mea pono ke hoike ip aku ka oiaio ponalo ole. Ko kaia kamumanuo ke makemake uei aa e makaifai pooo ia ka moolelo o loko o na mal&Uiki he umi i kaa h'?pe ae nei. Maīiaaaku o 1880, us" ikea maopopO loa ja f malalo ,o ke kuoaakanawai o 1864 ua hiki loa i ka Mo<, ke makemake oia, e hapuku mai a papak&hi iloko o kona mau lima i na mana he naii oi aka mamua o na mana maoii a ke i makemaka ai e loaa o ka Moi, he l- annka oia i like me na Kamehameha a me Luna. iilo |>aha, alaila, e hiki hololea ana no ia k#on ke maoaoio lbo aohe pilikia mal«a komukanaw»i 1«; aka, o Kalakaua, he kanaka kahno loa īa, a na ike maopopo lea kakou ma ū~ka moolelo la o*na*Wa i hala ae nei, ao hoohana aku oja i na mana i lōaa a i loaa oJe īaia ma o ke'kumaknnawai o 1864 no kona po ponoi iho ā me na panahele hoi an»/Ma ia wa hoi, ua kaieha kumu ole alyi oia i ka aba kohina o 3 Mott Smiih iloko o 1878, a ma ka 1880 hpi ka.pia kahina o Waila, me ka okomo ana msi Lka aha kuhina o Mcreno, a ua ita ka lahui holookoa ua hehiku mao,4 oia i kaoihana laa ī loaa laia, ma kon he Moi. ifai k 1882 mai hai ka aa lhUDa*_Q]e, v kf kimopoo ana o ka hale ana o ke au- J panī. Ua kailika ia mai na dala a ka lahai mai ko lakou wahi kupouo maoli e Uooliloia aku ai t a kiolaia aku la no na hoikeike hoohilahilu a hoohiwahiwa aua b pela no hoi no kekahi mau hana e ae i ae ole ia mn ke kanawai, a i koe maopopo lea no hoi i ka pono maoli o ka aina. O kahi puuhonua i upu ia no kahi e hiki ai ke kaohi ia keia holqmoku ana o ka aiua ma keia alahele paiaho, oia no ka ehaolelo, nolaila ua haawi ia na hooikaika ana e na poe i i kue i keia mau hana, i loaa ai ka hapa- j nui o na hoa iloko o ka ahaol&lo, eia j noe na ike ia no' ua hiki i ka Moi ke noho mana mpi maluna o ka ahaolelo, mamoh o kona hoonoho ana m&i iloko 0 ka ahaolelo i kekahi poe kauaka ana 1 makemake fti e lilo i mau ahi, a e hoohanā pu aua no hoi i k» mana aapani maolī, i mea e kohoia ai na kanaka i ka 1 kona makemake ma keln a ma keia wa koho balct». Ta paaaho ole na poe kaoaka Hawsii ī makemake maoli e loaa onn aupuni m&ikai a i malama ia ai hoi ko kakou inoa mbikai maloko nei a oia na aiua e uo hoi, i kela a me keis ke.u kuho baMa ka ISS4 aa ikea ke auo hol'u-; lea o ke aapuni a aueaue e loaa īa ka' kou ka hapanai o ua hoa o ka ahaolek', |eia nae ua haole no ms o kekahi wahi 'helaua balots kakaikahi L a maka aoao aupuoi. Ma ka ISS6 ua maua'e maoli | iio ka Moi me ua pouo koUo o na kanaka, a ma oua pouoi la i haule ai o Piliuo, ke aleha aiua oiaio, o Koua, Ua paauaau i ua mea a pau ka mooklo o ke kau ahaokīo o 1886. I k» aūeaue ana e p&u ia kau, ua wehe maoli ia ae la ka uhiuhilaumamaue, auahooholpia na keehiua h&ua aupuui oi loa o ke luo haalele maolu A 1 ka hookuu ana o ka Ahaolelo. ua hoom*fca Wiai U ko kakou |holo pukaUki «aa i.ka ihoua paU o ka Ipoao oīe, Oa hoohem&tiema wale ia oa h&na e al ka lehulohu a ua Qbaai wal«ia aku ke d*la o ka lahtu. A ws ih n mi i h<>e* ai ka haua loa -ole o kt> £ kt u Inkhila w-4a aiau ai ihoi ksko^ ! oia kela kipe opiuuin a Ak:, :ui«muh o «eia haua ua lilo ko kakou aiua ? i* a e paheoe I jheue ia si i aa Uhui e se i l&uu-* mai Moae kakou, | j keia wahi i kukuluia si ka Hui I (Haw&iiau Le?4jac,) O ka i ainuao uui oia no ka hwpaa hou an *

mai i ka mea i kailiia mai a līawaii oia boi, "ke aupuoi ka i ke kumu kaaawai." Ua kokalaia keia hpna e mau kaoaka kakaikahi no !okou pono a paa o kela a me kqia ano, aia iloko oei o keia aina, a o ka poe hy. no lakou oioolelo i i ke akea e like ma oa tuea oiaio mioli i ih,ēia, ua ku maoli u ua malele hoi mai ka etaeka ae. He mau pouo uui ko lakou e poioo ana m&cauli o ke kukulu h<jiopouopoao aupuui iuoiuo, ma o ke Aupuui maikai la e palekaua auaeei lakou, ko lakoa maa waiwai a me lakoo maa ohaaa. He mea wakehewa f,aha ka olelo aua ae, aole kela p<j>e e hooikaika ana 2 loaa ona aupooi maikai. Mahope īko o n& kukakuka a me oa ooonoo ua hooholo lakou he m|ea makehewa wele no ka hoao hou aoa aku ma ka pahu balota, oiai ua īke lea ia aa hiki loa i ka iloi a me na poe a |pau i makemake i ke kulaua hoopooo p<jmo aupani palaho a ekaeka hoi ke hoopuhili a hoopahaa i ua hooikaika aiia o ko ka lahui makemake e loaa io oea aapani maemae, ma ua kau koho baiota a pau. Nolaila» mamali o keia hoopiha'a mf>u ia ana o ka makemake ewa ewa ole o ka hapanai loa o ka lahai e loaa ona aapani maemae maoli a e kinaii ia ai na hana uhaai a ekaeka o kela wa, aohe hana e t»e e hiki ai ke Lana i mea e ko ai keia maaao, 0 ka hooka,huh maoli no i ke kalapa o ke aupuai. 0 kela a me keis roe i n*oi i kukulei 1 keia ahahui, ua ike maoli no i ke koi" koi oia hana, oiai o ka maaa hookahali anpuni, ka mr»no hoi e paa aun iloko 0 ka lima o ka lahui kaūaka hclor>koa, ka hoohana ana aka i ua mf-.na la i mea e lōaa ai na pono 00 na iao i ahola mai malana o lakoa, he moa pono ke hoohana ia ma fea wa wale no i hoopahunia ai na keehina hana kupeno a pau 1 laweiaweia, Ō keia hana, oia no ka lo&a Bna ona knmakanawai e 'ole ai i ka Moi ke hoomae loa akn 1 kana m«m hana pehinīiiu i na pohd zaeoli o ka lahuī, a ejioihoi aaa hoi i' ka mana ana mai o na lala o ka anahau. p£UJQ-,, liolio mai ta fce mau manao okoa i kekahi mau maaawa Aka, 0 ka mea oiaio, o na iini no na kai-puu &na i na "waiwai pio" a me na mea i hoolala ia no na hana ino a me ka uahoa maoli, aole ia'i uln mailoko mai o na l&lao ka Hbi i hanau ia ma Hawaii nei, aole no hoi 1 kokua ia keia m&u bana & na ! keiokoa maoli o ka hui, * He oiaio, o be komite iaia ke alakai a me ka hoopooopono aaa 1 ka Hai, ua hooholo lakou hei olelo hooholo e ahewa ana a e papa ana i na hana uahoa msoli a ku hoi i ka! Hmaikaika, Ua ikea. he mea pono kel lieohanaia n» keehina hana ku i ka kanawai oaa oa wa a paa e hiki ana ke hoiohanaia. Nolaila i ka ai ka halawai nui o lane 30, 1887, Ua ae' mai la ka Moi i*ke noi a ua halawai makaainana la, a hooliiki laahia mai la oih e lawelawe aku i ke knlana hoopone'pono aupnni i ka i ke kumukanawai; h he oiaio nae na hookfkina 10 ia no oiii ma ia mea, Ina no i hiki iaia ke alb ae i keia hookikina ia ana onā, aole loi» no oia e ae mai ana ē loaa ooa auptini mmk&i dir kshi o ke aupuu! ysīa* h<i « kn ana ia wa wniaio 6 kona mioa, a I ia, ao!e no oīa e ae ana ® boihoi hoa mai i kekahi 0 na mana i hdpuka ia aku e ia, Aole hiki ke hoolelia keia mea. Eia nae, eole i maeao iaj oiai na hookikina ia oia e ao mss 1 ka pono © ka leholehu, he mea ia e »i oa hewa kona heokikiaaia ank ma ia ano. Ua pono a aa poloioi k?!a hana aea, oiai aole hana e ae e !o«r hoa mai al na pono o ks lehulehu iho o ka hoopahaa mau ana 0 na hooikaikn koho l>slota ana i na kau koho balt ta a pan, ma ka acso 0 lo*n »al ke anpuni mnikai, o keh wiile alahele. Aoleloaeloaa iii 1 li* khttikanbkn o ke ao Lei ko lakou «in poao, io» 0 ka lnkoa liana o ke ks )i b«ti« » hiki i ka wa e h«pwi m*i ai oa no lakou īa mau mea. Ca ho» kei« ma na moolelo a paa, o ka h«koko aoa e UnakiU malana o ke au{uaui Moi e Uke la me ko £oeUai, a o kR lo«a aoa o ka llty?poi»opooo auiuui kob«k«oawai nna ma ia aupuni« he boi«iiiio i« © keU t ue keia pouo 1 !o«a mai i ua Knnala, «« io«« ui-ii U uiimuli <ji k« hookikiaa maeli ii 0 u* 'ln ! lia a kaknuha * hoopsīikiVi hoi. 0 kela laoa 0 ka ISST he hocks.huU au^aui.

no ia. O kcrti ano oiai.o. maoli no is a e manaaalo ana nae ia hana, momuli o ka lioomaopopo owaewa ole ia aua iho, o ua haua la v oīa w&leeo k&hi I&eu hahao hookahi e paa aua ma ka iima o ka lahni kanaka, i ba wa 1 ami-6-paaa ia ai ko lakou maa pooo ku i ks kanewai, toa au kau kohe balct>i a pau i keoao kmo mai bi ka Moi ma ka aoao tae mui, a eia heokehi wale no ke aUhele e hoola ia ai na palapu i leohia malaoa o ka lahai a ine ka aioa. Aole i paa.