Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 44, 1 November 1890 — HE MANAO AKEA. [ARTICLE]

HE MANAO AKEA.

(Hooiuaa ia.)

A ua ikea ka baa o ia hana ana mamali o ke kaohiia ana o na kau kanawai pupaahnla a noonoo ole ana. He nioaa nni keia, oia hoi, ma ke ano bea la e hololea ai keia haaa niaanei. O ke ana wafwai a mak ihiki hoi no na poe koho "he ana haahaa loa īa e hiki ni 1 ku kanaka palaualelo a aea haakae k« hoohana i keia pono'.ai o na kenaka. Oiai. he mea oiaio o ka hapa nai o ko kakoa poe koho bftlota no na lanamakaainana, aole lakoa he poe palaai lelo a he poe aeahaukae hoi, eia nae e hiki ana no me ke kanalaa ole i kela r me keia mea pakahi o na makamaka he'nhela ke hoomanao iho, aia no he poe koho baloia o ia ano mawaena o k*\kou i komo aku no ma ia lalani, a ma ka olelo pili laala ana ae, ke manao eei aa e ae ana kakoa a oeu o na poe kobo balota i loaa o!e na kaapale ana e hiki ai ke koho, a i ole ia o ka hapa uuku hoi o poe ike helabe!u a kakou, e oi aka ana ko lakou koho ena i ua lanamakaainana me ka nooooo pono ole, mamaa o na poe i ike maoli iho he nieu waiwaī a he meu pono nai ko U.kou e kiai ai a e malama aī hoi. Malia nae paha e oleloia mai ana, aole hiki ia kakoa ke hoike ae i na mea a pau e pili ana ia inea, oiai aohe maa mea o ia ano i ike kamaka ia iho nei e kakou. He wahi olelo oiaio iki m keia, eia nae hoi ua ike k<»kon iloko o na makahiki mamua. mai ke 1880 a 1886, ur hoeuna aku kekehi poe kobo b ilcta, ma ia maa makahiki, iloko o ka Ahaoleio he pee i manao noi ole i na pono o na kanaka nana lakou i hooana aka ilaila, no ke kiai a me ka malama ana i kela Inan pono. E !o<ia ana n»e ia ka kou oa kumu hoike maopopo o ia ane, ma na kulana hooponopono aupuni ku }oko maloko o na kulaoakaah«le e like me Kapalakiko, Na loka, Kikako a me oa kolanakaohale e ae o la ano like hookahi, roa ka wa e hautshia ai ka ma na hooponopono aap\ioi kuloko ana 010 ko o ke kulanakaahale, i ? oko o ke keena kaka hana hookahi i kohoia hi ko laila mau hoa e na poe koho ba!ot ♦ i like loa me ko kakou poe koho bilL>ta laiia-, makaainan&. O kn hnr» oia bana i hoike ia mai ai ma ia mau ku'anakauhale, he ku i ka pilikia nni na kankanawai • ana a na poe o ka soao hookahi wnle; no. Ua loohia kā peluo i kela a mei keia a kela maa kalanakMihale so Ta, aiamoli o ke kulana hoopoeopouo aa~ ' poul ka i ka lapowale a noe ka inoino,: uolaila w koi Ah*ole!6 o ■ k» mokuHina o kinai i,kola wsn l.ana, « aa kaili aiaoli ia aki. kekahi mau tua ■ u» mai ka mena hoōponopono aupuni kalanakftub*īe aku. Ē ike ia aun keia ' iaa ka i»ea e 1 09 a ka - j| e j a (Mayor) o ke ko'soakauha!o i ko'

hoia ai e keia poe, ke kan&ka i loaa na inaua Looponopouo kulauakaūhale ma na aoo he dqi. Nolaila, oa lilo lie niQau kopiiikii na .oa poe i hana ko ka-1 kou kumukanawai..< toonoo ai uo feahi » hiki ai ke Ipea ona mau kaohi a tne La heokanlike kupono ana ma na hana e loaa ai Ve kau kaoawai naanao a aka hele ana hoi. Aole o kakoo mau alii kahiko o Hawaii nei, eola nei i keia wa i kopono maoli ho keia haiia nai a koikoi hoi t nolaila ua manao ia e hoihoi i ke koho ana i na poe o keia ano ma na lima oka lahui. Aua ikea no hoi, aole he hapa kaulike ka haawi aea i keia kuleana koho i kekahi lahuikanaka hookahl wale no, me ke koe ona lahui e ae, no īa mea ua hoohoio loa in Ke kulana koho balota alii e ku nei i keia wa. Ma o keia kulana la, ua hiki i na lahui a pau ke koho i na iii ahaolelo ke loaa ia lakou na kuleana kupooo e hiki ai ke koho, a oia hoi ka loaa aua ona waiwai paa i hiki i ka $3,000 ka waiwai io, a i ole heloaa makōhiki hoi o $600. E hooia mai ana ua mea a pau, oka hapa uui o na kanaka i loaa kekahi o keia mau meaelua, a ī oie o i& mau pono uo paha a i elua, e ku ana no lakou ma ke ' kulana noouoo akahele, aole hoi lakou e hoouna i kahi mea i ka Ahaolelo, i ike ole ia ko na hoopono, ke akahele, a he kanaka hoi la e ha&lele wale ana i ha pono a me na pomaikai o ka poe nana oia ī koho, a.i waihoia aku ai ho? uaiia e ki ai a e malama iloko o ka Hale Ahaole 10. Ca kau īa ke ana oka losa maka hiki ake kulana haahaa maoh i bik: ai kela a mekeia kan&ka Hawaii miki ala hana a hoopono hoi ke koho. A oia ano kanaka ka ke kumukanawai i ae ai e koho. Mawaho ae hoi o ke kaupale ano nui e kaohi ana i ke kul& na kaukanawai pupuahulu e hoohanaia ai e na m&hele hophana hke ole eku ai uei mea he Ahaolelo, ui hoomauia no ka mana hoole bila kanawai (veto) iloko o na lima o ka lima o ka Moi, ma ke ano nae i kaupale ia. Aole i pau.