Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 46, 15 November 1890 — He Moolelo Hooniua Puuwai NO RAFELA KA Olali o Polani. KA MEA I KAPAIA Ka Weli o ka Makakila A O Ka Pulakaumaka o na Enemi. [ARTICLE]

He Moolelo Hooniua Puuwai NO RAFELA KA Olali o Polani.

KA MEA I KAPAIA Ka Weli o ka Makakila A O Ka Pulakaumaka o na Enemi.

MO&ONA XV. Hoohana na mea amia a na loea I !ka wai op^e—Knu pau*Lidia i na bue pau a ea nilionili.o—Aole 1 liopo iho Kafel&—He paio weliweli. Ku m»i ! Ku mai ! Ka nalu, Popoi kai «li, kai-koo; Ao!e e hina ia puko'a ku ii oe. * * * * £ia mai Ba£ela a he Olali, He alaihi Kala-loa— Kala-oi i ke aiwaiwa; Aiwaiwa Rusia e oni nei, K<»hn puhi ka-pa noho i ke ale; Mea ole ka PAKELO o ke leo, Ka pahee i ko puu moni-Bi; He alona na ke Koa Bafela. Aole oe i bilivi ia aku. A K A, lie lawaia hoehewa ole ia no ka wai opae ma ka oniu ana i na maka ihe o kn makaukau olelo e hei ai ka hoohihi o na ui o ka aoao palupalu. He pahee aaaikei na olelo i lu ia ma waena o lau», a no ia mea ua nalohia loa ae la na olelo a Lidia i makemake ai e hoike mai imua o Eafe'a, no ke kumu hoi i makemakeia ai oia. A hala ae la ka hora hookahi o ko laua lualai ana ma ke paka.uknu, ia wa laua i hookuu ae ai i fea laua paio aea me na mea ai i liooraak>u\kau ia. j He oiaio he aneane elua a eSolu I ha mau pa mea ai a Rafe'a i hoomao- ! popo ai, aole i hoopa iki īa e laua, a !no ia meai hooholo iho ni oia iloko ona, oia paha na pa mea ai i kupalu pu ia me ka laau hoopoino ola kino. Aka, heaiia la auauei kana, oiai ua hala ae $ha make mai iaia nei aku, mamuli no hf i o kona akahele ana, ao!e i pulule wale aku i ka ike a ka maka, I ka pau ana o ka leua mnu holoka ke ana nialuua o ka papa aina ua kuu | iho la lana lioomaha, me ka paue leo \ ole o kahi i kekahi, a me he mea la e ? ho\i!uul\i pono ana !aua i.un mapuua ole?o o loto o ka !awa mau ipu ole!o. 1 A hala lie mau miouie o ko Uua noho hakanu ana, ua hoomak>i uiai la ua heleheleoa o ka Ui LuVa e ano e ao 1 ko ka wa mamm Iho, a hoomaopopo iho la o Rnfela ua loa mai ka wa e Juai mai ai ua wahiue la i na mapuoa olelo i pili i k& hau» i kam haia i&i oi» e liele mau ' Al&ila, īiio kn leo ku i 1 e a!oha* oiai 0 haloi mai an» na ms na mak| 0 ua wahiee la, pauo ni;*i 1h oia; ''E Kalela, ma kou ku ia sua aku ! nei § hoea mai i«nei, ua kumak&ia k 1 I "keU w* i pane aku ai o me īfca wWo ole a wo ka nmkau ole 110 hoi, 1«? Kll oai »au ana'uo hoi o ke Ikulana pihoihoi ole maluna 011 a: ' " Alaila. o oe no koM mea naaa i kwmnkaia T ! M» ia m-iuawa i a!o h?o ai ua \va)\me la ma o a maan<!\ o lob) o k& ea

mi a laua e nolio ena, me he mea Ja ] uja hopohopo oia o lohe ia mai kana | iyau huaolelo e kekahi mau pepeiao e ap, alaila, ku ae la oia iluna, hele mai! a ma kahi e noho ana o hiwanawaua iho la oīa: . iUa hewa aa, aka, na'u no nae. oe e hoopakele. i' ! Me ka oia mau no o na hiohioaā pio ik ke ole maluoa o Ba!el&, nieau ae Ia oia 1 ua wahino la: ; . . Nau au e lioopakele ? ' Ae. wahi aua wahine la i pane iho ai.. Na'u io no oe e loopakele, ina no i h'e mea ia no'u e komo aku ui ilpko o ka poino a me ka popUikia. 'E ka makamaka heluhelu, o keia niau huaolelo e puka nei mai īa Liilia ōiai, he mau huaolelo oiaio loa, a e hioike mai ana ia mau huaolelo ua mamioa io maoli no oia ia Rafela* oiai ua hhohihi kupouli maoli kona manao ma kemake ia Bafela, ke koa opio c ka makakila. Alaila, ninaa hoa ae laoEa£ela iaia: IE hoopakele oe ia'a mai ke aha mai? Mai kamake mai, i pane aka ai ua wahine le. i *.- Maanei i mino aka iho ai o a ninau hou ae la oia:

.Pehea, be makeno ka hoi ko'u īmua 0 ka ui e ku mai nei imua o'u ? Aole mai a'u ekn; aka. e h&i aku au ia oe, aole oe e hoi ola aku acß, mailok<p eku oei o keia^h&lealii. 'Ma ka wai 'iauoha keia ?i ninau hou ae ai o Refela, aia hoi ke pii la id wa ka tfcahanahana manao hoohuei īloko ma no Kenela Yalekeneki, kona eoemi. ; I» W8 i paue mai ai o Lidis: Ma ka Kennla Valekaneki kauoha. 1 Aha ! 1 hooho ae ai o Rafela, & hooman aku la i kana kamailio ana iuauao Rtiklfil, na no ka, 1 aie ai ia'a no kona ola, a o kana uku waiwai nui loa iho la ia o ka panai ana m&i ia'u, oia hoi e lawe ia ko'a ola e na kanaka lima-koko a puuwai eleele hoi/ 'P«toe mai la o Lidia: Aole loa oe e make. Ahila, nau au e hoopakele ae mailokd mai o keia poino ea ? i nioau aku ailo Rafe!a ia Lidia. Ae; na'u ponoi no oe e heopakele, ina no e lilo aku ana ko'u ola ina ia hana ana. |I kela wa pane ho* aku la ks koa opio o ka makakīla me na onohi maka e aua me na hiohloaa o ka wiwo a<ne ke kuoo: JE ka Led» maikai, e hai aka au ia oei me k* hoomalau ole a me ka naau )aotae o ka moakaka lea, a pela auanei | oe & ike ai i kekahi ano oiaio o RsfelB. i Ina i maopopo maikai imua o ko'u | mnu hoomaopopo ana, ua konoia kou aUna ana ia oe iho no ko'u palekana ue|i, mamuli o na manao"maikai maoli i hoipunanaia e ka uhane maemae, ina ua ae aku au i kau. lAka, hē okoa nae ka*u e ike nei no ke! kumu 1 hoea mai ai kena manao ou. 1 A^—he oaea okoa Joa; a noUila, e lohe 1 aulanei oe, aole o'a makem#ke nau au e' hoopakele mailoko m«i o ka m?ke a krfa kanaka puuwai ho-ho wale i makemake ai e lu'a ia aku au me ke aloha ole. JA)ailft, me na hiohlona i lulumi ia e nai haawina o ka mamlna, a oia kn leo ho>i i hoomikomikoia me na kaei heeue •oa o ke aloha. pane mai la a Lid:a; ® ke k*naka opio, ks ui a"o 1 ike ole at Imamna, e B*ifela, ua aa no «>uei oe e Ic*>lūbo poo aku iloko o keia make manak«lo ole ia oe ke uo palia he'aoela oe mai ka lani mai ? js T o*« iho; aole o'u oiakemake 0 ouou pob wale alu iUkj 0 ka make, ko o!e te kuoiu ku|Ksao 6 kouoU ai e ha&a aku ia hana, oiai ke lie& uei kajW aloha o kuu aiaa hauau. u u e hapvi mi i ko y u oli uivskiuiao 1 mea uoua 0 lioopakelo ia ai wai ua uiaua pa , k tu%i o E&aia; aka, 110 u;ea » pi'i >na i ko"u ola ue', aole u..,k - mako i kaa m*u kokua aua, 3v«i ik« uei aa, wahi a Lid>a i paue ui»ji ni, he k*uaka opio puuwai «i«o ole io ao o*\ e K-Wa, aka, e hoeloke 1« j)iUa pouo keu hale me «a Uko pouo me uauiea kaua; e «aaa a 1 k«4a oiau 0 hoo*>uu« ueī 1 r ami a kivu uoho uei» ua hauaia

keia mau puka ma ke aao e hiki ai lakou ke kooio koke ae iloko o ke aekona hookabi, a komo mai na kaoakahe naau haaen ko lakoo nui. loa au e haawi ae ana i ka hoailona, alaila, e ike auauei oe, e Ealela ka ui, e tike me ke poipa ia aua o kekahi ka-ut-ka e«a ualo kiko he mau milioua 'I(a'nui, pel» no aauuei oe e poipu ia ai e ka uui o ua kaoaka he nui, a ilukj o ka imo $aa a kou mao lihihhi e iilo ana kou ola mai a o£ mai, a o kou kino nani, e lilo ana ia i kino kup&pau puanaanu e auau &ua iioko o kou koko ppnoiiho. . ■ Koīaila, e Xib£eia, e koho oe i keia ws; ma ke ola auei oe, ma ka m»ke paha ? E ka mea heluhelu o keia moolelo, ke ike pu ae la no kaua, i ka puhili ana o ka wahiue Bukiui 1 ka kaua koe opio o ka makhkila, ma na auo a paa, a. no ka ike ana oui waliine la i koua hoohok#ia alia e Kalala, nolaila, ua manao eia e hookuu mai oia i kekahi o kaua m&a apu koheoheo ana i mauao ai he i mea ia uo Eafala e puni ai a bdi pono i oia.i kana upena, oia hoi, "Nana pouoi | no.e hoopakele iko Eafela ola;" aka, ;ke īke ae la no kaua iua koa opio la, "Ua ku ko kino, i Ua paa i ki ole, A he ole wale no kai ko waha." Aole i puoi o Bafela i keia leo mili- ! ksa aka Waikoloa; ake, ua ku oia me ka wiwo ole « nee aku imua o ke kahua \ kaua me ka piha makaukau ūo ka paio . ana ma oa ano a pau. No keia mfau huaolelo hope a ua wahine la i pnoe mei ai, ua ninau aku la o Bafela. E ka lede oaaikaL, e olaolu anei oe e hana mai 1 kahi mea no'u? Ae, e R»fela, e haoa sko no &u I na mea a pau e ola aī oe, a¥e haawi uei au i kau kiuo i mea nou e pakele ai. Aole pela, aole o'a makemake i koo haawi ana mai i kou ola no'u nei, i pane aku ai o ll~fela. Heaha la ka'u hana e hana aku ai noa, e B feia? Me ka nanaina i lamalama ia e ka uwila oka hopo ole, oiai ua ohi ae la ua olali nei o Poiam a ku pololei ae ia kona kino, me he aukuu kiai loko la i ka po mahtra alo-alo, a pane akula oia imua o Lidia: E hnawi eku oe i ka hoailona au 1 hai mai nei īa'a, i komo oaai ai ko mau »iio omo-koko. E Bafela, be oiaio aole oe i piha me ka hehena ame ka manao olalau oka ulala oke ano pupule* Keuhaawi au i keia hoailoua, o kou hopena iho la ao ia. Aiaila. ua makamake oe e hoopake!a ia'u? i niuau aku ai o Eaiela. Ae, ni'u e 01010 aku i ua poe la, aole oe o Ref >1% a ua kuhihewa loa o Ar-t--naka ika lawe aua mai ia oe imua o'a uei. E ! Eka wahiue !! E haawi koke aku oe i ka hoailoua I ī ! Aole ! Ē ?ku oe ! i paua aka ai o KaWi, Aoie, wahi a ka wahiue Kukiui. E IMia, iu* paha oe e lohe ana i ka wea a*a e hcK>pUk* aku ai imaa ou» ala ila, nole oe e hxskautua iho aua i ka haawi ana aku i u» hooiloua la. E h->ike eoaopopo niai oe Imua o'u 1 kan mes i mauao ai e iaai i.Vo 4 i pane tnni ni ua Lklia uei. Aole | puehu.