Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 47, 22 November 1890 — HE MOOLELO NO WALAKA RALE KA Ilio Ahiu o na Kualono A I OLE Ka Hiena Opio o na Hilana. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO WALAKA RALE KA Ilio Ahiu o na Kualono A I OLE Ka Hiena Opio o na Hilana.

MOKUNA I, Ka opio ma ke kua o ka lio ahio. T7 L I K E me ka leo elii, pe!a ka opio klu Pelekane i lawe ia raai ai e na koa me kona mau lima i hoopaa ia mahope oke kua, a maluna o na nanaina o ua kiu la, aole loa oia i hoike mai ia meahemakaa i ka make; a o na ula ohelohelo o ke kanaka koa, oia ke akipohe mai ana maluaa o na helehelena ai nohea o uu kiu la. Da lawe loa ia aku ua kiu la no k<*hi a kona luakupapau e waiho m«i ana, a imua ponoi hoi oke alo o ua j kiu la i lawelawe ia ai na hana e ana i kona hopena. Oiai e lawelawe ia ana na hana maluna oke kino oua opio kiu la a me kona luakupapuu, aole loa i hoike mai na helehelena oua opio la i kekahi ano o ka inakau, aka oka mohala a me ka mauheohe oia na hiohiona e haiamn mau ena maluna o kona mau helehelena. No ka manawa pokole wale no. paa aku la ua kiu !a i ka hauhoa ia iluna o ke kua oka lio ahiu, me na kaula ili lehulehu, a ma ka makaikai io ena aku no na mea e hahaia ana maluna o ke kino o ua opio kiu la, he mea oiaio e kuu m ikamaka heluhelu ma ka olelo pokole ana ae, aohe hoopakele nana e kala kela make mai ke kino aku o ke kiu opio, aka ona lala la&u wale tio; ka mea na lakou e liaehae ae iaia a hiki i kona weluwelu līiliī ana, I ka wa i paa pono iho ai o kiu i ke kupee ia, ia wa 1 poha ai o-Ie ake kēikialii Hiki, no ka hai ana aku i ka lohe ina mea a pau, ua hiki ika manawa. Emoole, mahope iho o ke poba ana aku o kela leo o-le, ia'wa i lohe ia aku ai ka halulu a me ke pohapoha o na kapaai ona kapuai lio, a o ka leo hooho hoi o »a ke haehae ala ia iloko o ka lewa me ka leo hook&hi— Ka la lanakila ! Ka la o ka hauoli ' ! Ka Ia o ka haabeo mu« loa ! ! ! I loaa iā Irelani kaulana ! ! ! ! He mau miuute pokole mahope iho o keia mau halulu a me na hooho leo, oili mai la he lio ulaula me ka hikiwa» we loa, a maluna hoi o kona boku», e paa ena ke kino oke kaoaka i ahewa ia ai e make e ua mina kaua o Irelani. E like me ka puahilohil.> ana o ka makaui puahiohio ikaik*, pela ua Ho ulaula ala i ahai aku i k>na ahiu uo ua ulu laau o Ire!ani ka pahu hopu me kana ukana makamae i'una, ke kanska opio hoi uona na hooheno ana a la poe kini, peuei: Mamina »e ana au i a'u lehua Kuu maoli pua Mageno!ia Ke j>ohinahina wale ia mai la e na manu Ka hie a ka mauao i opu ai Upu h.ku loko hooui i puuwai 1 hoa ku lima uo'u i k-i laula o Kapaa I paa s ku au la hu'i oiai oe O kuu uua i auoi wale ai Ih e— luiu&uiiua wale.

Ua hooi loa ia al u pieoa ame ka ahiu o ka lio ulbu'a e ka leo hooho o na naita a me na leo o-le e pohapoha ana noa kela a ine keia wehi a ua lio ulanla nei e holo aku ai, ana ia mau naea i hoouna hikiw»wd aku i ua lio ulaula Ia no loko oka ululaau t o lik« me ka eili apa oka pua kakaka, a ko as la ka mea a ke keikialii Hiki i ahe wa ai me ka puuwai hohe wale o ka haahea mo loa. tJa piha hauoli .a haaheo ke keikialii H:ki no k«na mea i haoa ai, a oia kana i pohi ae ai 1 kana o le kahea i kona poe naita e akoakoa koke mai, a imua o lakou i luai aku ai oia i keia mau huaolelo penei; E o'u mau naita wiwo ole -wahi a ua keikialii puuwai uahoa la, e lawe i ko oukou kulana naita hololio, a e hahai aku mahope o ka meheu o kela lio ahia, a memua ae o ka nppoo ana o ka la, e huli hoi mai ai oukoa me ka ou- ' kou hoike piha no na hopena i loaa 1 kela kiu. Me keia mau olelo a ua keikialii Hiki nei, haalele mai la k.ona mau naita iaia no ke kehua o ka hana kahi i kaueha īa ai lakou. E kuu makamaka heluhelu, ma keia wahi i hoea mai ai kaua i kahi o ko kaua mokuna e olelo ana, "Ke kanaka opio ma ke kua oka lio ahiu;" a o ko kaua hiki pu ana mai no hoi ii i ba hopena o ko kaua mokuna. Aka, no na mea e pili ana i ua kiu !a a me kona hopena, maluna o ke kua o kela lio ahiu, oia kakaua abu ai ma ke>ia mokuna ae, a— Haila oe e ike pono ai Ia Uwila 1 ka maka o ka opua Hoa kakele o ka Hokolo'» O welie o-uwahi-la i ka piko Heina ia mai ka puana Ma-k a-ni— Pu a-h io h ī-o oke Kuluauūūoe. MOKUNA IX. " Ka Lima Hoopakele o kē aloha— Ka Hololio Keokeo Kamahao, "E ke ouli pahaohao Heaha kela ? Eka pohihihi o ka manawa Owai kela i maalo ae la ? Auwe ! Oka 10 o kuu mau io: A o ba iwi o kuu mau iwi."

Ma ka mokuna i hnla, tta ike kaua i ka hookau ia ana o ke kiu Pelekane maluna o ke kua o ka lio phiu, a o kona hopena oia ka kmu e nana aku ai, e like me ka hoi!:e a na naita o ke keī* kialii Hiki,

A e kuu m ikamiika helnlielu, na ka hoike a ua poe naitt la e kuailo mai ia kaua i ka hoi>ena oua kiu Polekane la. Oiai oke kauoha paa a na Biki nei i haawi aku ai i kooa mau naita, fae kaūawai pia !oa ia ehiki ole ai i na poe naita la ke wawahi a kue.

Nolaila, i ka malu ana mai o ke ano liula, huli hoi nui mai la ua poe naiia la a hoike mai la ike keikialii Hiki, aia ma ka meheu oka lio ulaula ahiu, e uhai ana kekahi hololio Keokeo me ka m&ma lua ol<\

A wahi hoa a ua poe naita la. M he makani puahiohio ka hoa e kohu ai o kela lio Keokeo, a o na leioa ana a kona m«u kapuai, ua like ia me ka olapa hik.wawe ana a ka uwila. O koaa mea hooholo hoi, he kaeaea a he olali kaulio haaheo maopopo e loaa ole ai kona lua a pani o Irel«ni nei, aka, he hookahi wale iho no o Woka Eare, ka Olali Kaulio Kaul ma loa o na Hilana o Wnle."

Ika loaa biis ako o keia lono i ua keikialil pouwai uahoa la o Ire];ini, ua hoohaikea koke ia ae ua lieleheleua o ua Hiki nei, a oia kaiia i uhisu mai hi i kona mau naita me ka !eo o ka hopohopo, peneh

Ua maopopo no anei ia oukou owai la ua kauiio la ? a u& koikialii HUi nei i niuau aka ai i kona mau naita.

Aol*, eke alii, i hooho like mai ai kona mr.a uaiti>.

Aliila, ua uiaopopo no euoi ia oukou kela lio Keokeo ? w«hi hou a Hiki

Aolo no o ko alii; e tike me ks, m&o--popn 010 aua o kona mea hooho?o ia makou, pela no kela ?io, aka o makoo wale oo i ho. maopopo «1, oia to ka holo lanna ole o ua lio k a mo hsaheo hia 010 o kooa īiooh<>To, wahi a ua uaita.

Alaila eiihai aDā ua h.ololio Keokeo la mahope oka lio aliu, a pehea ua paa pio anei kola lio ah'"u I ua holoiio la ? wahi hou a Hiki.

Aolo, e ke alii; aol>J i paa pio k» lio ahiu i ka hololio Keokeo a hik) walo i ko makou hall hoi ana maī nei, a oiai no hoi aohe kaula ili a ua hololio la, noMla ua manao makou, 'i.ole no i paa pio iaia lio ahiu, wahi a na naita.

A—ha, aole ka ana (hololio) kaula ili ! Ha, Ha, ma ka inoa o na lani» aole lōa he mea nana e hoololi na o!e--lo a Hiki o Irelani, a aole hoi he mea nana e hoopakele i kela kīu Pelekane mai ke kua mai o kela lio eliiu, a hiki i kona weluwelu liilii ana.

Me keia maa olelo a ua keikialii puuwai uahoa la o Irelkni 3 hookuu aku la oia i kona mau naita no ka hoomaha ana, a o ua aīii Ireleni la hoi aleu 1« oia no ka hoohala ana i na ohohia hauoli me ko ke aloalii.

Ano, e ka mea heluheln, ma keia wahi oko kaila moolelo, o hoomaha iho ai feo kaua kamailio ana no ke aloalii o Irelani, oiai ua hookO ia ko hkou li!i inaluna o ke kino o ke luu Pelekane, ano ua kiu la a me kela hololio Keokeo e nfeai la māhope o kona meheu, no laua kaua e kamailio ei i keia wa. '

E like me ka kaua i ike mua aenei, no na hoike ana naita o ke keikialii Hiki e pili ana i ka hololio Keokeo pela no i keia wa; ahe moa oiaio e kuu makamaka heluhelu, he oiaio na mea a pau aua poe naita la i hoike aku ai, aka, he wahi kahihewa iki paha ko lakou no ka nele ana o ua holoiio Keokeo la i ke kaula ili ole aole la e iiei ana a i ole haule pio ka lio ahiu malalo o kona mana, aka alia nae hoi kaua e pulale mai e ka mekamaka.

Nolaila, e hoomahele aku ko kaua kamailio ana no ua hololio Keokeo la.

I ka wa a na oaita o ke keikialii Hiki i haalele hope ihO ai ike kahua o ka lakou hana, ano ka wa hope loa a lakou 1 ike aku ai i ua hololio Keokeo la, aīa no oia e hahai ana me ka hoomaha ole mahope o ka lio ahiu, Ae, e ka mea heluhelu, ma keia kulana ua hololio Keokeo la a ha naita o ke keikialii Hiki i haalele hope aku ai. a malia paha o haohao iho oe e ka mea heluhelu a olelo iho; pehea la kela hoiolio Keokeo i aa t>i e bahai aku mahope o ka meheu o kela lio ahiu, oiai oia (hololio) ua nele i ka makauL'nuo keia mea he kaulio; oia hoi, aole \ana kaula ili,e haaheo ai keia mea he ohli a he kaeaea no ka hokua o na lio. Aka e kon makamaka heluhelu, pela iki iho kaua, he manawa no a e ike no auanei kaua malia no i hoonahoa ai— E hiu a wela Lawe a Ii!o he ulua kapapa no ke kai l.ia. Oiai ua hololio Keokeo a!a e hahai hoomāu ana maliope oka meheu oka lio ahiu, a mamua &e o ke aiao iiu la o ke ahiahi, hololio Keokeo la e haeheo ana ma ka ag«o o na lio ulaula a|iiu nei. Alaila me ka hikiwawe, nnuhi ae la ua hololio K eokeo uei 'mailoko ae o kona poli he wahi omole uuku, a me na kahoahoa olelo ana a ua hololio la luai ae la oia i t koia maa huaolelo peoei* Ma ka iuoa o kuu haku Regina Ulauia, ke nioiui nei au ika omole wai o ke K»la maluna o keia lio ahiu, no ka mahiki nua aku i na diabolo o ka huhu mailoko hku oua ae Mo oia'i pio na ka mana o keia wai kamaliao. Me keia mau a uahololio Kookeo 1«, hookulakulu iho la oia i ka wai o ua omole ala •> paa aua ma kona lima, a iloko oua sekona pokole wale no aia u& Uo ahiu la he pio na ka holoiio Keokeo. oiai ua ku malk iho la ia me ka hiki ole ko awa heu aku imua. 1 kela w» i haule pio īho ai o ka lio u'auu «hlo mala'o o la niaua o ka wai kamahao a ka hololio Keokoo, lol« iho la ua ho'oiio la iUlo mniluna iho o kona li», rme na liaja e'eu oka mea i hele a , ehi* wa ia hana o ka hoolei kiDuka ili pela ua holoīio la i weheweho awiwi -o. 8Ī i\ia ksu'a i kupee a hauhoa i• a* iluua oke kino oke kanaka kia P»lek ne opio E hoomanawauui iki iho ou ou « uh luakamnka ! a«. AoJei pueha.