Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 47, 22 November 1890 — KA BILA HOOKAMAKAMA. [ARTICLE]

KA BILA HOOKAMAKAMA.

ūa hooik&ika mau ko kakou Abao)e io kau kanawai, i oa aiahelo e hoopau ia ai ka hookamakama e hoomaka ana ma Laaehu i Lahaina, a mamul! ona hoomaopopo ana, ua hiki ole ke hoo pau ia k» holomoku ana o na wahine opiopio iloko ona poei hookamakama, nolaila ma ke kau Ahaolelo oka M H 1860, aa kau ia he kaoawai 1 kapnia, "He kanawai e hoemi i na ioo a me na mai i laha o ka hopkama kama" LVIJ, o na Kanawai Hoopai Karaima.Ua maopopo ke kaona o keia kana wai 4 oia keiō, mamuli o ka pahola 0 ka m'ai i hooulu ia mai e wahine hookamakama iloko o na kane, o ca ka ne aku i na wahioe, nolaila, e haawi ia 1 palapala laikmi uo na wahine e ae ana-i kela hana haumia, a e nana ia ]a kou me ks uku ole e kekahi kauka, a pela aku.

lioko o keia kaoawai eia na hemahe ma nai i hoomaopopo ia, (A) Aole i hookiawale ia i wabi uoho e hoakoa koa ai ma kabi hookahi i na wahme (uookamakamaj)Qo ka mea. o ka noho pu ana o m* wahioe laikioi me oa wali ne laikini ole, he kee lei aoa kela i oa rula o ka ooho maemae būb, a iia mao popo loa © alakei īa apa oa w.ahi&e iai kioi ole, a e lilo aua 1 māu wnhine la* kiai.

E nana i ka poe i ioaa i ka poe jmai lepera, ina e noho lakoa me ka poe mai ole, ua akaka 00, e lilo ana keia poe mai ole i pee mai, a no keia kamu aa kau ia he kenawt.i e hookaawale ai ika poe mai lepera ma Kelaweo. Ua hiki no ke hoohalike boa ae, aole hiki ika poe pono ke noho pa me ka poe hewa, ka poali hoi me ka malamalama a pela no e hiki o!e ai ke noho pa ka poe hookamakama ole.

(E) Ua hoihoi ia malalo oka oiha naMakai aole malalo 0 ka Papa Ola, oiai tia pili keia i ke ola o ka lehalehn.

(I) Ua ae wa'a ia na wahina laikini e heie waie ma na wahi a pau iioko o keia Paeaina, na ike kt»kou be "waiho na hoolaha mai ko lakpo, aka, oiai e hele ana lakoa ma Hawaii, Mani, a ma Kaaaī paha, me na helehelena nani, na aahn paihiihi, aole e nele ke keiki opio knaaina ka pnnihei a o k<* komo no ia ika poino, e like me ka poino i loaa i na keiki kaaaina 1 komo mai i keia ku lanakauhale.

(O) Aole i kan ia i hoopai k&nmaha i hopohopo ai na wahine. Ona paka pnka keia e pili an& 1 ke knnawai hoo kauaakama i olelo ia malana ae, a hiki i kela wa ka piha ana o ke 30 o na ma kahiki, a e hoomaopopo iho ka lehale ha a me Kaokoa.

Aole na ka lana mai Kona mai i kau Ike kanawai hookamakama heowale wale, a pela aka, aka, na ka welo mai no a haī, nb na kanaka naanao 0 ka aina, a me ka poe koikoi e keia anpuni i ko ho ia i kan kanawai i ka M H 1860 i kaa, hana a hooholo i ke kanawai i olelo ia maluna ae.

Mai ke kau Ahaolelo o 1882 a hiki i keia wa, na komo nui i na kau Ahaole to. na kahunapnle, na keiki mikanele,' ka poe hoopono a keikoi 0 ka aina, aole' n&6 lakoa i l&Wō Ol&ī 1 k&uawai e hoo p&a ai i keia kaoawai liookamakama, £ manaoia oka noho hamau ana, he ae ana ia/alaila, ua hiki anei ke ka poe kau kanawui o 1860 a me kapoe kau kanawai mai ka 1862 mai a hiki j keia wa, he lapnwale, he nBaupo, he pooo o!e a pela aka, aka no'u iho ke hoole loa nei ao, oiai aa ike lakoa he haua hiki ole ke hoopaa ia, uolaila, ua ae lakou e kau a e hoomsu 1 kela kana wai a hiki i keia wa, aua pa.i ko'u ma nao, aole no e hoopaa ia keia kanawai (koe na hooponopooo) a hiki aku i ka hopena oko maua maa la ma keia ao me ka mea kakau o kō Kuokoa.

2—E ia ke kaaia 0 ko'u la\re mai i Ka Bila Helu 94* i kapaia, he kauawai e hoopouopouo ai i ka uoho aua o ua wahiue hookamakaua —

1 k« M. £L 1870, oiai ko'u uiau la auwaoa oaa ke kuUuakauhalo uei, a d noho haua aua uialalo o WsterhQu^ t aa noho ioihi au aie kekahi wihiuo i'u i mauao oWKI he wahiue Uiiiui ia, a i ko'u !oas aua i ka oi&i, u* hai mai u» kauka i k&Li 1 toaa uiai ai o ko'u uiai, uiai kvU » l puks pouo mai ke kula nui ititu o HaukApilai i ko'u pakj» le aua mai uh palapu uiai o kek aao, ua hookuEUU h ko*u eaaueio e haua i ka uawai e kip»ka ni i aa j ma kokahi uiokupuin kaawale. , | A i ko'u komo auai uiai i kois Aua. i olelo, ua liōoko uo an U niaaao o'u, uia

ka hana ana i bila kanawai o hoihoi ai i na wahine laikini ma mokppa ni, eka, ika noonoo hou ana ua hiki ole ke hooko ia ka manao oia kanawai, nolaila, ua haka hoa ia ka Bila Helu 94, i olelo ia maluiia—A eia na manao nai o oa bila hookemaknma nei. (A) E hookaawale ia i elaa a oi aku wahi e noho ai na wahine laikini, ma keia kulanakaUhale, malalo ona hooponopono aua a ka Papa Ola. (E) £1 uka i $30 no ka Palapalu lal kini no ki makahiki a i na e kaa ole, t hoohana ia ma ka hana oolea ma na ha le noho. ■ r (I) Aole loa eae ia kekahi wahine e komo i ka hookamakama. aia wale no ima ka nioaninaa ana a ka Fapa Ola, ma kahi akea i hoolaha ia, aa hiki i ka poe pili ke hele ae e kue — £ia ke kama o ka hookomo ana i ke ia paaku, he oui na wahine opio noho maemae i hoopii manao ino ia e na wahina laikini, a ua lilo i wahine laikini, me ka hana ole o kela wahine ia hana pono ole, aoa ike pinepine an i keia ! pihkia i loaa i na wahine mai na apana kaaaina mui, a eia hoi kekahi, na ioaa ika poe plli oia kana kaue, ne makua a ohana paha e hele mai e kue Ika ae ana oka Papa 01 a—a ua manao aa he paaku keia e kaohi ai ike komo nui ana o na wahine i ka hookamakama. (0) O na wahioe laikini i keia wa e hoi lakoa a noho ma na hale noho i hookaawale ia. (0) Ona wahiae laikini ole, e hookamakama ana e hoopaahao ia no ka manawa ma Kawa. rtj) Ua hiki no na wahine laikini e lilo i maa wahine maemae, ke ae ia e ka Papa Ola, i na ua maopopoaole mai iloko ona e hoolaha aka ai. He nai na paa kd o keia Bila Kauawai; o ke pai ia ma ka nupēpa ka māo popo i fca poe lehaleha, a malia paha e loaa ana he nnpppa e bō ana e hoolaba ia keia bila. He hanpri aoi na wahine hookamakama e paa nei milalo o ke kanawai hookamakama, aua olelo ia, he miau haneri wahine hou ona lahui like ole e noho lawelawe nei i keia oihana, aia ko lakou mau keena oihana malaua o jna kaa ame n.a pu!ia-pa ma na aoao o i ke alauai.

I ko'a nana pooo ana i ka īho paalu ona wahine opiopio iloko o keia hanB eleele, a oiai o na wahine opiopio o lakoa na kamalun e hooula ai a e hoo laupai hoi i ka aina, a no ka mea, ma mali oka lilo ana 1 keia hana, na hoo nele ia lekou i na hna olē, e pani haka haka ai no ka poe e iho bka nei i ka po a apalami hele ia nei ma Kalewao. no laila, ua ha mai ko'a aloha a me ka minamina nai i na wohi heoulu lahui.

No'a īho ua haka an i keia bila ka nawai- maha paha he alanui ia e pale kana ai ka aina, oiai oka pulama ia o na wahine ma kehi paa me ka milolii ia oko lakoa ola kino, me ka ika e hooko na kenawai oia ano, alaila aole ananei keia poe wahine e hoolaha aka ina kane, a he kalana ia o ka pa kele ana o kekahi poe.

Eia kekahi, aa mahalo o Kuokoa i ka poe hanohano ooonoo maikai i ka hoopanee ana i ka bila, ae, ua hoo panee ia ka bila, oiai oka noonoo uo ia i loaa ia lakou, aka, e nan| iho oe e Kuokoa, ua hooknawale keia Ahaolelo he 53200 he uku kanaka a. me ka fgena malalo oke kanawai hookamakama, a oiai oka hana a keia kanaka e nana i na wahinp laikiai, 0 ka na ageaa lioi, e kii a lawe aka i na wahine laikini e he le 0)0 aka ana e nana la, a i ole ia o na wahine ptjia 1 iioopii ia aku e ea wah' ne laikini.

Alaila. aa hoopmee ka ahaoklo i ka'-u bila e wale ana i na wahine laikini mai ka noho pu ana me ka poe maemae, aka, oa tpono no kait. ahaolelo i ke kanawai o 1860 e ku nei, oia Uoi e hoonoho pu īa wahiue laikiui aie na wahiue maemao, a 1 hooi loa ia ina ka haawi aua iua dala he $320. Ua hooholo Loa keia ahaolelo he kauawai e pili aua i na hale hoolimalima, a uialoko o ua kauawai la, ua papa ia ua ona hale, aole e malama i u.a wahiue Upokamakama maloko 0 ua haie, ua apouo ia keia kanawai e ke Alii ka Moi, a aa hoolaha ia ma ke Kuokoa, Uelu— oka la—o IS9O.

He eloa mM nni a keia ahaoklo 1 baoa ai, o ka »e «.ka e noho haikaa u« wahiue luikiui aia ua hale, aka, tu« ko'a «oo he lunn mai Koua uiai» u« kap »(Sl i l s »k*hi o keia mau uiea olua kuku)a m&nno *as, «ole »u « p«ii «o» do ka maiMo iuo «tu, sk«, oi« »uo Ue kauwA u& ko'u aiau haka makaaiuaua o "jK.ou& k»u o*iu& i k«» t|p w kaa otie haosu aloha, « uo k& l«*hotehu r psa tia kukula « i i ka'u h«n« U)« k« kuUan b<,wk<iaiaQi ole» boo piiia>faai oie oinioka ok* AiiAoieio, & u« kolio &u e iike uie ka'u i ike ai h« pemo, uo ka aiea aole aa i m&keiu&ke i m* k?k\hi lim& a i oo ot!au mt kekabi Hm*. 4. H. Waipoilani, Luoao Kou*. Houolulu. Kv\ . 11, IS9O,