Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 47, 22 November 1890 — Ka La Hanau o ka Moi. Na Hoohiwahiwa o ka la. NA HOOKUPU ME IKE ALII. NA HEIHEI MA KE AWA. KA HUAKAI KAI KUKUI. [ARTICLE]

Ka La Hanau o ka Moi.

Na Hoohiwahiwa o ka la.

NA HOOKUPU ME IKE ALII.

NA HEIHEI MA KE AWA.

KA HUAKAI KAI KUKUI.

K a Panina 0 NA Uana . Manmli o ke kaa Bna oke Kauahma kumamaha ona la hauau o ke Alii ka Moi Kalakaua ma ka la Babati, oia hoi ka la 16 o NoveaaHba, ua uwai īa ae ma ka la mamua iho, oia ka Poaono, No vemsbi 15, ua hoomanao kulaia aua. Ua puka mai keia la me ka inaikai, a ua kalae hoi mai na keakea ae o na la hanaa i hala mua aku. Ūa paniku \h na hale oihana aupuni, a ua kahiko m*i na pabu hae aupuni, na lona aupuui nul, na kanikela a me na moku kaua Charleßton, Mohieau, Nymphe a me Taukqba eka ana iloko nei oke awa ame na moka e ae, i ko 2akou maa (epa waihoolua like ole, ma ke aoohoouluwehiwehi a hoohiwahiwa ku i ka hiehi'e maoll. „ Mai ke kakahiaka poniponi mai o ka hora 6« ua īke ia aku ua hookapa ana makaaiuana e moe ae ana kaoo i ka pa 1 ii, a ua puka mai he mau puali holo lio ooa Keiki Oiri oka aina ī alakai ia e ke Kuhina nui, a me ka puali hplo lio a na Lede Hawaii me na pa-u a me na keonimana e o ana i ka īnoa o ka

Hooilina Moi, a holo loa ae la lakoo e lifee ffle ns kahikahi i hoikeia ae la maluna. a komo !oa aku la iloko oka pa alii, a p9hola aku la i ko lakou mau hoomaikai ike Alii nona kb la e hoomanao ia aoa. Pela no ka okomo ana ona hookapa ahiki wale i toa mehana ana o ka ih i ka ia. Ka ike Alii ana. Ma ka hora 10 am., i ike īa aku ai e komo ae ena na Hal Hawaii ma ka hoonohonoho ana e like, Hooula a Hoola Lihai, na Hai Hoonaaaao a Liliuokalani, Hai Holo lio a Hale Nnu'i, Hui Opiopio, Aloha Aina Hooala Lei Mamo & me Hai Makeke. Ma ba hora 10:30 am., na Makaainana Hawaii. Ma ka hor*i II am., Luaakanawai Kiekie, na Kuhina o ka Moi, ka Fereaidena o ka Ahaolelo a me na Linakawai o ka Aha Kiekie. * Ma ka hora 11:15 am., na Hoa o ka Ahakakemala, na Alii Ahaolelo a me na Lanamakiainana. Ma ka hora 11'30 am., na Ele!e kiekie ona aapaai nni i hoonohoia mai ma ke aio alii o Hawaii. Ma ka hora 11:43 am., ka Paali Kanikela. * Ma hor* 11:55 am., na Luna Aupani knloko.

Ma ka hora 12 m. ka Rear Adimarala G-eorge Brown a me na Uknli, a me na Kapena a me ea Aliimoku o na moka kain e ka nei ma ke awa.

Ma keia mau auaiua ike alii o na papa hke ole, ua ka mai na Moi maI moa o ka Doho aīii iloko o ke Keeaa nut o ka Halealii, i hoopuipai ia na aoeo ena Kama Aliiwahine Lilinokalani a Hoi ilina Moi a me PoomaikeUni a me na Mea Ht>nohano John O l>iminis a me A S Ceghora a me ka ede a ka Hope Puoka, Ua kaa ka ! haikeike «.ni o ua EoaliUiai a>alaiia o | fea Puuku o k* Moi CoI. G W Mecfsr- | lane, a o ns hnl Hawaii hoi na ka ffope Pnoku J W Eobertaou. NA Eipu ALOBA. 1 ke kuuono ana o *<a la i ka 1010, ua kiia tr«i U ua pu aloha a hooeaaikai be 84 ka nui mai ui m okuaLi kaua Amerioi m«i ChBrlest>D a me Mohieao a «i« ka moka hoomaamaa kaua moaua lapaoa Tsakaba a me k« batari kipu o Kakaako. Na hava ano Nri o ka la, O aa hana aeo uui o ka la, i boomoaioa is uo ia h'iuaa uia Hooo!ulu uei, ua kukulu u uo u haaa e ka poe uo lakou us iuoa S K Eaue, J L Kaulukou, J 0 Kiwaiuu», S MaUeloua A Johu Eua, S DwīgbU S A Kowloiu, G L Dtsli, J H Boyd, C B Wilaou, G K Xort ju, W C Aeii, K N Bovd. E JohoBou, Heil Kapu, Q Still- ■ mau«, H Defries. J K Kaoue, E K Wright, J M Kaue*k%a, a uie J K Ka- ] ulia, 1

Ma ka !a 1 o NoTsaaaba, ua akoako» l&koa ma ke£*hi halawai i poloai ia e ke KabiQA Oammioa ao ka hoohiwahiwa ana Iba la hanaa oka Moi, a aa hooholo lakoa e malamaia na haea hoo hanoli heihei a kai kakai ma ka la 15 O Ncremaba, ama ka Ul6 poaoi, aa hsnB haipule e iike me ke tuahaaa auptitu a i hoopaakahua ia e ka nupepa K« Leo O k» ninan koikoi i ko Inkia ūhlu ana oia Eahi e loaa ai ke dala a e boobolo ai i na hana i maa a hoka ole.

Ua onou lakoa ia J U Kawainui. C P īaukea ame John Eaa i koioifca uoi dala oo keia hana nni i awai ia mai a kaauakn. U» koho ia Wilaoa, Defrifs, Nowlein, Dwight a me Kswaīnai i Komiie heihei; ia Nortop, Naone, Dwigbt, Knpa, i komite Jkai huakaikakui; a ia Mahelona, Tornandez, Kaue, WrĪKbt, D aha, i komie no na haoa haipale.

j No ka htki ole īko Kawaiuui maa hoa kemite ke kokui iaia, nolaila ua hookoha aka oia ia JH Bc yd i koniUe kokna, no ka belp ena e noi mawaena o na lona aopani wale no. Nolaila ma ka hiki ana ! ka la 14 o Novemßbfl, aa loaa ia Kawainui na dala be |1.233, s ia LVyd he ?429, bnic» $1.662, NA B£I2EI OKA liA. He 13 no maā heihei o ka la, eia hoi h'e 3 beibei moku a pea, 10 mau heihei heehoe ame hookahi C«tamaraoa. Ua, peo wale nae uo keia mau heihei ike feomb ia nie ka uku o!e. Ona lunaknnawai ok* heihei, oia na Kapeoa Faīler, Kicg a mei McGregor, Na malama mauawa heihei, o J A Spear a me JoB.Hubssb. I—Heihei moku pea liilii p.ipa ?kabi. Makana 1, he $60,2 $25, 3 he $10. Paha holo, he 27 ptha mile do ka holo ana aka a hoi mai. Eia na mokn i komo, Hawaii, Helene, Healani ame Spfh.y. Ua hoomaka ka holo o keia heibri i ka hora 10 am., a ua hoohiki hoa mai ika paha iloko ona manawa penei: I—Hawai ,3li: 59m: 15s 2—Helen ........ 4h 00m 43s 3— Hea1ani...........4h lOm 45s 2—Heihei moka pea liilii papa elua. Makana 1, he $40, 2, he 20, 3, he $10. Pahn holo, oka hapalua o ka pahu o na moku ok» p«»pa ekuhi. Ua komo ia keia heihei e na . mokn Kaohilanj, Nellie, Pokii, Pauline, Kanoelani, Migaonette, Edijth L. a me Oeean lalaod. Ua holo keia heihei he hapalua hora mahope oka hala aoa. aka na moka ®ka pBpa eknhi, a ua hoohiki hoo mai Ika pahn iloko o ea manawa peoei: I—Kaohilan ,2h: 53m: 4gs: 2—Ne11ie...........3h 19ai 42a 3—Pok ..3b 22m 12s

3— waapa pea o na moku kaoa. Makana 1, hs $30, % he $15. Fabo. holo e like oae ko na mrka o ka papa elua. Da komo ia kem heiliei e na waapa Lively Daisy. Emina a me Nyaiphe. Da holo keia heihei mahope aka oka hala ana o ua moku o ka papa elua, aua hoohiki hoa mai ika pahu iloko o ka manawa peoei:

1—Live1y............3h: 25m 67s Ona waapa eae i komo i keia fceihei, ua hoole ia do ko lakoo hu i paewaewa aoa ina mooo i kahikuhi ia ai. Mamali oka lokomaikai o ke Kuhiaa Oaminiea, aa ae ia mai ka mokaahi J A Oammina, e lilo i moka no ke Komite heihei a me kekaki o ua lunakanawai e ukali ai i wuho ma kahi o ua heihei e hoio ai.

Mahope oka hala ana aka onaheihei pea i waho, e hookeiekele a e ake ana o-ka paa mai ona mouo ī kukulu i& ai nb ko Ukoa maa palena, aa hoomaha ea heihei ho&hoe a i ka hora 1 auina ia e hoomaka eku ai.

Ua ae olaola mai no hoi ka Hui Hooholo Mokaahi Pih Aiaa 1 ka moka&hi Iwalani, " i moka no ke komi te heihei e luana a e pama liilii ai. Nolailo, aa kakula ia ka Iwalani ma kabi oke awa e moakaka ai ke ikeīa na heibe!, a mekai aku hoi o ka paha e hoomaka ai ea heihei hoehoe, kahi o ke k*o o na lunakanawai e Una aua. Malana oka Iwalaui i boq kipaia a» oa ohana o ke koaile a me ka poe : tokupu manawalea m-»L uo n& lilo o keia la, i aoioolo wala ia «ua waapa uapo a ke komitn i hoolimaiiaija ai no ka hapaiua oia la, 0 ka kouiite hookipa o ka la, oia o Mahp lona, ī , arnandt i a, Kowleiii, &&waiu«i a me J Q Spenc r. ,

Mawoii o ko ke Komiie IKnhei uoo~ do<i an<i, ua hoohalo ta e ī lie&aiu bsp% oks aapo mokuaiiī o ka li\£ M'okuahi Pili Aina tus ke okd a| dui Pspa, 8 a hool&ko ī m* uoho uo poe ui*kAik*i a i kouo ia, i ka&waie & m&i ka alaka mai 6 k% lehuUha e keke aua ui« ua a i luaui&o ho| mai tivS huikau uiai o u& poe i i< pVs la h uie uu k&Ukala esi n* olt>lo, j

M«oiu« &e o k& luiiii 2& hor» 1, u» leh«a mai la u« uapo a uio ua uiuku «

pili Bds ma kahi e ikeīa aka ai ka helhei, ina kanaka o kela ame keia ano. Ma ka aapo mokaahi hoi o ka Eai Mokuahi Pili Aina, kahi i paku īa no ka poe akahai, aa piha i na mekaikai i hoonoho ia malnna o na noho, a mawaeaa o n&, makaik'M kiekie ka Ilooilma Moi, aa Mea Mahalo īa J A Cum- ! miDa a my ka wahiao, Godfrey Brown( i Mrs. J O Carter, na alii i Crabbe, Philhpa ame kekahi poe la— i eakaoawai, Mra. C.AfoDgame kekahi kHikimahīne a me ka lehulehn e 0 ka Puali Pahi Ohe Hawaii malalo, oke alakai sna a Mr. H Berger, ua hoonoho ia lakoa ma ka aoao ma Ew^ oka uapo e pili aka la i ka Aastralia, Malmla lakoa kahi i houheuhene ei ka l&koa mau ipa leo lea ahiki wale i ka paa una o na hana la. i Na Hkihei o *:a auina la, I—Heihei waapa kiki G hoe, nohp maa mau. Makana 1, he $35,2, he $20 3 t heslo. Noa i na waapa a paa. Pahu holp. M»i ka laiia holo mai a maw»bc oke kowa, haalele i ka Pa Poe ma ka aoao hema, mai laila aka h Uiki i ka Poe Nele ama ka aoao "ma-, lalo huli bolo pololei iloko « hiki i ka paha bopu mawaho mai o ka Poe Pa, Eba waapa i ke.mo ma keia heihei, o Eapiolaui, Malia, Kauoelaui, Puaala a me ld u J£?a na waapa nana ka eo: ■ ■■■■:■'. - :'■■■■:■ :! 1—Kapi01am............ . 2§<n 20a 2—M«1ia................ .28m 28a 3 —Kanoelaui. 31m 03s 2— Heihei waepa akana 4 hoe. Makaua 1, he $25, 2, he $15, 3, he £10, 4. be $5. Naa i na waapa a pau. Pa-, ha holo. Mei k» laioa holo Bka a hiki Ika Pa Poe, h mailaila mai mawaena o utk Poe maloko oka moku a hiki i ka pahu hopu, Ehika waapa i komo ma keia heihei, a.eia na waapa nana ka eo:

1 — Kaehukai 27 m 38s 2—Kaal .28m 275; 3—Li^e1ike.............. ,30oi 555! 3—Heihei waa 6 hoe. Makana 1 he $25, 3, he $10, 4. he $5. Pahu hoio. Mai ka laina ho!o aku a hiki i ke Kaua Poe elua a hiki i waho; 0 ke kaanalu mai 6e alahukimoku, a maiiaila mai i ka pahu hopu. Ekolu no waapa i komo ma keia heihei, a eia na waa nana ka eo: I—-Leleenap.... ..... . ..... .12cn 40d 2—P0akauahi,............ 14m 28s 4—Heihei waapa kiki 6 hoe, noho ano hou. Makana 1, he |50, lijb $25 3, he $10. Noa i na mea n pio. Pahu holo. E like no me ko ka heihei mua. Ekolu no w«apa i komo i keia heihei no ka Hui Mbtnla nae wale no a pau akaelaa no waapaa nana ka eo. oia kei-i: ■ ; | I—Straeger..... ..... 19m 04a 2—Alf R(-ger8,..,......... ,19m 07 5 —Heihei waapa pukahi. Makaua 1, he $10, 2, $7.3, he $3. Noa i na meaapau. Pahu holo. Mai ka laiua holo eku a ma ke Kaua Poe ekahi ma lalo o ke alahukieaoku, a mailaila mai a hiki i ka pahu hopu. He ekoiu no waapa i komo ma kūa heihei, aka eia ( na waapa nana ka eo: ! ! I—Lefc Her Rip .13m 25s j 2—NoName..... .13m 32 1 6—Heihei waapi Lana Nui, 12 hoe, Makana Ekahi $50, makana Elua $25; makana Ekolu $10. Noa i na mea a pan. Da like no ka hola aoa me ko ka heihei Ekahi. He ekolu waapa i r komo ma keia heihai, a eia na waapa nanakaeo: 1 Hwiffc 28m:30s 2 Hanakeoki 29m: 35s 7—Heīhei waapa Kiiā, 4 hoe, n»ho ano hoa, Makana Ekahi $30; makana Elua $20; makana Ekolu $10. Noa i na mea a pau. Ua like ka holo aea me ka Helu Elua, He elua no waapa 1 komo, a eia ka mea nana ka eo: Straogt?r.... ..........26m:218 B—Heihei waepa Huelopoki, 5 hos. Makau» $30i makaua Elu* &10; uiakana Ekolu $10. Ua like uo ka holo ana me ko ka heīhei elua. He eha waapa i komo, aka he elua wale uo i holo, Eia ka wa&pa uaua ka ee; No Na®e ,IBm. 37g 9—Heihei waa Loloa pukahi. M.aka »« Eknhi $15; aaakaua Ēlua $10; maka Ekolu $5. 17a like no me ka heihfi He elua no i koaio «ka o ka wāapa naua ka eo $ o AUUa*.. .8«; 37a 10—Heih»i waapa Laua 14 hoe, Makana Fkabi $60, makana Ēius $23 tankaoa $10 Noa i ua uwa a pan, pa !lke ka holo ant me ka hēi hei ITe ekelu no waapa X komo, aka hookahi no waap?» i haawā-i «a ka K>, O £7a. 50« 11—CaUmtraua« qo ka met oi o ka paihū Makaoa Kkah» uiakau* Kloa $10, He okolu no osau Cai tma raua ) komo. aka, ua UooUolo ia ua ke a tue iiohie&u ua euakaua

O keia ao ia ka penina o na haaa heihei. Ēa Huakai Kai Kukoi, E like me na hoolala haoa a ke komite no ke kai kakui ma nti «lanul o ke koianakaahaie nei, ma ahiahi o' ka ia kūlaia NoTem&ba IS>, vel» »o i hooko ia ai a paka io ae Ia m«i Koea ae oka Hale Kaa W*i Helu 2 ma ka hora 7.30 o ia p'\. ,Ua alakai ia ka hof<kai eka PuainPuh» Ohe, a Ilamukn oka po Hon. W 11 ilie-, ka Haiolelo okipo S K Kaoe, cdp na akali hoihanohano maluim p ua lio alailao na makai kiuai abi me i.a pnali kinai abi mai me polohaku i bodnohonoho ia ma na heiu, uie k-i buki ole i ka lakeu maa kaa, aka aa ?i«ha ibo lakoa i ua kahiko oihaoa kiu»ī abi. Da komo ptt ihai boi kekahi poe m«kaainana e hoopuipai i ka haake.i. t7a koho wale ia aia mawaena o ka 400 a me 500 na kukui oia po, a ua hele no hoi a iamalama ke kuona ia po.

Ua k»i ba hū&kaī cua ; alaiiui aka i Nuat»oa, boli i ke.i a pii ma a!a oai Moi a:komo iloko okn pn A'ii. A maoiaa iho ooa anuu o ka Halealii mahope o ke kaapani aua i ka Halealii alaila aa haawiie ia ka haakai 1 na horo ekolu oo ke Alii uooa Ka ia haoau, oiai Oia, koua Meiwahine a me ke Kahina nai eka aua ma ke anuu i wueaakona. Ua lele mai la ka Halolelo oka po mai kona lio iho me na poe hoohaoohano ma ka /-km a me ka heiua, i>ee mai la imaa i ko aaaa o JaJo, bIMIb helahelu eiai la o Mr. Kaoe i kēia haiolelo*

1 ke Alii kti Moi. Eka Makua, I kalike ai me ke alo mau īwaeun ona LaLui Kaauao o ka Uouua a me ua Aupaoi, kahi i hoopenopouo (uaikoi ia ai ka uoho aua o ka Lahoi Kanaka, ua lilo i la makaheh) nai ia eua Lahui Keuaka 1«, ua la Kulaia Aupuui, a i oi loa aku hoi i ka ia Hauau o ua alukai Aupuui la, e hke me ka ia 11 o Ihae, Ia 17 o Maruki a me ka la o Kovamaba ma Haweii uei, a e hiki mai ana ina ka ia apopo. EeeAliikaMoi; 1 keia po, ua ili iho m*luua o'u ka tiauohauo o ka lawe aua mai a haawj aku ia Oe i ea hoomaikai ana ma ka aoao o ka Lehuleha, uo ka piha ana o na iuhknhiki he 54 o ke ola aun o ke AUi ka Moi, e hoomaka aua ma ka la 16 o Not. 1836, a i ka 16 hoi o ua Ms- - o ka Neho Moi aua e alakai i ka Lahui Kaoeki Hawah ma ua aupuoi Moi i hoopouopono ia malalo o ke Kumukanawai e l!ke me Hawaii uei. He elua no mau mea e haaheo ai ua mau Lahui Kanaka la, oia keia: I—Haaheo uo ke Aioha Alii. ll—Haaheo eo ke Aloha Aiea. E Alii ea Moi; Ua kouo īa mai aa e hoīke aku ia Oe ma ka aoao o ka Lehulehu, o keia haekai Ahi Kakui i keia po, he hoike ia no ko lakoa Atoba Alii. E hoomaopopo aua, e hoomau ia i Auponi Moi i hooponopouoia malaio o k. Kumukauawui. a e makemake aua e hoouoho ia i mau hlakai aupuui hoopouo,e alakai aua ikeiaLahui Kaneka Hawaii īuaua ma ka ne.&uao, a e eoho hoi iluaa o na papahele o ke kuoooouo. E ke Alii ka Moij Ke Kalokalo aeuei eu, e ola mau loa Oe. A pau k» haiolelo, Blaila ua pane waha aku la ka Moi i Kona maa heomaikai i na haaa o ia po a me ua haua uo a paa i hooko, ia no ka hauoli i [ Koua ia hanau. Alaila, ua pe?u »ku la ka hu&kHi e pufca i waho o ka pa alii u>% ka puka llmaleai, me ka huro ana o kela a me keia puali pnknhi i mna o ka Moi. || Ua puka aka la ka haakai a yii ai» l' aheoi Moi ahiki i alauui Puowina pii ! ! i ukaj pU.£vn Uiiiiauia ihu i j ! la!o a maoiaa o ka.lu notc u Hooih- i | ! na Moi haawi niau huro. Malaila Nto, ibo'ka huakai ahiki i alauui! l'Kooaiiu iho i kai; aluki i alaaui IIou» hoi pololei i kahi i hoooi&ka' | «ī ka MalaiU, ua hookuu ||ia k& huakii, a hoi aka 1h keU a ma ||keia pu»U ī kv»ua Uaie kaa wai iho, « i|bauuU ai ui&waeua o «ho.

j Bl»hc»p > iho ok& p ; ,u aaa oka hualk*t k«k«i, 0* hsnwiis li<v pspasiua Koaiī# o »a hoobiwshiw« lo k* ia h)»D!*tt a;Rlokoo Hnle, IU« oluoln i ke AUi ka Moi k« kipn sus in»i noho pn te* !S pskstik.iu aw t«onia>ft»m m»ls»o iho,: Hfs Kx. J4. Oaonau a, DK Hoū. TT B K:C«s A T Psehaok Knulakoa. 11 \Y«lorhou««>, G C S K Knii*, jJ U K.«t*«iuui, S iUhēiou*. A IVrußu Ika, S i)* i|iut, ii U L D*sha, p K i li lkya, o B E E. \Vrigbt, I r Oft«aiibs, W MmWrg» lieil *w« **k4u po* « *e.