Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 52, 27 December 1890 — He Moolelo NO WALAKA RALE KA Ilio Ahiu o na Kualono A I OLE Ka Hiena Opio na Hilana. [ARTICLE]

He Moolelo NO WALAKA RALE KA Ilio Ahiu o na Kualono A I OLE Ka Hiena Opio na Hilana.

MOKUNA IY. KA ŪLiLI ONA K» KAEAEA O NA KUiLONO. " O Mokuleia ka'u aloha Ka woiho papn mai i ke alo Da wela i na kui kepa o Lihae I ka oui a na k'aula o !!nleHaaa Da hao-ia ena ale ake kipuupuu A hole Waimea i ka ihe akn makan'i. " • * *• * ♦*. \ O keia mau olelo a ua lorsa 1& o ka makani pnahiohio ua hoike m;;i !a na nanaina o ua manu koae la ua makaukao eia e hooko aku i ke a ko na kahu, a i hakalin wale no i na kaula o Haleanap ike kaohl ia « kona mea hooholo» a pala paha e kehu wi keia hoohec.o ke umoki iho, Ua weU i na kul kepu o Lihvt<s I ka pni a&a kaula o Haleanuanu. Ae e kua makamaka. ua wela ua lio keokeo la no oa oielo a koaa kahu a o oia ka aa Ho la i oni wale iho ai no io ai a nei me kona m&u ' pukaihu e kihe ana ika īhu oka waikoloa, a o kona mau waewae mua hoi "ke kokope mai la ia i ka lepo rue ka ikaika me ka wili ana o kona poo, a i ka 'wa a k8 kaulō kaohi 1 alu aku ai, ia ws us lio kea keo la i oili aku ai me ka mamn loh me he makani la e holo ana iluoa o ka iau nahele.

Ua haawi maa ae ua Mhkaoi Paahio hio la i ke aioha—Adiea — i ke keikialū Walaka maeoaa iki īho o hso aaa aka a oa ale a ke kipuLpae i kona lio keokeo, a oia ka ke keikiahi i panai aka ai Adiea. I ka wa a ka lio keekeo i oili »kn ai mailana akuo ke kahaa kabi sna e kp aua, 110 ka manawa pokole aia oia e holo ana me ks mama loa me he uiakani la iloaa o oa kaaleno a i kahi wa me heia e lele ae ana oia malaua o na Bii«na me he ao la itiiaa o ka makani, a oia ka ke keikielii Walak* i nana aku ai me k« hUlaaī noi o kn mak&hehi . A oia ka n» Wal»ka ls i p«ce iho ai iaiaiho: O na kaalono, na pua a mle aa Hllaaa o Wale aei. he mea ole lakoa i kela lio, a ioa aa e hu'ihoi »ku ;i ke alo o kau uiakuakaue, e hoike aku ao waa, o ka hololio keokoo o ua lillaoa o W&le ka la» ole keīa he hoiolio, | Da hpoh&k u e «a ai Rus uia īa he o«aawi loihi loa ma ka hookelakela holoAo ana m«laua o ua ka«U»uo imujv 0 na mak« o ke ke\kiajlit Walak», a ,i k* mauawa o k% U i kapouo se &i i k& 1010, haaleie aku h oia.i k ua kahua hookelakela, a huli hoi mai U eia up ke «lo o k«ua kelki. | £ īik* me k* oili huh k kn uaak3ikakji p«la.k« Wo kftvkeo N.aH*£*U i oili ai tflaitaoa I*ol o kō k*ha's. k ihi aua !i hsai3eo aka he msu s >kous 1 hsiU, k 1 »ua o ke stoo ko ke'ki »111 Wslaka |i 1 han iho ni oia aio ua u-u !oa eae he 1« aja« a u i Ua kaa e aku ua Walaki u-\ hoo'aeup

olelo ana nle na mapana leo ohaiha o ka hookipl, a oia ka Eoaioia i paue mfai ai.^ Aluila peh'ea kou. manae e ke. blji aa hoopau ia Inei kou pohihihi no'u nei7 Ae e kuu hoopakJē —aa hopau ia ko'n nou, a ke Laawi aku uti i ao'u mt»U||o palene ole maluna eu a ian#hafi4Klii eko ai imua o k« elo o aioi, e hoike aku uo w t .u o oe ka hek£|kabi o ke kau lio h loa a'o i ike ai, wahi a Walaka. Wahi w-liuainia i pane mai ai, Aole owau ka oi ma keiamea he I.aa lio, ak» o kou luam"ka mea hoi a'o i hai mua aku nei īa oa, ota ka i poui la i Emeperano ke kipuka ili, a i ia L i » kaa lio, haaheo loa no na Hilana u?>, Kahahal aole an i ike i koLU olali ana ma na kualono e like me oe, la oo© no ka hela ekahi a'a e iho fi, oi»i na ike maoli bq i kou loea piba ma keia hana o ke kaa lio, wabi a ke kei&iaīii Walaka i pane hoa aku ai.

Ueoiaio no ii, i pane mai ai o Raslnia, aka, d ke alii—he wa no e hiki mai ana a e ike io aku ana no auanei oe 'i i ka o ka'u mau olelo. ; A&'» ke alii—e paina k ! iu -; iko kana alōa4wakea a mahope aka elaila, e hoomaliale aku ai kaua i ea loma o na hana ike e pili ana i Uoa o ka makakila, a L4kl 1 ka bofc " a o na lio* Ua hoohauoli i\ aa 'ialeheleaa o ke keikiaii; Walaka e keia mau oielo a kona a ia iaua e haupu aoa i ko laua «ioa awakee, ua hoohialaei ia ka ocot> ka laua pnpaama me na mooielo h'Mjjaue puuwai a ka ui Kaeiniai ka haia aua ae ona m;nute o ka houpo lewalewa, ia wa i paee mai o Rue nia, E l<a!ri iki mai oe ia'u e ke alii uo kekahi m<:u minate oiai ea hemahei.ia e-e ne na pouo o keia mea he hoklio, ookila e kii au i pono ooua'noea heu mai. Me kel» mau olelo a ua Makeni Pua hiohio I», ae la la meluna o kona lio keokeo, kohi aka la oia i kana huipa i-mua me ka hoopaika ana ae i keia maa olelō, Imua e Naifag«ile, no k'a halealii Kakela Ulaula. Alaila me ka poha hookahi ana o kana huipa oili aku li ka Uo k«okso ko hikiwawe !oa, a iloko o na miuute pokole wale no nalow*ls eka I'a oia mai maka inai o Walaki, a oia ka ua kei klahi Ja i puana ae ai me ka pahaohao. Anwa ko kamahao! H? hhlealii no ka ko kuu hoopakeie i kaDa ia o ke Kakela Ulaula, a a;a la oia ihea kahi i ku ai, o kela ana pali anei kalii a aiaua i hoaanioe ai ma fea po nei liahi aaa i hai mra ai ia'u o kona home ia a i ole he alii nui anei oia no Wale uei malalo oka aihu hana, a e hoao m.ai ana e w&hahee ia Walaka Eare. Hb! Ha! ma ka icSoa o kuu iuaui, e hoomaha no wau i kona leo ioa oia e kumakīiia mai ana la'u; U keia mau olelo a ke kaikiilii Wala ka, ke ooaa olelo ia no ke kuhihewa: e like me kona ike a kamasiaa o!e no RnBiaia pela oia i hoopaka ae 8i 1 kela m*u olelo hohe aka no ka•ua iho e ka msa lieluhelo; ua maopopo ia kaua hē halealii oiaio ko ua hololio keokeo )a i kepi ia o ke Kakela Ulaula ahe koko ahi ki?kie loa hoi kona mni ka po ma'.

NalaiU, ika wa a oa Rasiuk U i hoopuka ae ai l kela mao olelo i kooa Ho-Imaa e Na ; t*gsle 00 k«i hnkalil 0 K»kela Olaala, alaila e 10 iho kaaa, aia io ua Makani Paahiohio la iloko on« paleua o ko kataraksa kalealii o Wale kahi i haulani ai uie koo» lk> ha-iheo. v Q keia huakai aua aliiwaliiue la no kon* halealii K*ke*k Uknla 4 he hua kai ia i ike ole ia e kooa ru: n h iawi - hin* ame na koa kiai o kt>ua h;<leHlii a oki loa &ku hoi ko aloalii o koua kaakaue a me ka laUai. laia t hoea aku &i iu* koua UlauU, me ka paUuehe lus ole, kou>o aka la oia iloko a aja ke kee na &lwaiho aaa o ua pouo hololio Uwe waiaa oia a huli lioi aku la ao ke a!o o ke Jii epio Wī;laks Kare. £ftike me kaua 1 hoike aku ai iua «.lii 04-io la, aia oia e'haaleo aua iuiaa o ua.Walaka Kaw uei, a uie ua hoohali olelo ana ae la ua pouo 1010 - !io o ua alli opio la/

, Alaila me ka leo malie paue mai la c EuHĪnia— eke .alii— a akali mai mahope o ko'u mehēu do ua kaalouo 8 ,cue ua hllfcua i . ] Me kala m»a bot»h«ai olelo uua [a ub [Maknni Pa«hioliia la, uiiioki īho la oia ]i kona lio 100 ani pn ana ae i huipa & liia aku U ua ui 1« o na [lono uo na Hilaue ka ihu. A ua okali pu Kka ke keikiaiii Wa; 'r»t-a mahope o ka meheu o !<oni makua ]biue, a oiti be m<iamaa lei īki do ua opio la ma ia haua o ke uo* I.aila aa ke olelo ee, ua like It.aa ia maa minuta me 'he mau ao opua la e aua Ike alo ck» naulu. ' Ma keia kal&na ka makaa a me ke |ke:ki i hoohala iho ai ia koena la, a mamaa ae oka malu ana akn o ka la huli boī aku )a laia no ko lana tome lana, k.'ihi hoī a }hu? i hooeāaha iho ai i Da maopaopa oia la hana nni wale. i Ua paina īho la laaa iko laiia aiaa ahiahi me na hookaaa olelo ana e like me ka rala maa mau o ka malihini a a i ko laua maona ena ua ho aawaoa loa ia aku la ka laaa mau kamakamailio ana mawaho o ea kukaiole «na e pili aoa ia laaa ibo* Oiai laua iloko o na hialaai olelo ana |ia wa ikuae ai ka ui Euaiaia ilana a

pane mai la i keia mau olelo, oa kekoke mai i ko'u maoawa e ke alii. I Nalaila ia'o e haalele ibo &i ia oe, e iQoho oe me ka he omiinap ana i kw'o maa ololo; am? hopohopo a makt.u kou manao no'a oei, A oo ka wa e hoei heu mßj[ ai ? w»hi a Walaka Bare i līinaa eke ai. * ' No ke kakahiaka.o ka la ap>po oih waena ona hora oka weheksiao a me ke alaal» o ka mhlamalama, i paue m&i ai o Euiinia, ane e ke alii—e rdi. s aaa nei kaua. ; Me kaia mau olelo ana auh Easiuia ! la iba laaa keiki, kau ae la ia naaluoa, 0 kona lio, a iloko o na kakai aloha ena 'Fea iua-wela, oili aku la ua Makani 'Puihiohio la me kona lio me ka hiki 'wawe loa a naloWale aku la iloko oka pouli. ■ 1 Ua aho ae na manao uilani iloko o ike keikialii Waleka Rare e hahai aka loia mahope oka mehen o kona hoopaikeie. ak« oka aaki paa o ka poali, na lia mea j kaohi iho ina uhu ana o ua keikialii la. i Nolaiia, hoi aka la oia no kona wani ipunee no ka hooluolu ana i kona kino a maiaila oia k&hi 1 hia-a wal« ai no kekabi maoawa loihi, eiai aia oia ke liohe aia i pohapoha paapaaina o na ka | ipa&i l:o a me ka halulu me he kikiso | im&kani la, a oia k.% ua keiki alii nei i! ihooninau ae ai, o kona hoopikele ka-' mah&o no ia e haaheo ana me kona lio' maluna o na kualono ia mau bora o ke ! ikulaaamoe. i