Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIV, Number 8, 21 February 1891 — He Moolelo NO WALAKA RAILE KA Ilio Ahiu o na Kualono A I OLE Ka Hiena na Hilana [ARTICLE]

He Moolelo NO WALAKA RAILE KA Ilio Ahiu o na Kualono A I OLE Ka Hiena na Hilana

MOKUNA VIII. Alaila, e iike me ka pae» maa man lana o na kahuii hoomoina a pau, ka' hoa ia ena o na pauahi leholeha nc ba | hoomftlamalama ana mai 1 ke kahaa, j pela na koa i hoi ae ai i kc īakou puuahi laoaalaeoa, a o kō lakouj m6lamaiama i kakulu ae ai na koa i na haleiole, a hoomoana iho la no ke koena i koe o na hora oia po, Ua hoonoho po ia aka na koa kiu a kiai o ke kahaa no ka malama ana i ka maluhia o ka puali Uolookoa me ke fe«uoba e h*«wi ia ka hoailooa no ka ike ia o ka enemi, a i ole īa 0 kekahi kia p'ha o laVo'i (enemi) Ano eia k»-.a& ke iKe nei i ka Moi Woka liare e hoemoaoa ana me kona OQhU koa mahUo o ka malamalama o na pauhhi leuul-ha, alaila, e ka maka-mkk-i, na ui maa puoahi la i hoike aku i ke elii opio Walaka R?ire o na a s> Eaakwa e liooaaha oei, a o ko lakou enemi, ua bona ia aku ia e ka pouli o ka po maī ko lakou oiau maka aku, aka he euau maka noii nae ko'ke aliiepio. Nolaila la lakou i haalele aku ai i ko lakou kahua hoolulu īlunn o kahi k;ekiena, maki aku la lakou imua iloko o ka pouli o ka pouli, a na ka malamaiama o na lamalamaahi ua ia mea i hoike mai i ua keikialii la o ka uwahi pauda, ua hoomoana o* pualikoa o kona makuakane me ka loaa ole o ka euemi, a no lakoa keia mau puuahi e a mtti ia, ka mea hui nana i hoomalamalama &e ua kahaa hoomoana la iloko o ka pouii imua o na naita ulaola o Wale. Ma keh wahi o ka huakhi maki a ua keikiain ia me kooa mau naila, ua h»awi hou ae īa i na 'oielo h ohalana o ke koft a me ka wiwo ole: E na naita—wahi a ua keikialii la ' ma ka hoike a kela mau puuahi, ke® [ hoole mai oei ko lakou maiamalama aoie ka enemi i loaa ia lakou, aka e na naita, mni hoolilo i ka mala u.iiama kela mau puuahi i mea e heuliioia &i ko oukou mau manao kua o ka wiwo ole i mea weluwelu liilii, aka e kah&kaha iho ma ko oukou puuwai j keia po uo ka wa mua loa ma ka olelo ana, ua kakou ka laonkila o keia po a e hoomanao pu ibo e ua nbit*. na Walaka Kare e aUkai aku ia oukou imua o na enemi iloko o keia pouli. a hoouka «kui ke i ke kaua a lakou 1 moeuliane mua ole ai. eia he poe wiwo ole m»hope o ko lakoa meheu, naua lakou e kipakn aku me Jk» poka mua k»o ko kakaia kaua iloko o ka poul', Auo e na naīta -e hoooiakaukau uo oukou iho—a e maksa!a uo na eaemi hoohalaa o keia po a ka poali nui wale a kslou e maki sku ai imn» o lakou. Uh hs»wi ae u-i poe na t \ la he mau leo hum o ke ohvhia no keia mau olelo o ka wiwo ole a ko lakou a Ukai opio

a wawalo hele aku la malun» o na meha o ka poali me he me» la o— Kai halnlu i kw alo o Kmiiki O keia leo huro o na naita o ko keikialii Walaka Rere, aa holo kc lakou maa kopioai a pahola ao la uaalana okd kahoa hoōlulu o na puali kana Pelokaiie, a oia ka ka Moi Wob«»' Rare ika ioo ae ai liuoa ols ka paa ana iho i ke buau o knna p«b'k-»ua h me ka leo oke kanaka koa oibio, huli ae la oia imaa o ke Dake o Eese> (Mahina Malamdlama) kona v>k*li, a paoe aka la: E Esse—Ua lohe aka la no aoei ce i kela oiaa leo hooho, aie na huaolelo e ola ka naita o kvaaha ulaula ?■. Ae o koa alii—wahi a ke Dake o Esse i pane ai AUila-i-wahi bou a ka Moi Woka Rare, e lnwe ike kahun o ke kul'.ni kia iloko o keia pouli, a e aluala aku mahope o kela pue ina he m«u enomi lakoo, a e hai mal i ka hoailona maloko 0 ka o-Ie kahea o ke kakala kooa. Me ka mahaio eke ali', wahi a ke Dake o Esb«, ma ki inoa o na mana kana o Pelekane ame Wale hui; aole loa keapele kela poe klpi, a lue malu hia nni w i.le. Alaila e ka makamaka, 'oe kela mau oielo a aa Dake haaheo !a o Esse, liaalele ibo ta ia i ke alo o kona Moi, a nalo akn la iloko oka poali maialo o ka mana oka hooko kauoha a me ka hanohano o mana kaua o Pelekane. Oka elea a me ka heoko kauoha wiwo ole i loaa i ua Dake la o Esoe, na Ja mea j haawi ak» i na manaolaua apa iloko o ka Moi Woka E ire, no ka paa pio o kona eoemi (keiUalii Biki)' iaia laapo la mumua ae o ka hoea ana mai o ka la o ka la o ke k'>kahiaks, aka eka maktim»ka no kaua ilio, ua mso popo ia kaua aole keia he mau eheoii ake Dake o Esse e alaalu nei, hki fc o Walaka Eare no ia me kona mau nuU ka poe naiti hoi i aa me na puuwai wiwo ole o ke koa e lawe lakou ia mau mindte oka poali a hoouka aki i ke kaua malana ona koa Irelmi o . ke keikialii Hiki ka pakaha a me ke kipi i ke sekona mua loa a lakou e halawai rka ai. Nolaila e like ma ka kaua i īke mua ae nei no na poe-uaika la, pela lakou i uwiia ae aī malaaa o koiakou wau iio me na pnnwai i lalapa ia me na iiuaoieio wiwo ole o ka hooko kanoha a iioko o na minuie pokole, na haule hope aka la ke kahua lioolulu o na koa Peiekane. O na olelo a aa alii opio la i mua o kona man naita e loaa ia lakon ka lanakila mua loa ma ua po la. ua Lke ia me ka paada wela i hahao ia aku iloko oka panwai o aa poe nafta la, a o ka mekaala a me ki eleu o na alakai ana a Walaka Rare, na ia me* ī hnawi hou akn ia lakou i ka ha&heo ho ka manawa elaa iloko o ua po la a ka pouli nui wale mamuli o ka hoohoka ia ana aka o kft huakai kia a ke Dake o Ease d like me kakaua mea i ike mua ae nei a o keia kahi ī elelo ia ai, o ke kahua kaoa iloko o ba p inli maluna o ka lepo o* Cam&b>relana oia ke kahua kn\ift mua ioa nana i hoohoka aka i ke Dake o Eese me ka hanohano o ka hana hopko kauoha mamuli o ka loaa ole ana iaia o ka enemi, A oia ka aa Dukc la i huli hoi aku ai 1 moa o ke alo o kona Moi Woka Rnre, a hoike aole i loaa na eoomi (na nait% d Wale; a ua moi 1» i moeuhaoe mna ole ai o kana keiki no ia/ NoUila ua hoopa\i ae !a u?» mos puuwai hao kila la i ua \\\Xm\ nna a mHU manao no loaa o ka euemi nia na po la a o ke kali a tne ka hooluju ana o kona puali a hiki i ko k:.k-vhuka o ka la apopa alaila »ia m: ki aku ino aona puali ma ka uieliou o ua eeem|. Aka i ka are»ne ana aku e hiki i bora liilii o ke kuluauuioo aia hoi «lapine ae la m leo o le ame ua l<jo hooho o k* anhee e h*ehae ana i na eheu meha o ka p>uli. O ke'a le.i heoho o ke auhee a tne p- lia o na leo o-Ie oia ka tuoi puuwai hs,o kiU i huli hou &e ii malona o kona laknli * aku k. A ke lohe uei ru i ka leo hoolw o ke

hee a me na kupinai !eo ei-le o hp. eoe-. mi kela, a owai la ko I&eou hoa p io a' ke koanai wale i hoonahoa aka la i keia m«u hora o kn pouli. : Oa pAnai la mai keia mau olelo a ua, moi 16 a na oielo heoia a kona ukali, a| i ka pau aua o ka laua kukai olelo pokole ana, hnalele hon iho la ke Dake o Esse a me keknhi mau naii-i km i ko kahua hoolulu o ka puali, a holo ako la imnā ileko o ki pouli no kahi o ila ho hooho o ke auhee a me n« ole i poha mai-ai. ■ i Aka e ka mea heluhelu mamui ae o ka ua Duke la o Esse a me kona mbu, paali'.Eoit*' kiu hoea ana aku malona o. ka kahnU o na leo booho auhee i pohn| mai ai, fcia he i ua uin'a n«4coloknlo e ae, la ka leo o na pakuniahi me ko lakoU| i mau ula ahi e hoomalamakma ana i| Ike kahua kaua nka pouh nui wa!e. j Ua hoopihoih' i a heohapohopo nui ia mai ua Duke la o Esāe e keia ki-pn-, kuniahi o kn peuiī, maha na ike ia mai, p«ha oia & na . enemi, a no lakou kej&, inau pu i ki ia mai bi, aka na ia ae ia m«u manao plheihnio uaDake, la mamuli o kona lohe aaa aku i ka leo kahea me he la o ko lakou alakai ia, a na ia leo kahea o ka haawī kauoha i na makaolana o ke koa a me ka wiwo ble iloko o ka nmauma o ua Duke la, a 8 hooholo iho la ia i kona manao ehele, imua a hiki i kona halawai ana me keia'. koa wiwo oie o ka pouli a haawi aku, hoi i na ana mulnna o lakon aaa ka hapa o ke aupuni Pe!ekj,ue a me Wale haiia. ! Wahi a ka leo haawi kauoha a ua Dake ia o Esse i lohe aku bi: E na nait* ulaula: e kupaa malana o ko oukou kahua o ka wiwo ole, ae liaawl, paupua ma- ( qna euemi a e,Jiflhe& ojs ma ka, i loa o na Pelekane me Wale i iiaio me na Irelaoi kipi! j O keia ae la ua oielo o ka haawi kauv oha a. ke Duke o Esse i lohe aku ai, o ka mea nona ua leo nei o ke alii opio Walaka liare no ia ka mea i hooheno, ia umi ke poo o ko kakoa mokuna—Ke, keikialii o ka Pakunihhi. .