Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 1, 18 June 1873 — HE MOOLELO NO HORACE CREELEY. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO HORACE CREELEY.

(Ke »oi ,nku »ei maknu ia oukmi e kn poe f lieluhelu ana i keia walu moolelo, e ahonu ■ mai oukou, Oiai, e> ka niiea nona kein moo lelo, he kanaka oia no ke kulana huahaa, aka ma ke ano o kana mou hana mai kona wb keiki a kanaka makua, he niau hana hik ioa ke hoomahui ia eka mea e manao nu ana ika naauao. ka hoopono n enn me£ ano like, nolaila, ke hooiai al e nakoi. imai o ka !eliulehu.7 " O keia Horace Greelev. oia ka inea nn nu i hapni inua i ka iiiipt*pa lokm Tt> Luw. Ua lianau oia n>a Am,il)»sii Hilelx>vo Nu Hamesire, Feli. M, *ISII. O kona inn kuaiiniie, he kanaka hooikoika nui i Ua im aim i 10ea e pono »i ka "noho ana, a i mea « liookaa ai j ke kumiikuni o na «ina nan kuai al, I kn. wa ī māhnahua ai o Ho>ace kuporio-ke heie pn me ka malain, ua lawela we p'i oiu me kona niukunkane, ina ka ninh aina ana, ka palau ana, ka olii am i na n-i a' liioia ma kahi e, a i ke kiai iun nanahu Aka, hoomaiiao !K»e ua Hurace nei i kona na wniiwali, tne ka paa mau ana o Unlf>nuak< kahuna lapnau wale iio e ioaa ai L-iii okioio aolaila, ua hiki ole iaia ke kiei No keia omaimai o Horace, nohila, ua ma dūo nui loa kona makuahine e malama lea oiai, ona mua o Hor«"c.e, ua make i^ua.; a < ke keiki hookahi waleno keia i koe. Oke ia makuahine, he makuahme makaukan ioi oia ina ka mnlauia aria i ka ohina n;a nt e naauao ni ma kel.a inea keia inea. Nn keia makuHhine ih>, i iioonaauao i; Horaoe, uia na hik> inua oka naaiiao. M« ka iielulieiu mau ana i na monlolo iioouaiui :ir> imua o keja keiki i na wa a pait aua c ar. ui. 1 aku ia ous o Hnmee . kona makijatii< rie : " R'e inakeiiiuke nei nu e inu ika wai - y. - o ka ike, a rne na mea hoaia la noonoo, ina ka helulieiu ann, a me ke knkau ;nta.-' I konn hiki ana i ka Hun makahiki, ua hiki iki oia ke heiulielu ma n» hunoleio pokopoko, a kee aku rta huaolelo loioa. A o kana buks oi ioa aku o ka niake'uiake, oia no ka Baibala ; a o na nupepa, he mau inea prtnni ia nana, me ka niimninau ana- i ka maliuahine i ke nno o na kii o ioko o na nupepa, a ina hua nui o ka a>bapei£a a me na hua liiiii. I ke koiu o kona mau makahiki, un makaukau ioa oia ma na buke ao heluhelu mna, - aikaha o ka ina'Kūhiki, ua hiki loa inia k« heluheiu i na buke a pau e loaa ana iaia A ua lilffc>loa nahuke i muu hoa hookaau no. na no na wa a pau ; me ka i aka i ka makuahme, ,L hoomuoao waie ae kno hoi au ; ha la mua o'u i hooinaka ai e imi i ka naau. ao, ua paikiki loa au ia wn, akn, i keia wa, iia hiki loa ia'u ke heluheiu, mulalo aku hete iluna, a rnai kahiaoao a i kekahi aoao.' Oiai, iloko o keia, ua hooiiolo no oin i pni palapaia kana haun. k" puka mni oi.i nmilo' kn inai o kekahi kula. I ka hnla ana o ka ha o kona mau makaiiiki, un hookom<»ia oia iloko o kekahi kula upuoa o Ladnriadere, malaila i noho ai ko makuakane, o kona makuahine a me ia oia i noho rsi i kona -wa heie kuia. I kmohi nrj o kona noho ana aku iioko o keia kula, hoomaka koke ae ia no ka mahaio ia o Horace no ka wakaukau maoli, ma ke ao sepeīa, Ile keiki oluoiu loa oia ma ku noho ar,a o !oko o ke kula. me ka hiaai ana i na hnnwina a patr a ke kumo e haawi mai ai, I ka hiku o kona mau makahik;, hiki mai la ka poino a me ke oki ana o ka mahi aina ana o kona makuakane, nlaila, ua liiki pu mai la ka pilihua o ka manan o ke keiki i keia imen, Komohia hou iiio Li ka makua< kane iloko o ka hana kuapapnnui i pono ai k»ta nohoana, ina Wesehavena V T eremoneta malalo o kekalii keonimuna waiwai nui, E noho ana no o Horace lieko o ke kula ia wa. lioko o ka A. D. !S2t3, komo n Horace i ke ao pai paiapala iioko o ka ī*orthcr n »S;mctator, rna V r eremot>eta ( oiai o kana hana oe ia i manao nui ai e iaweiowe. 1 kekahi wa ua hele oia iloko o kekahi Ahahui Paio,a ua iiio 1 lala rio ia huu a i loaa hou ai ka mahalonui m no ke akamai loa ma ka aia ina ko ic.ua ai- „ vania, he 600 mile je wahi a i na makua. o Horace i na makua, ua liio i mea ole iaia, hele wawae e ike ia laua ; elua hele ana lioko o -.a pule, a i kahi wa nta ka waapa e huio ai e ike i na makua. Iloko o keia w# t hooiilo iho la oia iaia iho e pale loa i ke komo ana o na wai ona iloko 0 kona uaha, oiai o ka hale »na e hele ai e ai, lie noHni nima e inu ia ana e kapoe ono 1 ka ilihune a me na mea iike. No keia mea, ua kue nui na kanaka o ke kuianakauhale īaia, aka, he makehewa noe. 1 kona hooikaika ana i ke ao pai palapala, ua ik« ia, oia kekahi oi loa ma ia h#na, a ua kupono loa ke noho aku ma kekahi hale pai palapalh No ia tnea, ua hoala oia he «ahi nupepa'e pai n e hoopukn, aka, no"trs"!tān* olē o k« nupepa i loaa mai, nolaila, ua hoopau oia i ke pai ana ; oia ka 20 o kona mau makahiki. Ua hele koke oia eimi hana ma kahi eio. aa ai ka haua, mahope koke iho o kona paiapala ana i kona mau makua ma Penesilj' vania, 1 kona imi ana, ua ioaakahana me kanikn. rnai lame?ataona a i Lodi, mai Nu

!olv,\ a i Eriv.*, aoie nae he oiahuahua o ka inpa i«aa mai, i kahi ai no o ka pau no ia. 1 ka nialama o Aug. IS3I, lioi oia i Nu loka ine ka īliliune nia na mea e pono ai ka npho ana, aka, )ic haopono a he akaniai konaWahi waiWai. l-4<ona imi i hana a loaa iioko o kona wa i pilikia 100 ai ma na niea e oluolu ai ka koho ena, a'iiui oia me kekahi haole, o Alr. Sfory kona inon, a hoalo. oia i ke pa i ana i ka nupepa puka la mua loa, oia hoi ka Marmng Post, aole i liuliu, o ka panee no in, a lilo i aie ka ole. Koe nō nae ka papa pai, no na palapala liilii wole no ka mea i koe mai ia laua nei ka mana hann, a o ka mana maluna o ka Morning Post, ua pau ia. l'mi la me ka hoa hin o īa nei, aiaila. koe iho la_oJa_nei.wale no ka mana maluna oka hale okoa. la wa, ike r:i ka p;i ,111*. ae o ka pomaikai 6 kana liann Komo hou mai o Mr. \Viochestor a hui me Hnrace, hoala hou la he nupepa hou, 0 ka Sh \orker k;i inoa. la pqka koke nna aku 0 keia nupepa-, ua nmkeniake nui loa ia, aka, oka j)omaikai nui. ao|e ia'i loaa hiai. Nolaila, ua hoike akea ae 0 Horace i na mea e pili ana i kona pilikia ana iloko o keiahana, penei : Oka hoolaha nupppa, he mea nui ioa ia, aka, aole nae he mea e poinaikai ai ka mea iiani e hoopuka. No neia kumu, oka pau no ii 0 ka hoopuka afia i ua pepa nei. oia k:i ,n:ikahiki IS4I. ()i >i īloko 0 keia inau la, e au mau nnn no o Horace ma kahi e loaā mai ai kona wahi ponioikai,oia lioi ka lawelawe ana mo na hana e ae. -A lilo oia i mea kakau manae pepa, no ka nupepa DaiiyWhig, anoho lunn hooponoponoi no ka uupepa Jeffersanian he pepa pule ia no Alehani a me Nu loka, a noho hooponopono no hoi 110 ka l.ng < übin 1 kona ana i.ke-ia nupepa Log Cabru, un pai ia he ]00,000 pepa. Olele iho la o Hor»e<\'i:ia ''e loaa ann ka mekim pa ipa lapaia, alail». aoie e l;auiukuii)iii:ii ka holo ana'o ka'-pepa a .liiki l.a huina i ka liapaha iniliona. Ma ka la 10 0 Apehia, ]S4l, pai ahoopiika ae la oia i ka lielu akahi 0 ka nupeps Is'u hha TriLuue, He walii pepa i.uleu 110 ma ka lioomaka ana, iie hookahi ken'eta no ka pepa heokahi, Hooikaika no ka iuna hoopouopo.no o keia nupepa ma ka holo kiki ana imua, Ua hoomanawanui keia a hiki ike 30 o "kona mau niakaHlki, loaa iho la iioko 0 kona uaihona, he 52,0G0, a hoolilo aku ia oia i ka impaluaō ia mau (lala, no na rnea pai palapuia. O Hcrace wale 110 kn luna hooponopono o keia walu pepu, ū hala knlii manawa ioihi, loaauia kekahi i>iea ktikaa, ma Li-- Wa■ kau manao ana. oia hoi, 0 Mr Henry, J, Rayniond, kekahi haumana i mahalo nuiia na ka naauao. Ewalu makahiki oka nohe kokua aaa 0 keia kokun hou. 0 l,a liio no ke pai ana a me ka Koopuka ana i inuo o I;a Nu lok& Trilurie, he 8592. a he 892.00 ka looa mai, a oole i emō, 0 kokoke rio ia e like a iike ku lilo in<> ka loaa mui. A halu pāha na mahina eone mai Ua hoomaLa anu, hui mai la kekahi kaiiaku waiwiii me Horace, a hlo iaia ka rnaln. 'ua ana 0 ka mii 0 ka l>»n;ia hooiHiho ia hoi o Horuce (»ret|ey ma ka nolio Luna hooponopono nui, a me ka haku i na manao pepa, a peia īho ia ka hookele ia nna 0 ke Triliune, a lilo ka hui o Horace Greeley ame Eirath i hui kaulana. A 1 iiio !a 0 Horaee, penei: "Ua palekana loa au i keia wa, no ka hoopomaikai ana mai 0 ka hana la'u mamna o ka wa e nohe aua au Uoko 0 na ao panopano a ka pilikia.' 1 ka wa e loaa ole ai iaia o ke kokua ia mai ma'ke kakau manao nna, aole io i luhi iki 110 ka haku manno am, i mau ai ka hok laelae ana 0 ka nupepa Trihme. lioko 0 ka makahiki 1848, ua kohoia oia i Lala 110 ka Haie Ahaolelo, malaila oia i noho kuka pu ai me na hoa 0 ka Hale ma ka ia 1 o Dek. o iu makahiki, a hiki*; i ka ia 4 0 Maraki 0 k;t 1847. I kona komo ana no. ua waiho koke mai rio oia he Bila Kanawai e i ana, he pono ke hoopaa maoli la nn aina e waiiio wale aua nie nn hale, a e lilo 1 mea e kuouoono ai na kanaka o ia wahi, inamua o ka hlo wale ana ma ke kalepa. Ua kue nui mai nae na hoa i.ko ia nei tnanao a no ka nui ioa 0 Ua ikaika o Horace, me ka wehewehe loihi-ana.-iwWi'o nui ka hale i ka 110onoo līui i ka ponoa nie ka ole, ma ia nooiioo aua. ua hooholoia ka ua Horace nei. >Ja ka makahiki 1851, ua holo o Horace i Ēuropa, a hiki īoa i Laeiaoa, a ua koho ia oia kekahi Jure no ka Hoikeike Nui. I kekahi wa, ua komo oia iloko o ke Komite 0 ka Hale Ahaolelo 110 ka noonoo ana i ka auhau 0 na nupepa, me ka wehewehe nui ana i ke ano o ka papi pai nupepa o Ainerika. [na wa e ae e hoolilo ana oia i ke kakau ana j ike ai no ke Tarilune, a 0 keia mau palapO' la ana 1 kakau ai, he mau pal,ipaia i mahale nui ia no ke kn 1 na mea e pomaikai maoli ai ka lehulehu. Ma ka makaiiiki 1855, haalele hou oia ie Nu loka, a holo oia i ka makaikai i Farani, 110 ka manao nui e ike i ka Hoikeike inea hou 0 Parisa, a pau, hoi no i Nu loka, Ma ka hoeilo 0 ka makahiki 1856, lilo nu kona manawa uia ke kakau ana i im h'ana e ka Hale Ahaolelo ma Wasinetona no kana nupep», Oiai iloko 0 keia wa, ila ulu ke ukiuki iioko 0 k«kahi lala 0 ka Hale iaia nei, noUiia, ua pepehi iokoino ia oia a eha e Mr Kust he iuna makaainana no ka moku aina 0 Akanekau. Aole nae oia i hopo no keia hana ino ia aiia, ua hoomao no oia i kana hana kaulana, e ka hoopuka ann i na mea a pau_j «keia e ia. miua n L;e ai:cn

Ma ka makahiki 1856, ua l>odpnia ma k« kanawai ka nupepa Tribune ma Virigenia no ka hooluha una i kekahi inea e pili ana na kaūwa kuapaa, a ua lilo ia i mea eoem loa na ka poe nia,kemake i Ua hookauwa wa le ika lakui eleele. Aioia hoopaepaa īa no hiki wqle 110 1 ka wa i mokuahana m -1« nupuui holookoa. ;Vla ka maleahiki 1559, holo hou oia i k: makaikāi ina na kula aku a lnki iloko o Ka leponi. Mamua nae o kona ana ilaila, ui heokipaia oia ma (Jta, a hnlawai pu laua mi Voung. - 1 ko laua leaaiakamailii ana, no ka pono a me ka ole o ka marelehu lehu, ua hoike aku no o Horace i kona ma nao, me ka hopohopo ole, aole ona mahalo na hiohiona o. keia lawe ana a nui na wahi ne, a pau ia launa aha qna me mare lehule hu. Hele oia a hiki ma Sacarameto, a ine Sapalakiko Kalepooi, a ua hookipa alolia n oin innlailn._ | Ala ko malama o MeiJ IS6O, ua kohoia oit i elele no Oregona, e he|e ē hoike i ka mei i manao ia'i Peresidena no ka mokuaina na na oia i koho, ma ka halawai Ahaolelo o Ki kako. Hg lialawai nui ia, no ka noonooam i ka mea kupono e lilo i Peresidena, ma k( lakou noonoo malkai, un kohoia o Linekona i Peiesid«nß. 1 ] Ma ka inakahiki 1864, ua hooikaika hoi 0 -Horace, e hoopau loa i:i ka hookauwa kua paaana i na ih eleele, a ua ko ia noi a hik 1 Ueia wa. 1 ka powa ia ana o ka Peresi*lena Lineko na, iaela o Horace, penei : "He mea luu luu loa no ka naau, no ka lilo ana o ke nla kai nui o kā lahui i ka make, kn mea nan! e ulupa i ka make, ka mea nana i ulupa ni hana ino a ka poe kipi, ka inea hoi nana hoihoi hou i kajioho hui like ana o Amen ka, e like me kona mau. j Ka mea hoi a k( Akua i haawi nnii ai ia kakou, i mea nana i kiuai nn.kipi, n e hoopnu hoi i kn hookauwi nui ana malalo o ka h|ie o ka Eipuhaliki nui." Ma ka makahiki 1867, ua (>oho hou ia i Horace i elele, ma ka halawai aha elele m; N u loka, no ka hooponopono hou i ke kuinu kanawai. Ma la halawai ana, ua ike ia nt ka ano eleu, a me ka maoli o kani inau wehewehe mai ka niun a i, ka hope, m na mea e pili ana ī ke kamukanawHi, Iloko nae o ka makohiki 1861, ua hoopi pinepine kona mau hoalaiina iaia, ehookom< i kona inoa iloko o ka■■ A|iā.Seu3te. Ekoh poe i holo balota, aku, u» haule nae kekah mau mea eiua, a puka aku ia o Huracp, mt kona noho ana iloko o keia Ah.i. un maika Wii le no kaua_ n«- «a «iwa-e-pH Biia [ Oiniiikai o kn lehulehu. Ma ka makahiki 1870, jua ho!o balota oia no ia Kau Ahaoleīo, me ke kue ia Hon. S S. Cox, a no ka men,' heimea'pono ia ia ki hoike inanno ma. ia'mea,! nolaila, ua hapa mai oia i ka noonoo me kja hoenii a.na i nj ae ma ka aoao Demoker;ijkika 2,700 iloko ( na inakahiki elua inamua iho, a i 1,000, t MOO poe holo balota i oi mainua o Gen. Wood furd, ka mea i man;io ia i kiaaina no ka ina kahiki 1670. / lloko o ka m«kahikl 1872, lona hou kean< lionene, no ke nno kue o na kanaka, aole ma nno like e koho ia Garaoi i Peresidena, aka mamuli o ka hooiknika anft o ka poeekokur ana ia Garani, ua lilo no oia i Peresidenn. V. Ma keia makahiki 1872, i hoi hou ai < Horac.e, a noho ma kona noho haku manai 0 kana nupepa Tribune, me kona minamin; ana i kana hana kahiko no ka hiki o!e hou iaia ke hoomau loa aku, no'ka loan ana nia ona i ka nawaliwali, no ka make,ana o kane wahine, kana niea i aloha|nui loa ai, ka Jilt nui i ke kakau no ka a hala kn wa kupono e moe ai. Oka hīamoeole ona on;i 1 kekahi wa, ua lilo ia i meo ino ai ka 1010 a o ke kumu ia i haalele l/oke ai oia i keia noho ana, ma ka la 29 o F«beruari. ISui ke aloha ia o Horace e na kanaka, mai ka poe hßnhaa aka poe kiekie, Waihe ia kona kino-wailua iloko jo ka City Hall, a ua mai na mea a pau i nloha iaia, e kumakena me ka minamina nui o na kanaka ia ia, Ma kona hoolewa ia ana, ua hele ka Peresi' dena o ka (ahui, o me na luna malalo aku or,«, a hiki aku i na poe waivvai §, pela aku, O ke kuu ana keia o ka luhi o ke kanaka mahi leta, nona ka hoomanawanui ana iloko o»a makahiki helehnlehu. O kana mau hana a pau, he kukui aa la imua o ka lehulehu e manao ana i ka hoopono, ka noini; a me na mea like.