Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 1, 18 June 1873 — KE KAAO —NO— KAKAIO O WALEKAU —KE— AH [Illegible] HOI I KE AU O KE KAUA O POLANI [ARTICLE]

KE KAAO —NO— KAKAIO O WALEKAU —KE— AH [Illegible] HOI I KE AU O KE KAUA O POLANI

I MOKUNA 1. 0 kihhalealii o Vilanau, ua oi kelakela kona «ui a me ka nani, a e moe &na ia ma ke kaf;a al au o ka muliwai Visetuln, oia hoi knhi i Inoho ai o Kepni Sobiati, ka &loi o . PoUni." A mahope iho o ka hoopakel» ana 10 keia Moi i kona nina, mai nn enemi mai lje leh»tjbhu, ua hookuu Innakiln nku oia ia wjiena, a ua hoopio hoi ia Tureke, a inalaila rbia i noho ai, u i hooko ai i na hana a J<onn [inanao moloeiae ī awili pu ia me ke alolīa, a na keia mea i hoolilo i kona inoa i meu •kiekie 4 oa, a i mea epomarkai ai kona lahui- | kanaka, 1 ka wa a Kale XU ka Moi o Suedena i hele ai e ike i kona he ma Karakau, puana ae U oia penei; " Ka i Ra mea mokumokojhaao ka naau o ka make nna o ke kanal;a kiekie." A ua' ikeia ka eleu o keia alii e kanikauia ana, e keko"hi hanauna e ae j knna mau pua, Konesetatine, count Sobiiti, i like a like na kulana me ko Mnsovia, i inooiaio ia ma ke ano o kana miu hann, ka iHpoilina o ka oiaio o kona Kupunakane. , Uoia no hoi ka niua o na alii o Polani i haI wl i ka noho kuokoa nna i kona poe makaj%iana. Ne ke kuokoa nna o keia lahui, ua iākou i poe pomaikai uia na oiliana, a me ana i ke ano o ka noho kino B 'a, a'ua haia koke ia ke kulana kiekie e a me kahi poe alii. Aia hoi ke alii Si\tariilau he kaikamahine alii i hui pu me S('b)ati, a no keia mea, ua kau ia i Kumukanai V ai. no Polani, e hoolilo iaia m'a ka papa &k|hi o ka laiiui kuokon. Hoopuni ae la kori «nriau hoa aina pomnikai, a iwaena o kona j oh(L u j hoonaauao ai keia kanaka kaulana ia llakpio ka hooilina kane hookahi ma ko•>a %m>4, na liana o ka oiaio a pau e hanohi»noj>i a e aloha ia ai. Akna\keia noho alii ana no ba lehulehu a me A nfc>ho aupuni ana me ka maluhia, nole ; no mau, Ekolu mau okanaaina ikaika, ; i kueli na hana ku i ke aloha aina hanau ; : ma hoomaka ana o ka inakahiki 1792, ua j pau>4 maiama ia ana o ka noho lokahi ana, j ua kblnohia ka haunaele ma kahi wahi i kij ai olelik o Polani. | O klohaoa o Sobiati ka mea i kau loa i j ke kuKa kiekie o ko l&kou aina, a oiai iloi ko o k& wa, oole i kau iki kona poo mahope o iua ole i makaukau no ke Kaua ma ke Ala. Mn kAnkiahi i malama ia oi ka ahaaina hoomni'|,kio ka la hanau o kana moopuna, ua P''* a J|iin pipa alan.ui i na kanaka, no ke kulai«j§ hanau. A o na mea i koe_maloko o kßrnhaairia, o ke kaikamahine a ke alii n inPKakaio, kuna keiki a nana pouo aku la kaleookunhine ia Kakaio kana keiki j ponoi, melto iu nei ku kaawale mai no e paa jaria he pamkaua ma kona aoao, o ua pohi nei, ua kkl ia uo e kana kauwa ma ke pai kaukau mīlmua iho, 1 mai LaVia makuahine nei, l< e Kakaio, e waiho oe , ka pahi īlalo. a e kamailio aku au ia oe." A kauaheahe malie mai la ko 'Kakaio mali maka iluna, "A i mai la ua imakuahine nei, "E Kakaio e ka'u mea i aloha ai," tt>«» ka heielei ana o na waimaka A kioia iho 5a o KākiUO iinio i ka pnhimaiia ia iho, a aku ia oia a kokoke i kona makuahine. | I mai la ke makuahine ia Kakaio, " inaanei tnai oe e kuu keiki, a e lalau i keia wahi eke [Mlapaia ua siln ia a paa, malaila oe e iUe ai ī ka moolelo o kou hanau nna, a me ka inoa o kou makuakane. He mea pono hoi e ike oe i ka ehaeha kulipolipo, e loaa mai nna ia oe, mamuli o ka makemake o kou Kupunakane." Ku malie iho la o Kakaio me ke kahaha o kona manao. Pane hou mai la ka makuahine, "e komo,oe ma kou ke'ena a e heluhelu"?" kuu mea aloha " Ua hoolohe koke o Kakaio, a komo koke aku la ma kona keena, a hele ae la oia a heluhelu iho la, ua umii koke ia kona iini ma--011 ia niau mamala olelo. | O ka palapala mun, oia ka palapala a kojna makuahine, e hoike ana i kana mau kuIhikuhi, i kona hele pu ana me kona makuaIkaiie i Fe]oreneke, a hikj i kahi o keknhi

! kanaka Enelnni, o Sakavile kooa inoa, kona I I mare ana i keia kanaka, kona hanlele kumu ' ole ana ia ia, ka.ike ole ia o kona mare ana i e kn o ka makuakane waie no ka i ike. kona hoi hou ana i Polani, a tne ka ha- ' nau ana o Kakoio. A un hookomo pu ia iloko o keia leta, ha wnhi ōīelo, e hoike ana i ! > na kumu o kona hoalele ana ia ia a mau loa | '|aku. ; ; : | ; j | Ika pau ana oka heluhelu ana a Kakaio i i keia palapala, paa ae la oia i ka palapala I ma kona iima, a no ka hiki oie ia Kakaio ke ; hoomaopopo loa i na manao, nolaila, ua pa> : | lua kana heluhelu a hiki i ka pau anā, alai- ■ j la kay aku la liuna o ke'pakaukau, a kulou j ! iho la oia ilalo me kn piha o kona puuwai 1 i . ke aloha. ; Komo aku la ka makuahine lioko 6 ka ru- i !mi o Kakaio, no kona manao, ua pilikia ka 1 i manao o kana keiki, no keia mea i hoike ia j i raa ka palopala. Ika nana aku, ua aahu ia ! i kona mau heleheiena me ke kaumaha, a pu- j j liki aku la oia ike keiki, a Jwe iho la. Hi- ( lahila iho la o Kakuio iaia iho no ke ano e j o kona mau heleh'elena, a imi koke iho la ! oia i mea'e kaawale ai oia mai kona makua- ■ hine oe. Pane eku la ka makuahine i 'ko j ketki, «• Ke hoowahawaha rei anei oe no ka | nawaliwali i loohia mai i kou makuahine ?" Hoole aku lao Kakaio, " Aole, o kou'popilikia ka mea nana au i hoomokumokuahua mai. Oka mua paha keia oha hora poino a'u i ike ai; aole ho aneiou manao, ua eehia au ma neia mau mea ? ! kuu makuahine, ma ke kulana a uve ka naau alii o kuu maI kuakane, oia ka'u e hoonani loa ai, ma ka | pai hele ana i kona inoa, aka, i keia wa, ke j hoole nei au, aole loa e hou ia mea," ; 1 mai la ka makuahine,. " e hoopoina loa iuia e pnno ai," A 1 aku la j> Kakaio, "nole loa au e hoopaa ana ia ia eni» ko'u pa-pa hoo- j manao, a o oe wa'le iho no kii'u e hoomanao i ai e kuu mnkuahine." | i ke komo ana mai o Sobiati i ko iaua nei j wahi e noho ana, ua hiki olp i ke alii wahi- i ne ame kana keiki, ke hoonalo iho iko luua j ano pioloke. Haawi mai la ke alii wahine i j ka palapala a Kakaio i heluhelu ai ia Sobia- ! ti. A nann koke iho la o $obiati ma na lalani mua ; a hoomnopopo iho ia oia i na kumu o ko laua ano kaumaha, a me ke kakau ana o ke alii wahine ia pnlapala ; a haliu aku la oia i kana moopuna. A e holohoio uua no o Kakaio iluna a ilulo, e hoolalelale ana iaia iho, e kamailio pu me kpna Kupunakane, nona mea ana i mnnaoA ai. Pane mai la o Sobiati ia Kakaio, u ua walania loa ko'u naau, no ka iioopilikia ana o ko mnkuahme ia oe ma kona hahai ana ia oe i ka aina hanau a me na ano o ko inakuakane. Aka, e ahonui oe e kuu meopuna. j Ua keakea no au i ko makiiahine, me ka i iana, aole maopopo ke ano p ke kane, a me j kou noho kane ole. E hauoli oe e kuu.mooj puno, a e hoomanao oe, 6 oe no kekahi pualii o Polani nei! a mai ae wale oe ina kuhikuhi a kekahi makua e hooj36wehiwehi ana i ka pono o. keknhi." [ A pane aku la ka moopuna, " Aole loa e ' kuu haku, o oe iho la no ko'u makua, a mai i keia wa aku, o kou makemuke, ua like ia j me ko'u, a e hiipoi no au ia i oihana na'u, i i poina loa ai ia'u, ko'u mea i loaa ai, aka, e I hoolnanao-au no loko mai o ka hale o Sobi- ! ati." ! 1 mai ta o Sobiati, " ua peino ia manao ou a e loaa ana ia oe na anoo koU poe Kupuoa, a pela no hoi au e nana ukii ai ia oe, i : pakui hou mai i ka nnni o ka inoa ! " i Ohi ia iho la na hclehelennj oke count opio, ! e ka hauoli, e hoike ana, ua lu ia kona mau ; manao kliumaha a pau, A puliki mai la na j lima o ke kupunaknne i na lima o ka moopu- ; na me ka hauoii nui, a īlee iho la e loaa ana |ka poinaikai īo o kana mea i wanana wale |ai. * ; - , MOKONA 11. Ka weheia ana o ke Kahua Kaua. Hiki mai la na la weliwelij i ka wa a Soi biati a me kana moopuna, e uwe aloha ana i j ka Halealii o Vilanau, a me kona mau kii (hiohiona a ka maluhia i nohe ai. | Owe aloha aku la e Subiatt i kana kaika. j mahine, me ka hai nna i na ehaeha e hiki 1 mai ana maluna oka aina. Aia hoi o Ka- ! kaio ke liu'iu mai la no ka liele ana i ke ka- ' ua, me koni puali koa; a oiai. ma keia liuj liu ana.ua kaumnha loa ka lielehelena o ke j | lii wahine makuahine, i ka.nanaaku, ua haa- , l lulu oia i ka weliweli no ke kaua e hiki mai j ana, a hele aku la o Kakaip me ka hiolo ana o kona mau waimaka, no ke aloha i ka ; uwe mai o ka makuahine, a puliki mai In \ kona makuahine iaia, me helu mai; ' He mea e ka loku ano e o kuu puuwninou, i ka hou ia mai i ka pahi! a kahe mai ke : koko, me ka waiho wale ani ma ke kula a ! hahi wale ia !" No nei meo. ua kii koUe iu

j mai oia, e na kauwa wahine, e lawe aku ia | ia ma kahi e. a hoolalelale koke mai la o I Sobiati ia Kakaio e hele koke oia ma ke kni hua kaua. i , j ka wa i uhi mai ni ka po o ka uah» o ke i kaua nialunu u Vilanau, o ka wa īa o ke ke-j 'iki Kakaio i haalele ai i kona mau manao ! hopehopo a piu, a o kann mea nana, o ke \ kaumaha o ka manao o kona mnkuahine, na i kauhale a me na kula uliuli o kona kupuna- i [ kane. . ! Ma ke awakea o ke kolu o ka ia, noho ae | ; la ke lii Sobiati ma ke poo o kona bata!iona •a ua hoomaka koke ke kai ann. i iloko o keia kai ana, ua hele loa a hala ka > puali knua o Kelemajnaluna aku o Buga rnn na kula o Volehinia, me ka helu hele ana i | na iegue o ia kula akea a hiki i na palena o I Kiovia. | Pn ko Kakaio puaii kon a hiki ma Linini, | e hoomoana mai ana na kanaka o ka aina. ! me ka hooho ana mai iaia, he mea hou nae ia laia nei. i ka hana ana, ua paapu na ala hele loa i na koa me ka makaukau i na helehelena aa i lse kaua. He hapaiua hora mohope iho, pii hou nku la ka puali koa o Kakaio ma ke kula, malai--1« i'hala«rai ai me na puali koi elua, o ko Sobiati a me ko Gen. Buzon mai Vilanau mai, a hoohuiiu iho la keia mau puaii ekolu a hele loa aku la o Kakaio e hui me kona kupunakane mamua loa o ka puali, a i aku la : "E kuu haku, aole anei e hiki ia'u ke nana, ina e haule ana ka lanakila o Polani !' - Aole ekenni mai oSobiati, aka, ma kona mau helehelena oia i hoike mai ai i kona mau manan, a hoolale koke mai la i ka puali, e kai koke aku me ka awiwi loa a me ka eleu. Aole no hoi i emo, o ka hiki aku la no ia i kahi e hoomoana ai, a hai nku ln p \ Sobiati i na olele hoalohalōha imua o na koa i a me ka hoike aku ia Kakaio, imua o kona • mau niakamaka penei : * | O keia keiki opiopio, he moopuna na'u, a 0 kona inoa o Kakaio Sobiati, a ke hilinai nēi.au-i keia keiki, aoleioa oia e heowahawnha niin i kekahi inoa o kakou. A hopu mai ln o Kosekiuko, kekahi makamaka o Sobinti i ka lima o Kakaio me ka hauoi) nui, a i mai la : "Ina e hoohalike ana oe me ko kupunnkane, alaila, aole lea oe e poina ana i ka Moi o Polani, ka men i like me Setanilau a Sobiati, ka mea aloha aina Kulaiwi.a lilo ai oe i pua na Sobiati, a aole no hoi oe e kiola wale ana i kou koko nani iloko o na hana o kou aina." I ka pau ana o ke kamailio a Kosekiuko, puka mai la he ahaiolelo, a alakai aku la la iakou nei iioko o kahi rumi hoonanea. Hookipa aloha mai la ke keiki alii Poniatowiki, ia Sobiati a me A hoike mai la oia i kahi mau eiēlo hoolanalana manao, (io Kakaio a me kona hkawi nna mni i kona, ne e hoolilo ia Knkaio i ka Panepoo o ka hanohano. A hala ka hapalua horn o ke kamailio ana o Sobiuti ma me ke keiki alii, hookuu ae la ke keiki alii ia laua nei, a hui i ae lu o Sobiati me Kosekiuko. ' : 1 ka pau ana o ka paina ahiahi o Sobiati ma, j ua hoi koke mai na koa ma ko lakou wahi, a' waiho iho ln ia Sobiati a me Kakaio e hooluolu ia laua iho, aka, aole hiki Kakaio ke hiamoe, hiaa loa oia no ka piha loa i ka hoomanao no ka hana i haawiia mai iaia e hana, a lilo in mea, i mea hiki ole loa, ke hoonanea iki, a o ka lioloholo wale iho ln no. j { A nana aku, la keia i ke kupunakane, ua j pauhia loa i ka hiamoe, o ko ia nei aia ae la no | ia a komo i ke kapa, me kn nehe ole, a puka | mnlu nku la iwaho me ka hawannwana ana! 1 ke kiai puka i hemo ai keia iwaho, a hiki loa hoi i kahi o na koa, a haawi ae la oia i; luna he noi hoomaikai a«a no kona poe ka- 1 naka koa, i like me kona ano, !<a haawi ana i ko Inkou ola ina ke kahua kaua, rto na poi oiaikei o ka aina hanau r i palekai no ke I kuokoa. i ko Kakaio ike ana, ua pulu kona koloka: I i ke keliau, hoi aku In oia iloko o kona hale; j lole, a hookuu iho i kona poo iluna o ka ulu-; ; na, kani koke aku ia no ia o ka bele kahea, o ko ia nei puka aku la no ia, n ike oku la j : ua ala ae la o Sobiati mai kona hiamoe ae, Oj 1 ko ia nei ninau aku la no ia i ke knmu o ke i iakaheaana. J 1 mai la o Sobiati, "e ukali mai ana ia'u." : • A ia Kakaio e komo ana i kona aahu me ka awiwi, komo ana he ahaiolelo m»i ke keiki alii Poniatowiki mai, a hai mai la, ua hiki I m«i ka puali kaua Rusini a hoomoana kue ! ma kahi wahi o Polani, malalo o ke alaka ana a Kanela Loineza, a ua inakemake ke nlii eiio. e hoouna aku o Sobiati i kona pua'li ko| e hele pu me na koa e malama i ka. maluhin. 1 «a iohe ana o Kakaio i keia, ua ae koke oia me ka hauoli nui, a i mai la o Kosekiuko m* ka lulu li'ma alolia ann. ina oe i kou ku-

lana ma ke kihi hema oe ona enemi, a owau I hoi ma ka hoomakaukau ana i kokua hoo- I rnnu aku ika hana. A pau keia mau olelo o Kakaio, kunou aloha aku la no in, a hooko ■ aku la oia i ke kulana i haiia mni. < I ka mnkaukau nria o na mea kaua □ pau. ' ua eleu koke ka puali koa, a hiki i ka ikea ' ana o ka bataliona Kusinl lioko oka hnhalua ' i hora. . ( A ike mai la o Lomega, nana iho la oia i | koua kulana, a hoolalelale ae la oia i kona poe koa ; a ma keia wa, eia o Kosetiuko ke hooikuikn mai la e hiki n i hui pu me'Kakaio. Oka hooaiaka koke no ia oke kaua. A o Kakaio no, mamua loa o kona punli, me ka haaiele pau ana ona i ka holo o na lio, i lilo ai iaia ke kihi akau ojia koa enemi. Lilo ia Kakaio ke kulana maikai, a o ka alihikaua o ka aoao kue, kahea ne la i kona mau koa e uhai aku mahope ona iloko o ka pukui e kaua ana me ka haha'ha, aole nae he hiki aku ona koa ona. A komo hookahi mai la o K - kaio iioko o na koa enemi, a hahau aku lā i ka pahi e like me kona inakemake imua o na enemi, a mn ka nui makaukau a me ke akamai o Kakaio, un.pakele oia, a ua lilo mai ka hae ona eneini ia Kakaio, Ika ike ana mai o kona mau koa ponoi i ka hae o nn enemi e paa ann ma ka lima o ko lakou koa wiwo ole, ua hooho koke lakou me na I leo hauoli, me ka i ana ua lanakila-' j O na koa enemi i koe ma ke kahua kaua, i ua haawi pio mai lakou i ko lakou kulana, al o ko Kosetiuko mau koa hoi, luku aku la lakou i ka laina mahope o na enemi. lloko o keia wa, o ke kau koke ae k no ia 0 ke keiki lanakila ma lio, a o ka holo aku la no ia iloko o ka ulu laau, a naiowale. Kahen mai la o Kosekiuko i na koa e ku iho, aka, he mea makehewa wale no ia kahea ana, aohe hoolohe ia mai, ua uhai mau nku lakou ia Kakaio, me ka hooho olioli ana o na leo, a uhiia. mai la ka leo o Kakaio, e hoomau aurt-i k* hooponopono i kooa punh. 1 ku hiki ana inawaho iho, o ke komo apa aku iloko olea ulu laau, ua kuia koke lakou i ka ike ana aku i kekahi poe Kusini aea haukae, ua houluuluia lakou a lilo i puali, me ka manao e hoohoa mni i ke aiwaiwa o ke koa. Ika hoounaia ana aku o kahi maū kiu o Knkaio, ua ]>au e na enemi i ke auhee iloko oka ulu laau, me ka mnnao aia a komo nku ka puali o Kakaio, alaila, e hooinaka no ke kaua. l'loko o keia wa, hiki mni la o Kosekiuko, a ike ae la oia i . ke kumu o ka uluaon ona kon, e naholo ano, kauoha Uoke ae la oia ia Kakaio, e hele wawae kekahi poe o ka puali knua lio.o . Kakaio, a e uhai oku i na enemi iloko o ka ulu laau. Oa hookoia ke kauoha, ī ke kokoke ana aku 1 na eaemi, ua noomaka koke mai na enemi i ke ki pu ann, a o ka hoouka no ia o ke kaua hahana loa, a nee liilii aku na eaemi Hoko oka nohele hihia. Aole nae he manao ae o Kakaio ia mea, ua hoomauaku no oia i ke knua ana a pio na enemi, rne ka holo i mua ana o kahi mau kiu e oana ma ke kihi j hema a ka akau o na enemi, aole i ikeia: j kekahi poe e aku, a ua hoomau aku lakou i nei 1 ka liele ana a hiki i ka halawai ana rpe 1 ka puali kaua lio o Musekovite he elua tau-| sani k« nui n me na pu kuniahi be umiku-; mamaha, n hoouka koke mai la keia poe ene-i ini i ke ka.ua iko Kakaio wahi puali uuku ' moknu ole. ; j lloko o keia wa, ua lele koke aku oia iwa- j : ena o kona mau hoa makaainana, alawe ko-; | ke ae ia oia i kahi o ka luna koa, ka niea ; j nana e nlakai ana ia lakou, oiai, un make e ; no keia luna alakai i ka wa i kahili mni ai : na poka ona pu kuniahi. Hooponopono ko- ; iho la oia i ke kulana ona kanakn, me : ka haawi ana i ke kauoha ia lakou me na ; olelo hoolanalana manao, eia no na poka pu. kuniaHi a me na poka pu kaupoohiwi, ke hih lonei ma o a maanei o lakou nei, a ahu mo--1 kaki iho la ife kanaka niake ma kela me keia ; wahi oke kahua kaua. Aole manao hopo iki o KaUaio i keia make, aka, ua hoomau i aku no oia no ka pomaikni o kooa aina alo- ; ha. Kau lnlii ae la ko ia nei mau wahi koa ' j i o ia nei, aka, aole nae oia nei i hoonawalii wali i! i i ka hana a me ka hoolana ana i na ! manao <Tkona mau wahi koa, a oiai i keia ! wa. ua hookokoke loa mai na koa kaua lioo ; ka Rusini me ka manao e luku loa i ko Ka- ; kaio wahi puali uuku, eia nae, aole e hiki, i ua oni īkaikn mai na wnhi koa o Kakaio me ! ka hoouka hahena loa, a lilo iho la ka ikaika i nui o na eneni i mea nawaliwali, a f*la iho i la i nui ai ka make o na enemi, a hooho ae i la na koa o Kakaio.— : "Oa lanakila nnei, ua mamamake paha | kakou ?" a uhai aku la na wahi koa o Kakai; io me na pahi kaua, i weheia i na Ru~.ini t ,: hee ana iloko oka nabele. A i ne U na |l«aini, ka. ua pakele ko ka-

kou eoemi, mam.i'i oka makauole i kama- . ke i hooukaia. ; Iloko o keia wa, ua uluku loa ka manao o Sobiati no na hana o ke kaua.ua kau koke oia maluna o ka lio, a holo ae ia oia ma ke kula, lu» k« uk« jiui e ike i kekahi elele mai ka puali mai o Kakaio, aka, aole oia i ike i kekahi niea, e ke kaoi ana o na pu a me ka halulu ana o na mea Icaua kana mea i lohe ai, a komohia iho la iloko ona ka manao ho- . pohopo, no ka pau i ke auhee o ka moōpuna me kona mau wahi koa uuku, a ua holo aku oia ma ke kahua kaua, a ike aku ia oia i ka puali o Kosekiuko e ku mai ana me ka makaukau loa in.ua o naeoemi. A o Kakaio, ua paapu > ka lepo me ka paunaaele i ke koko, a holo aku la e halawai me Sobiati kona kupunakane; me- ka eha ma kona lima hema, i moku i ka pahi a kekahi koa kaualioo Kusiotj||[ mai la o Kakaio, ' he uuku waie no kuu oin, hookahi no a'u mea nana, o na puinu e haule mai ana maluna o kakoa i keia ia !" Haliu «s la o Sobiati a nana aku la i na koa, ua hele a pau ke aho roe na moku o ke kino i ka pahi a na-enemi, a lawe aku la oia ia Kakaio ilokūL o ka hale lole. A malaila kahi i waihoia ai o Kakaio a maha ae ia kona mauluula a me ka luhi. Oiai o Kakaio e hoomaha ana, ua haiia mai ia ia nei ka mahuahua bōu-tma o ka ikaika o na enenai, e hiki ole ai ia lakou nei ke noho liuliuu ma Winika. !No keialooo.ua hoomakaukau kokeia ka puali kaua me ka hoonee hou ana i kulana hou e ke lii Poniatowiki. i ka lohe ona o Kakaio i keia kauoha, ua hoowahawaha loa oia, oiai, iloko o kona noo- , noo maikai ana, e lanakila mau ana oia tnaluna o kona poe enemi, me ka i ana ; he mea hiiahila loi ka holo ana mai na enemi aku. Aka, ua hoihoi o Sobiati ia _ Kakaio iwaena o ka puali me ke )ii Eoniatowiki t no ka eha ana o kona lima hema. Aole īao iki o Kakaio i keia hoihoi ana iaia iwaena, aka, no ka i ia nlai i ka pakike, nolaila, ua ae aku keia e hoi iwaeua, me ka ukaliia e na ukali o ke keiki alii Poniatowiki, e hoohanohano ana iaia. MOKUNA 111. Ka hiki ana i Voluna. Mahope īho oke kai huakai ana o ka pu> ali kaua iloko ona hora «kolu, ua hiki ka puali i Voluna, a ku iho la ka puali malaila. Eia hoi o Kakaio i hope loa o ka puali holookoa, me ka nape malie ana o kona pnuwai, lohe akn !a oia i ka haluiu niai o na en*mi. O ko Kakaio uleu koke aku la no ia i ka holo ana maiuna o kona lio, iloko o ka pohipa o ka uahi o na pu a n» enemi e ki mai ana maluna o na eheu o ka puali kaua o Ssbiati. Aole i liuliu, o ka hoomaha no ia o ke ki pu ana, ia wa.ua haawi koke in ke kauoha i ka j)uali hoiookoa, e hoomaka aku ka hele ana imua, e uhai aku ina enemi. Ma keia wa, ua holo aku o Kakaio maluna o na enenū jrie ka hoouka kaua ikaika loa ana, a ahu mokaki iho la na heana o na enemi a me kekahi poe o-ko ia nei aoao. Ua hele a hahana loa keia kaua no kekahi mau hora, ua pau ke aho o Sobiati, a aueane no e haule iloko ona iinia oka enemi. Ika mao ana ae o ke kupinai o ke kaua, ua ikeia na koa ona aoao elua e ahu mai ana % ua pau i ka make. Aneane no e pau ke aho o Kakaio, iloko o keia kaua hahana loa ana, a o kana mea i ake nui ai e ike, oia no ke ola oke kupunakane. : Aole i liuliu, ua hoomaka hou ke kaua. f> ko ia nei mau koa eku akoakoa ana be haneri wale no e ku makaukau aua imua o na enemi. Oka nui hoi o nwkoa enemi, b« elima hsneri, <iu« fca poe hou nw ke na mua i pau ai kahi poe i ka make, a hoouka koke iho la ke kaua ona aoao elua. Ma keia hoouka kaua ana, aole i manao ia e ana o ma. e pan ana iak-ap 1 ka make, aka, mamuli o ka ikaika a me ke akamai maoli o Kakaio i ka hooponopono ana i na wahi koa o ke kupunakane ma ke kaua ana. In lakou e kaua ana, (oaa mai la> «8 ia n4i he kauoha mai ia Pouiatowiki mai, e i aoa E helu aku ika nui oka poe i make o ko lakou aoao. la manawa, ua pihe. (oa iho ia oia i ke aloha oo ka maMo i* make kona kupunakane, o ko Kakaio hok koke aku la no la imua o kona mau wahi koa uuku, a ninau koke aku la i ke kupone* kane i ke ola a me ka ole. aole i haiia mai ka ninau, o ka mea i pakele iki i na «ahi koa o Sobiati ma i ka iukuie e ra koa Kui< ni, ota ka hoopuu ia ana o ka poe i make ma ka puu hookahi, na keia mea i pale aka m make o ka aoao eoemi, e kaua ana e like aM ke kaua ana aka poe naaupo loa. Iko Ka> kaio īke ana i keia ano, ua haawi koke ae oia i wahi olelo hoolana, penei: " I nai k« aho e na koa ! Ia oe hoi e ke li> Poniatowīki, a tne kou puali pukaa, e kuu p«u aku i )m ikaika a p,»u !" (Ao^i