Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 5, 16 July 1873 — IOSEPA WILIMOTA, OIA HOI O Na Hoomanao ana a kekahi Kanaka Kauwa. HE MOOLELO WALOHIA [ARTICLE]

IOSEPA WILIMOTA, OIA HOI O Na Hoomanao ana a kekahi Kanaka Kauwa.

HE MOOLELO WALOHIA

XXI HK •;, ' . kr, No' «, 1 kun h'ki ■ ";i■ L'.'.ole a'u 1 r.r>ho oi. l K) r.'s i. kuu, '.Vani pAhii 8 rr.o «o'u n 'i ? •.■». n nīona !q i ka n'i',;y t:>i!c !•* ! :. :i r;ma e lawe i ua .:»#a,wnh^k!ir;a- a hikij Mcra Hsie i kii h(.ri ;• ; ■; I':; ? mnī oifl. •lok-he ii 1 h uke-n I i;a v.-n poelee'e, e a<jiO i;;.-x . v n hiki i !;s a>,Ta*Vn\i 0 .» . .; \o!u::n hr!enku lo 33 e hu. i ? 'm'-. - i -vi n>»u f<i i I:r kauo--āa e l-.we , j, . ; ka h*ir u<:U<j *na ki ; /-:i yti • H M-i:.- ?j uk-j ak<i 9 no k? k /•■ ;• r. •. e ir M;ihops iho 0 .-o'a r l "* •' •'•• - - . ' • :-.oiohi;!o n!r-3 '1 :•*. t. 1 ' r e.- - , r.n*. 1 im 0 I:>i he:-. '-.h?. d'..*:n- : .'s-atvina.li, a'ie■e r.<;i o.'« •.'•■••.-; :-f: •:•• no UH hc!e ; *<tw!»:a;-ty : .-• e i hz ai ircr f - u K,, v , , ai ia hiV'. : k<i'' -•••; •< i 0 &•% Un. hr?!e aku I3 r;j n;> ■ •:;■'■' ' . : ;-.i v.ah; »00 nui •: 'u y £►-'•. *- i inolehuleho ' \n-\, »i! I',v.®n» r-.h ! 0 ' - -or 1 e-iimn n mekē on-- 0 \e-.- - ; ;• i c s c i i ; ;m j i" : :;-:s>aoe in:i <.v».hi tl 1 " ■•: Uiie, Il.uuhiki ,r »« s>& k? 1;;:- ?! <r.u : ; -ik-? !;cke a^u l ln 1 .'.'<■•'* •: •• • • •.. • k-> ; hoopim ar.str n p e ka •nnk«u Rti! : .Vi i; i !■ - : r ■' n i:c:a k"n.r,f>kn. • <■.'<» ne :r -r. : • ,'.i.- Lznzv* 1:0 ! U» -oo': :• ; * '• -• h" l • r; : i K ; '.vcii-*«•!—a-r.o hūn?m ;)ii{ir; i ,-.ve i ioaa ia'u, u.i ! : k ** 3 kuu enou wa* •wa>,; a : ■• -'• .'.• : Uo 0 kekohi ha!e kiiiiī k«v.oke ; n- ja ;!<jrn o kanoho n* <<a. r.< r-: : > u :a.i!%a"». O ke keiki kt»p-ik vko e k': maioko o ka papa kuni, kuhi p>ib* e!-) īr- hl t.wa»j i !;a inai kuhe- _ wa •;' I*.:».i : . •. : a : ; o>;i • ki iiiii .wai no'o, me ka fii?lo •" .0!. • > : : • *j. I U<n nana pono "bb»» H9 in 0 ') ' ■■'. h- 'r, iUe iho ia aa he haln ki;ai ;;irno ,c>. » rr.e wai momnna, noxioi aW;j Jn ~u i mau,c'v^; ,nompnn. Mahope' 'ho O hirj '-.a - • • e, un iO<'l;!.'.'u ;'7. rnaj ja <<;ju *.np. h"rv> ,•: • .• •.;. - •, •iole niieaa i ike i ki'n K?:. p h ; - ; .Aeio nu i a-n e puka lk*j ; W.-h?, " ' -•;; • •• r.• ■'••;o :pu |;e kapaka;rj;i, . • h - t;.' no no'(i. H<ioi»h'i :•>! b'i ■;■!;-;U ":ti if;;snao !toa e a-a 5 p,k 5 a«-:<>.; -»o 'k;». n>?a,_. aoī«* p iha e j a a «n;i.fti3 e-h«n,;'»tso' :-<>n īj"u ftta frc'akea,'' •iaa -kwhi- vrt-si:'«r : :^iV'pt!ii *.ku l-l au i r,i io t»ca. 1 ka w.i au i &t-u. ;ho»i.i ke kipaepae oope !oa n U;i m akii la i kabi a"u j :H<e a; b..;Vi-r L e ku ana ; p.;a hui, h'.* nse-i-f ku.u H ;!;»; a i;>c 01 li-a ano nana i 'ho.o!t|<i i;;o.se : I;a p:isin trulieo knu punwai; no-kn : tnea, Wa '«a ,w-ahi !a a : u,i like :«i'i ke we!iv.r !i, 0 01 !eh?!ena oluoiu hiehie o A';abe!-: k.-.*<j.; «~ku ni e k« 'aoa.:-- . : Agie i aoao nm::-. Konn knr. •>;>:<> maiia'a aka 5 a oia •,'.•.;!■? no !:c k;i .• <:;,.!;iJU_a e bali ana koa;»' ki r.n:--; Hna !otio o kakahi haie hane ; ~ie he t:s<»a in e kakali an « paha oiu t o «.'a' aia Uoko o ka h«<le. A«.!e i et>)<> inoīa ii-ii.ima mai ia.ke kukui 0 lūk'j 0 ka oia: ua ane iho !& e

ooe niolebuJfhu, no l.n orea n«ppo ak'J J« ln lr, J r n»fnp« pōn ,; mai !s i;-? knlioi oka hale i r:a*fnpali!iit r.r,e|a ■onn—2 na U:ih.!:o a 110 ?:o: oia e !ilic rr.r fesna ano-mau. i I.uu ike nuia a;ia . aalo.h? oī.iu l:vhiko iioohiluiiilu, ao!c *?:»>! !ib :vr.o i-,n:iiico i'up »n«. IKa av» poi;o!e inn, mo ka !eha h-iOĪW: ū nna:-n kiia tnaLa, i n.aopop.i Iln ai it»'n k-i •ke aea-o AotfbB!«i"io'«o.io. -.ka rvea »ana 1 «110 mai 1 kuu mau iiaiialm ana, e a'.oh'i a e hooinanao mmi nnna. Ae, »no MMeaioa pvj 0 liuu pouwai ka:nglii 1 'Auiw,na liaalele al;u%nti oia ia S:r ftlscoim Wnrtna*»arc.a ? ua hoi aka anoi •ii i na makua ipphope iho 0 kor;a hau.'o ana 1 ka hewa ? pela -inei oīa e l;o!«o. hoohaahaa ei i kona m3u f kapa koaao mahope iho o kor>a j welu' ana ?p i na■nniiu nafii a'u i iko ai ma I Kaleiona ? Auwo r>o ka'r, -hnku wahine ka oia no kn iienkamanii ina j'c!a kn:a ' aaO' ana-p-hoolilo- hon ia in i I;«ik3imhtne ■ tr.aemae, me r.!2 !vciUamahine puupna ;i, e i pono au e kamailio wiwo o!fl.nkn inn:n ona j iW'k&ki nine'e a i 010 ia nonn ma- ! «wt7R « pnu, :«••!<'* p'oino kr> illmai en-a. llnna o'n. Ac,"inr. r.n n !;ti nai ana koiia m*kuakano imua o'u, ka mea a'll i maknu ai me ka «*eli«vr!i nui, ma ka mana«-a o k®'u irr.i nna akn e haawi i ka'u mau olelo 50. Me keia -niau maneio i puka mai ilo?io o'u, 0 ko'u puka !oa akn h no ia mai kahi malumalu a'u e fcu aaa, a h?lc wikiw;ki aku la..e •auna me. 11. a roa ;n mannwa ikomai ]a !;s--•fa w*u, ak», pan ae :a mi i -.knu iimn me ke »»no kamau' a!tu io. ia. ' ,iv Anabc!a !' wahi «'a me k;> ieo uuku, q paa aku la i konn li-' <na, a aole 1 maopopo ā'u ko'u ku?«m '.vt, i he oiioii pai.n. n he leuwiaha jtahn. j Aoie 1 eno o .kea:: iK"? mni lr> I.•< i.v m'u. "O, e lorrpa '."■ i pnann: r»o ni kel», : unni kuu kaaoli i !:a !aunri !iou in3 !" n oki kolee iho n kor..n jianc nno, no ka rneo, ua hoopiha ia oin 0 kn olioli kaunniin. a 1 ole ia e nn lo'e ana o l.a hauli oīio!"", o'ii.'ua' kahe koke i"10 i" r,r w!rr»n?n-'nt'i k-onn ' papalina. i •" £ Anabc!a aloiia e w/ihi a 11; •gj alo.j ba mau oe na'u i ua kau nkau ;—ao. : s e pau , ko'u aioha ia oe ma r.a wahi a pan au e no- \ bo a:.~0 ! aole 02 i ike ! i ke ano o !;?rv h".u'! ; uwe ana nou me ieo kaumaha !' i •' A owau m hoi !iekabi ia 00 e locop.i," 1 1 pane mai ai oia mo ka nah'enaho o!uo!u 0 i ka ieo : Ena lani! narH wa!e ka ui iun o!e i o kona mau he!ehelena i keia ua ; tnohu!a ! ae l<\ ka ula h,eio i leona rno»i papalln.». a o' koea mau maka onaona inohak' pono, ua i hoouwila īn ke nana mai, me piln ika ' oluoia a rac ka waipaho. T« E pehea | oe.'poaaikai anoi V' i ninaa houmai n» o:«.j '• Ke pomaikai nei anei kou man hakoko ana ; me Uo ke 80 nei, aolo an?i ?" ta manao pa'. | ha o»a ua waiwai loa au; no ka h? paa I !o!e heu ko'tt o ke nno keooimana e Uooio i ana, i:a paa !o!o !:oi a'll i kuai ni i !ia pu!e 1 hale, i ka v:i o k'm «Um i ' tor.» Ha!c.

"i'nnī-nliu ia .\c. nn n'n iu'n.iiio lai'u ?i e o!a ai, a«o, iloko no «ao » I;<j !;u!nna mua au i iuo 01. —oia hoi im noho paaun »ku ma!alo o Ueknhi—Aba, o oc c Ar>9be!a ! 0 hm mai oc ia'n—ua pau anei—O, aole au e hoaholo Ipa-aku i k'a n : >l ' r<? ;'. : a ro ; l-.e n.OO o kn'u ninau ?"' ; L'a nar.a ano o o:ai ia o.a sa"u eae ke aao' pahaohao,—ao, ine he ano woliweh io o kona mau !ie!shc!cr.a. . Hoi aku ]« oia e Uioi iloko o :ca hale, nie l;a hopuhopualolu nui 1 pino mai ai oir. '• E hoio, o —<v\ o na !aai e ho!o koke aku f).? fuili n'eha ?k:j 'i an i keua ,:ir ; i a he'.e awiwi akū ;a raa Le alanui. H«vwalii a!a oiki, ma;ai!a eu i kipa koke a? ai mo ka nana ole ne i hopa :• nq ka mea. 11 mnopopo ia u ke r.r.o o kann o!.?!o, nu ike aku oia ia Mr. Lanova e puka mai ana iiiai ka haie kuai nim, HoloiHki-aku ia au a koroo i!oko o kekahi ba]e'hōtel«, nana ao ii ī (iope ina paha l;e a:ua!u niai nei o Lanoi a mahope o't?, Aka ao!e he niahope o'u, ao!e iioi au i ike aku i na hiōhiena o ke kunpuu ma Ue alann: ■ h-n . !>oi ho'i riku r:i i horc e nann. Kouio lipu |3 au il«ftoo ka -ho(e;e," a ksutiba aku la i ti. Oiai au e inu i: ar:n, aia' waie no ke kikoKaena o ko'u mau noonno ia Anabe!a. Aoh anei ha mau mooleio ano e ko keia kaikamahine opinpio? iloko o ua malaina he umikumamahn i bn]a ae,"»a 'iiie' au ia la ma!a!o o na ouli like ok, o lia mua 0 ka'u ike ana, he kaikamahino maikoi, o!u---olu. akohai, maemae, e healoha makuahine. alaila, ike sou nu ia ia mnhope iho, lioko o ka nani hiv:ahiv.a r.:a ko kuahu o ka pee !<caka—a o ke kolu. maluna o ka !ip. o holo ana me kn hiehie launa oie. liio m huhi o pulelo ana i ha papaie, a o keaa hna hololio, he keommana i mahaio ole ia no kana mau hana kolohe, a ike hou iho nei, ti;e koua mau hioh:orta"lsi"na'o!e i leahakahaia i leona lae, a heah'a la ka lunaikehala ilc!<o o Lana wahi pohuīiu. O! o keia r.o anei ka Anaheia i ho!o ai cnsi o : u aku maloko o ka ha!o keaka, a o!e!o mai ai i ka luna o ka poe keaka aoLe s iko Jftn ( A ilolio hoi o na minute pokole 1 hala ae, oa hauo!i launa ole oia i ka ike ana rr.ai ia'u, ne kahoike mai, ua hoomanao mau oia no'u. rnc l»a uwo mni ia'u ? Oia anei keia Anabe!a ? Ae,—ae—oia n>>. Pc!a iho la na maoao e hain;ahn iloko o'u mahope iho o L-o'u launi hou ona rr.e iloieo o i ka maeawa i manao o!e ia. Au.ro ! aole |anei n:a ke Uapa o ke Kai Make kek.ihi mau hua ohia j;«:oi ks nana aku. aka «k» ; foko o ko !aUpu ikoi "he !ehu wal" ro ; Ua noonoo iho !a au [,r. imnu » niki mai a: o Lano •« i Eketa. Heaha :e ke kutn« Q ko»a ana roai t I hu!i mai anei

■ ia'u ? Aok— holc o'u mumao pei.i-. Ne ka j .ma-.i Uuli (jis; no'u, a i0...i »o n .iai nn l'unif;ahi p;Hoi:i ia.-nni K; uale i rr, '' a hiki i \u;j h;.tc'\; s •• in'ie >•! ■nvn. pnh; : h f i ke •kniUomiilune.i-n.».' .] vj>n.i?irc, ■ .-in- |".s l . (i.o Bir. | }jt' m-.-••.«•»'« : »ia ir.cn *>•: ;m : u) liiiu &i 'i-.'" >> V» ■i | - r ';o L.!iin\n hii.r3f.it i M:i!n>pe '111 HU"» ••;.««• in' k'.i,- a Stali'.ftc.i» e i.elo -ukii :tr nh'Mni t«o mile ekoiu, ;i i !;p.u nana :ir.a aa.-i-ka •wnti-, o - •'ka.lmpahu >J.c,l;v aDra c{s)kt!. lihiahi moiaeie.e !ca t.c*. e aheniie mMie niai ar.i ku nif>r.e iioke a t»e flno hi S;u o ka | p6. 1 k3 puki nna. oku i wifeo o ke kol«tl2i kauhale, :i;i ikoke aku h au i liēkalii I olaiiu: p.kea, p-ii.'a. anje ke anoj ano pj. Ai.iil)! att n heomanio ne t:o kau j lioin a ip.": v> Mr. .txjSc» im*: i.Leikc'-of*t. Iv|»r»otnftiī*ti i<t noi'l:a rrc« nohi e'e knm-i e rn:ikr.t! bf'V. ei ro l:a hoiLoi hon ia i - ko. l a'? bor , !-r3 : nk'? rr.?,i h? m<?n-r!ion-fen'u' e.makao' ai. S;.c »ono p.i hai !;«* ? '••••»}*' I. «r-i; -pia I;.cfn Impin hnnalne. • > ; I -•Oini au ( «l-.oneo r.nn oo k«>in mau'- nen i | iiiki (>!{•,i h n:: i ke l;nti vyahi hale t;»ai rama t | kti hoeieahi—<: ku ana mn kapu o'nnui, a fae i I anenno oi-.-a rr i!o lepna loihi m»i Sketa aku, j I a hooknhi hoi imiie fnrs Mom Hale mai. Ma»( i woho iho o. ua| hi'e nsi e. hu ana kekahi ka?i i | lio n».ni. i kau)?ia e na ko maika! eiun. G*ice j j bahu..!lo rn ooi-i malena 'O kona | nohn'nn- e heoie'e afca i nailiu, a hnoknhi hoi kautv.v o !i.t naa ilnio msj ikehī koi.oke i ke! kan, me he mfa In e kakali ona- i J<?k.i'hi mea j ileko o k i haip kuai. No kuu maluhiiuhi i | ; -k.a hox ar>T mni, nolio iho iJn nu e hoomaha j !• no kah: mnn minute, mnikii ni'h.n ioihi ma. i kp sio i')o o ifn .haie i\e:. i Aoh- i iiuiiu kuu | noho.aea ūin, >-.ia hei., puk;i. n? i,t kelmhi I:c* j ..o.nim-inn .maiUko aeV«a'Mnlo nei me U* hoj. ! iio: a nie kn hehe hr,l <5 k vrrka, " A?'," wnhi! i onn. '• o l:cn ka ela oi o kn.l nw.it;r. 1 e Mn2tcr'' !: Bon.u ee V Ua ia !;uu puu 0! 1 U". i kuu. -.va i h:'fi mai'ni; n- i-īoi-n I miinp.WA'-.«1.01īi aka l** IE-'w}.»hft-ftai>rei ! ?l [ • A!cha-ro.Sir Mo'eoiei/-' «.v,ihi n kahakui . nana.Ua ha-ie.• " 'rv~ ,--;•'•#•!•••:-% ke"k<"»ni-! maua i . . ■ i : A ! o. f».r W,-:ivcnhsrr. ka ! ■! I kn. pae m'. 3 rvr,a 0 -kon». ieo,' nie'-he is;ca la | 'i-n 'om-ni:..! ji?r". : )i fn un hu«-l .! mai !i 1 īa.'i'.- m ' ii't-oie n.i i ike j OuU i na li'.-iki. a 1 l,n 1:. [ia.11,1 n»a» ai ks j ii;'". «*.cr.a- i:a 11»;. i-.-mea, a:a hoi ua j ij ,V 0 ::a ū. ;d h nr.' Hnupu ko'.e :t. :: !r. nn in t;s>p.l!o '.eia e iawe ::cn i.i m.ai kc:;a maka>i'kanc mc.t, a 1 nmi Ek'.;.i n a: iv.«. e'hoihioi'nnn i kn ha!s o - ' ,ra B iron< t! > . ne:. -ile-keia' nann tn«nno. ua | hoio ino :i!:u b au-i kahi rt'kcl»>*a r? !,u e.n».: n-e U 0 Sir Maleeim i hepe, o T u I nnna «Uti .-ia i* ; he'o pupmi? akrr!r-.a'i -i ka ' puka 0 ke !;na. ?. !;rji nkui!% i!bl;A ! ain !n ! —ike nk'» ia-p.a 1 rt:t heleholen'». o-kuu ppa 1 i I. mi r,;ti ni n iioiio n.nī i!oī;r>: 1 Anahe-i in t'» no ; hooho p.e.!•» n;t, ■'} E n In^ : . 111 !ii-1 iti loanei :-Tc? k»hnm ī UnhY»ln 11 m;ißov/;i, e 1 I-opu i* mai -ia kuu a-i-: e ko kan iky knur;a, a ku!fti no ia ii'u, «o'ka iknika !o:i o Uti ia !a Uuiai ana ntrti, 'H'hnu- 1 kui a|;u ia.au- i kn pahu hnopaa }>o p !;-jT.a n:n ke- ».lo iho 0 !:a h-»i«, loha -.0 !.i au i ka hehene iho o ka a!-:a a Sir Miiieolm : r. i ■fc'iu kti hou ana ne mai ks.- hiha ana -alnlo aia hoi, na hala i;? ; 0 na ikukui 0 ke kna ke a-a mai nna.i n kikilo, me he mnu' /īo^u-e--•iowelo ina.hoa !a, e ;;ce kodtun ar,n ni. ! e u!a:ca, s h.ki ? !»*n !ia|'i\v;!!'? !<•!■! , aku. ' l " Lo;:.n ;no t ,-» no.. o l.n moaoo!- n ui.'u I*." i hooiio ma: f:i ka lro 10 !« miaa neiei !;i h'iie ku.ii rdt.ia, me ki «kn hcn"hene mat ,n L». '• Henkn l»i K"?i i helo aku r,f j i e k:oi • kh leele iloko.o ke kaa ? Aoie -lu : ike 1, lr?kahi keiki pupeie 1 like meoe?'' Aoic;iu i pane nku in 1», aka, hn'io kiki lR '".i r,,nt o!i-i 1 joii? oleai 1 i:;i- ! r i P.«au. oieio pilicn?!wiei mat ia'll : n no k.i j .mon.ao an ; ». he: keknhi e .'ii'ialu ak'i mahopel o k<* l:aa. A r !c 1 emo ua nnenoe sho la au ! a : ~ii r.*ir.n ci"i <-o t hopfr; eiua h?incri i'vtlct ka ioa 0 kain a «j , holo mai a:. Alai'a-npho ; : 0 ia au ihiio tr.a kapn alanui. n uwe ii;o ia. Anwe, iilo oe e An;i|be!u ! : ' wahi rT'i i (ior.hu ae a*, '• hc-»ha U kou ar.o-o keia ma- , nntvn. Un nii.rc aneU» i kc!a kanakn ino. Ina 'ja ninrc o?, makemnlke io.i au." Uw? hou iho -la *6-rz9 ke k»t>m.ihn o ka Ho.muu mmutc iie'nui lio'u r.of-,o ana mn- • !n>.a. a i Im n'ima onn hoemn'i ,sk*J fa , nn 2 ka hele o;'n i kahi i uo? 0 ieu'u alanui, ; u hi.'e i i<a puka pa e komo r.ktj «i j kn Ha!e 1 Mnri. Kihike aku in nit i ka pukn e L"uhii , l;-i:c ouku e i;«i ndn rr,n ufi p'.ik». ( -,a nei. h.p mii 1n i i-.hi : ki pika ; ninau! t akn :i ( ~11 rn!ii :ic : t i{ !tt pahu; :•<*»* Oor IMe «01 e ke knnnki kuīiu k sn. Hai| <vr.! ln ua wahine r.ei, 11.1 w»iito in no; a ©~; i;c kane e nohoann il«ko, ole.o mai la oia ina I ; nnrta e lawe a hiki 1 iiUm Ha!e, aiaila'he! uku.kena e hiki ;.i ke !oī>a ia ip. kekahi mea! , inu. Haawi aku !a au i U hnpaumi. laluu I | mai la ka wahme n hnokomo iho !a iloko 0 1 ka pahu, me ka oleio ae 1 ke kane, aole oia j e ae e iiele oin e kuoi e!a me ua hapaumi nei. !: Huli ne I.t nu.n heomau alku In i k* he!e ana : a hiki ! I.n llale .Murn, ,q m k n S;n puka o na I « ke.uwn i iiulii t: ? o n: n:i i kn bc!c. Wehe mai I ia k: kr.uivn n'u t ;kc n\ i ke r.o mnhope oj ; ka Lcde (ieor<»gt inn, n iinekomo ia ak*i ii ao ! i iloko. Hui pu aku. !n n't na n l • nnhor.c iho 0 !r;i L.ila mt«i ;t? o kn oj i k.'i ';or.» •»!«,"<;. kzr,: mnii !-i kn heie r.».m k»- ! kes n.a hookipi nni, k'i i« ;r r.« s ' n pau i!';na, a pii h- !e .'i'.nka. !■»,« „k„ ]>, a j hiWi ■ ke.kee-a h'..ykiptf.. Owau koknhi 1

huohalike aku la nie aka l« b®. mahopo: 101. Iko inakoa hiki ana ik« keem lit*okipT. ak«hi bo a waopepo ab eiiana l;V i hooknni-ia at.'_ M«ho{ffi rht o ka.f?u-«r.a-n.aa pule ohana, lawe ae k'k» kcif.io wahine xa';v e kuhikuhi i ko'u'keeō» nvjo Uaaoiio mni"!j|i oia i «M' nh (-au o k 1 noho ana mc!ai!a i ke!a 1« keia la. r( manpopo iho h ii T « ko ano o ba'u roau P' 11 ' v;iri « hana ai, * (Aok ipau,)-