Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 5, 16 July 1873 — HE KAAO NO LAUOHO GULA NOHENOHEA I KA IHU ANU [ARTICLE]

HE KAAO NO LAUOHO GULA NOHENOHEA I KA IHU ANU

HELU 4. " Nan 1 hookuu ia'n malloko ae 0 ka upa» na o ke L'nnaka kla manu, s pakeie oi kon oh mai pan ika hopula. Ua hoohiklako au. e kokua no ao ia oe e like mo kau i ko* kaa mni ai ia'n, ano ka manawa e hiki ai ia'u ke knkua. E haawi mai i fao omole ia'u. Ua kamaaina wau ina eakee a paa 0 !oko oke ana hon.». Na'o no e lawe naai 1 kekahi wai oka nani ia oe." Auwe,'&e w-iiho nku nei ka mea kakau kano na»-e-fei-mea heluhelu e hookuku iho, owai la ita i hoopihaia me ka hauoli p>»ferta ole. lle mea hakaim <>!e in Avenani ka haawi ana aku i ua omole nei i ka paeo, a iko aku !a no iwi oia i ka !e!e nna o ka pueo 'a kooio iloko 0 ke ana me ka pilikia o!e. l!oko oka manawa he ane e hapnha hora paha ka loihi, hoi mai ana ka pueo me ka omole ua piha i ,kalvai aua papii.niia hoi a paa. Ua haulehia 0 Avcnani iioko ti na* nuwaha lanaktrr oka ohoii. Hauwi aku la oin i kona mnu hoomaikai nuvi l:a pueo, a huli se ia e boi moi ke kiekiena mni r> ka mntma a hiki i ke hohnakauhale. He!e poiolei aku la oia i ka halealii a haa« _wj aku 1r i ka omnle wai ia Lauoho (rola Nohenohea. Aole ana hoapaapa hou ana i koe, aole hoi i hoole hou mai i ka ia nei noiv Hoomaikui mai !a oia ia Avenani, a Uauoha n? la lioi e hwomakaukauia na mes a paa no kona heie p;i ana me Avenani. Ua oluola !r-a oia iah, e or aku ana i ko na wa mamua I ae, n i:a manao iho oia, o kona hoa kopono i loa ia e hoohuiia'i Hoko o na milo kaakolu : oke lnti!a oka mare;—a he lehu-i lehu na manawa ana i olelo aku ai me keia :i 11 lm *oe 0 makemake ana i keia, e hooliio a-ku no au in oe i Moi, n aole 0 kaua kaleana e ae e haalele iho ai i kuu mau aupuni nei,'' Eia kn Av?nani pane mau, " Aole au e hana hetva ma ka hana hpnpunipUni ana i kuu huku, no ka mea, o na aupuni a pau ma ka iii 0 ka honua nei, ho men. ole lakou ia'u mnmun 0 lain hookumakan nna aku i kuu haku ; nka eoe w. »:n. oi r« btj :nnj mamna 0 !;n la !" I ko inpa hookokoke ai:a aku 1 ke kuiaoakanhiile. aiii 0 ka Mni. a i kn !ohe ana hoi 0 un Āloi h e i a?: kn Na:n 0 ka Lauoho Oula ke hele maj nei e hal.iwai pu me ia, awiwi koke iho ia e hole aku e hnlawai pu me ia. a haawi aku la o>a iaia i na makana oke!an 0 keia he nui wale ! Ua hoohuiia iho la in maii n!ii nei iloko o ka berita mare me ka haue'i hoohiwahiwa nuiia e ka lnhui holonkc3, n aoho mea e uo ana mea a pau e '«aniniiio a>, o !:a hemoleie wole no oi ka na« ni 0 ke- ka'knnnhine.alii.' kn Moi Wahinn o k? <:tinfin'.

! Aka, o Laiioiio Guia Noheaohea ika ihu | -»a Mo e kona pauwai ia Arenani, no--1 lai!s, ao!e i oluoiu maikai iki Uona nohoana I ina e nalowaie aku o Avenani mai kooa «na» ,ka ak-j. O kana hana mau ina manawa a j pa ( j. oka mahaio waie t»o iaia. i kekahi wii. olelo aku la oia ika Moi, " ina d;i!c o Avcnnni, aoie loa au g hiki oiai ana hnei. Un hana oia ina mea hiUi ole «ie hp.nain o kekahi Uannka e no'u. iaia wale no i aie n«i ni oe. iata i loaa ai ba wai oka nani nn'u. a aolo loa au e luaaine, ak?s, e oia ir,!*u aku ft hiki ' n |rqg a ttau.". ■ | Ika lohe ana ona 'iii manao ino I keia j mau o!slo a kn Moi Wahine i hoopuka aku !•>» i ka Mōi, kamnilio mala ae la lakou i ka Moi : " Aole anei ou lili no kela enau olelo, ioi«i he kumu kupono kou oka lili ana. Ua nui Uo nloh» o Moi Wnhine is Avenam, no'ai'a. nole e hiki ia:a f<e ai, ao!e hoie iao. l aia walo no a ike iaia. Aohe ana mau ra*a l e ae e kam«i!io ni, oia wale r.o, a aia Wale ; no mala!o n!(u ona kau enau hana hoolanlea «na a pau e pono ai. fna ho mea okoa ae ! i hoouna ai e kii um, aoie like ba- ; na hana ans tne ka Avenani." [ l i Hc oiaio pnh« k» oukou." wah» aka Moi, " C ooonoo au n<f-in ni&al keia vra.' E poeo fi kzokia ma ilolm oko toiveia." E ltke tne ke kauohn 9 ka Moi, pela i hopoia ai o Avenani, a kupeeia ihola, a kiolaia a«tu la iloko oka hale paahao,oia iho ia ka uku aka Moi i haawi aku ai mnhope iho 0 Imnn hooko po« lolei ana i be kauohn. . i I Aole oia i aera e iko i kekahi mea C ae, o | ka luna paahao w«lo no, ka'mea jpnna e j we aku i kahi hakina berena eloeīe a kioia | n ' iU kahi pnka uuko, a pela hoi me I» wal ilouo 0 l.e pa lepo. O ieahi iiio ouku o Cnteriolc, aole oia i haalele inai iaia, 0 hiki 1 «nau fn«i ann.ia i ke!a la keia la, me ka ha--1 hai aaa ina mea hou a pau. Iko Lauoho Ouiaiohe aoa ua paa 0 Avenani i ka hao, inooiiio la oi> mn na wawao 0 ka Mo» mo k.i Anoi aku me na waimaka, e hookuu ia Ave| a ''i ka h«le paahao mai. Aka, e ka J?ihi 0 kana none? ana akw, peia

r 1 h®omaboafeiia"l«ia ia ai ia b«ha o Mai. He uiai«, ua v a!pha loa <1 Lau6ho <Sula h - ia," wahi aua ifeko ow, Nolaiia v " ua I»ōdle paakiki mai la oia huhu nui. No keia maa. aoie i aonoi hou aku ka Moi Wuhioe, ata, hoi »ku tā iloko o konīa kaena ihio e noai. me ke kanmaha nui 0 ka manao. 1 Manao iha ia ka $&oi iloko ona, no kot»| papoka paha, nobiia adte i mak'emake nuS&, oia e ka Moi Wahine. Hair ae !a oia i ka wai. 0 ba oaai me ke ake nui e holoi iaia iho me ua wai nei, alaila o ike mai no kalSoi Wa> [ hiue i koaa oia aleha taai, Oba otaole i ; hoapihaia ai ua wai la, aia no ia maloko o I ko ka Moi Wahine keene, tta kauia maluna i o ke kan wahi kiekie, i mea e H»*o mau ai I oia ioa laa pao. Aka, 0 kekahi wahii>e : kaawa ona, i koaa wa i hoaa ai e pepehi i ka nananana ma ka paia 0 ka hale eae ka [ buriimi, ua hahau hewa ae ls ok a pa i ua 1 omole oei, haele ihtr k a nahaha liilil, a pau iho la ka wai ike kahe. Hoomaemae koke iho la tta wahi kauwa wahine kolohe nei, a huna Iho ta i na apana omole naha, a kii aka ' la 1 kekahi oaaole mahko 0 ke k«ena o ka Moi, i mea e papeni ai ma kahi 0 ka omoie 1 naha, a ō ka wai iloko oia omole, ua li&e no ka mealeaka me ka wai oka noni. O oa omole.wai oei maloko oke keena o ka Mei, he wai make no ia, a 0 ka poe alii a pāu i hoohēwaia ao kekahi. hewa ku i ka make, o ka wai ia e hamoia ai lskou, a kau mai 14 ka hiarase iluna o ka pop i- htmoi?, e hiki oie ai ke ala hou ae.

1 kakahi ahiahi ae, oiai ka manawa i komo mai ai ka noonoo iloko o ka Moi no ua wai nei, hele aq la oia, a !awe mai la i ka omole ma ke keena oka Moi Wahine, me ke kuhihewa oka wai ia oka nani. Hamo iho la ia la iho a hoi aku la e moe,aka, a«le oia i aia hou mai mahope iho, a make iho la. O kahi ilio miku Caberio!e ka mea mua i iohe i ka nu hou o ka make ana o ka Moi. Holo aku la oia e haiia Aveoani .no w mea. 1 ko Avenani iohe ana, kaaoha aku Ia oia i ua wahi ilio nei e faete aku e imi ia Laaoho Gula, ā e hoike aku, mai hoopoinaia kona manao no Avenani. - Ma keia kauoha, Ua hauoli nui o Caberi> ole i ka holo ana e hai aku i ka Moi Wahi ne, a iloko oka pilikia loa kona komo ana aku i ka halealii, no ka mea, e hi-o ana na mea a pau oka haleaiii no ka make ana o ka Moi. I kona wa i hiki aftū alo o ka Moi Wahine, hoapuka aleu la oia i keia maa huaolelo: " E Madarae, mai ia Avenanū ,?

Ua hoomanao ae la ka Moi Wahine | ia Avenani, he kauwa {laolele nūi oiJh £on«f| haku, he hana poloiei; ahe heopono. a no! ka mea hoi, oia wale no ke kuma i loaa ai ba piiikia ika mea hala ole. O kona haaleie iho la no ia i ka hal«alii me ke kamailio ole abu i kekahi mea e ae, a hele pololei akii la i ka hale towera, a me kona mau lima palupalu ponoi i wehewehe ae ai i ka hao mai na*?ima ae a me na wawae o Avenani; Hookau iko !a oia i ka ieialii guia tn?luna o kona poo, a hoaahu iho la īaia me ka aahu alii, roe ka olelo ana : '« E hele mai oe e Aveß»ni, ka nani oi o na kane a paa, e hoo> lilo aka no ao ia oe L Moi, a e lawe hoi la oe'i leane na'o," Kukali iho !a o Avenani ma na wawae o ke kaikamahine alii me ka hoomaikai oko ?Kin. ame ka piha hoi i k® hauoli nui. . . Ua olioii na mea a pau no kona lito ana he Moi. Ua mare ia iho la o Avenani m* Lauoho 6ula, a o ko laua la i raore ia ai, o ka la oi ia o ka nani a me ka hauoli i malaraa ia ekoke ao a pau. A noho alii ii»o la o Lauoho Gula me lia ui Avenani, me ka pomaikai nui no ka manawa loihi.

0 ka hana paikai aku.aole ia e hoihoi neie mai, Ma na mea iiilii e hoonku hou ia oe i ka 1 ka vra o Arenat}i i kokaa ai i ka ia a mo alala. A pela hoi, i ka wa i konohia ai ke aloha e ala, No ka pueo ioo, hailuna p&oa, piiikia, Owai ka i hali-a e, na na mnna a me kahi ia. : E hootoiu ae iaia I ka—hano kiioiwna? Mamaii o bosa hooko pono asa i ka hana; A loaa ai 0 lauoho Gula Noheoohea no kana 'iii, Me kona kupaa, luli oie, a aiof>a-a!ii: Aka, ua iiio aae ia he iuahi hewa oīp na ua 'iii la. I ka wa i paa p» ai-a kaa mai ke ano make la, Hoohuliae 1& ka n,ea uialama pono i ka ino aiina; A haawi i ka Pono he nohoaiii, i ka Hewa hoi he ilma. Hb wahime eomo lole kake.—No walaau ia hai 0 kekahi wohine komo iole kaB9 raa Honolulu nei i keia mau ia, a ua !»• to i hewa nona e hookoiokoloia ai. jSolai!ti au 1 manao ai e iawe aku oe e hoikeike i ke* kabi wahine a'u i ike maloko o ka Buke Hoomanno * kekahi keiki luina. a penei no la :— • Ma Iniaoi, ua noho kekahi kaifc»B&hme, | i aioha i ks kane luioa, 0 Miss Beride odi«> | kini konaiooa. No ka hooio loa ana om makea i ko laua"mare ana, hoio alea la kana! kane hoopalau ma ka inoaea, a waiho iho la l , r ia 6Jiss Beride me fca naan ha'ehaN» i alnha. wale iho kuu ponnn. I ka hoiloli ia ia la." -— Koino mai la ka rt&?nao iloko.fi $ooa oaae. 6 hote aka e h«li i ua kano aei ma na aina ej komo iho la kela i ka ioie haae. a e like no me he kana U, a enahuka aku la, a ee malena o ka moku e helo ana i Amenka. A hiki ilaila, hele huii keia i ua kane nei m& ka ninau ana, aohe nae he ioaa, a aeie ia, ee hou i ka meku, he luina e holo a»a i kak biehoSoat. Pela wi oi» 5 hmia ai n hnfa ekoia makihiki. I kekahi po, ua komo oia me na ioina e ae ileko o kahi hale kua, nmama Nu toka, a aumenmeae ia » nv» kahi o lakou. Koko o ia aumeume ao&, pa aka ta ka Uma o kona hea i ka waiu, «pi aku la a pene

Ba lak«u ia »; aaakao fm k tehsa aai ae K tesm f|ok<jreDa»a 1 !ET4biße ka m kieme i m k>{g*fetāfeē,• ■j*a aku la imtiß o ka 19 ai ia ia. - Hai āaai !bcv 1 Ue Kahu o k« Aha. lie wahia* ;- ke kumu o korsa manaa nm {ja - !haawiia mai ng lole wahiue iā ias '•# ao bod- J noho ia nia keUahi haie enoho ai a lebe keoa mau makua kil aka, Peh i bs9gftshatti ai lfaon h«jakai imi ka.nc. jne ea k/fe kaee, , Waiahao.