Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 6, 23 July 1873 — HE KAAO NO KERITABELA Ke Kaikamahine Alii o ka Iu-Ano [ARTICLE]

HE KAAO NO KERITABELA Ke Kaikamahine Alii o ka Iu-Ano

1 kekahi mauawa i«u wale aku nei i ka polikua i haalelew<», e ola ana kekghi Moi waiwai nui; ai ka aneane nna aku e aui ae ke nu opaiapalaulu o kona mau la ui, a i ka aneane ana lloi -e hiki aku i ka pahu hopa o kona mau ia kanikao, haalele mai la kona kokoolua o ka alo ana i na inea o keia ao manele, a hele aku la i ka aoao mau o koka honua.No keia mea, ua hookaumaha nui loa ia ibo Uua Moi nei; kanikau iho ia ia rae ka uwe nn ole i keia la keia la qo kana wahine aloha. Ua waiho iho ua Moiwahine nei i ka hua hookahi a ko laua puhaka i keia ao ; he kaikamahine ui, noni na helehelena a me na hiohiona waipahe e hOokahaha ia ai na mea a pau ke ike aku iaia, a aole no hoi he mea e ike aku iaia e hooaele la mai ena ii-a, a aie ke aloha nona. Oa kapaia oia ma ka inoa Keritabela, ama ka oleloia hoi, o " ke kaikamahine nlii o ka iuAno." He umikuooamahiku wale no ka nai o kona mau makahiki ia wa, i make akuai o ka makuahine, aka nae, ua oi aku mamua 0 keia huina ka nui ona keiki alii i nonoi mai iaia e mare, aole oia.i ae aku i kekahi o keia mau noi. i ka wa no hoi i nmke aku ai ka Moiwahioe, he kanaiima ka nui o na makahiki o ka Moi, a iloko o ia wa aod o ke kanaka, he mea makehewa no ka manaoaoa e mare hou 1 wahine. Aka hoi, «nahope iho oka m{tma ana o ke kumakena walohia ana a ua Moi nei no kana wahine aloha, aiu hoi, ua launa ae la oia ma ul>a wale, me kekahi Moiwahine kanemake o kahi aupuni aku e kokoke mai ana i kona, a aloha iho ia oia ia ia,—-aka ea, ma ka olelo oiaio maa mau i kamailioia, aoie he kanaka e hiki ke papalua ke aloha īloko o kona ola ana. Mahope iho okeia launa hooipoipo ana no kahimanawa pokole. ua mareia iho la ua Moi nei me ka Moiwahine kanemake. He kaikamaliine no hoi ka ua Moiwahine kanemake nei, nona ka huina o na mnkahiki i keia wa. i biki aku i ka iwakalua kumamalima. <) ua makuahine nei a me ke kaikamahine pu, he mau wahine manao ino, opukekeue, ahe huwa hoi; no ka mea, mahope koke iho no o ko iaua ike ana ia Karitabeia, ua l:omo iho ia iioko o iaua na .manao ino, ka huwn, a me nakuko lapuwale. O ke kumu nui .o ko iaua opukekeue ana ia Karitabela, oia no ko laua ike ana aku iaia rae he mahina piha ia e leie kohaihai .ana iioko o ka po kalae, ka ui, ka noni, ka oluoiu, a me na ouii waipahe e ae a pau, a aole hoi he mea o laua e like aku me ko iala kulana. 0 Manadeta ka inoa o ua kaikamahioe nei a ka Moiwahine hou, aole nae he kii kohu iftna ona, e anoiia mai ai e na poe opiopio o ka aono oolea, a ua hoowahawahaia no hoi e na keiki aiii a pau o in au, nolaila, aole he mea i manao mai iaia i wahine mare, aka hookahi waie no keiki alii i a-a e nonoi tr.ai ī kona lima. ae o ka la i koho ia no ko laua mare ana, make e iho la ua keiki alii nei, a o ke oki pu no ia o ka mare ana, a oole no hoi he mea e ae j nonoi mai iua kaikamahine nei ma ia hope mai. No j keia make ana o ke keiki alii, nolaila, ua | hooneieia oia i na makana makamae a ua j kane hoopalau nei i manao ai e haawi aku { nana, oia hoi na waihona waiwai o ke gula" a me na pohaku makamae. 1 ka hala ana ae o kekahi mau manawa ma la hope mai, ua nui loa ka manao ino o ka Moiwahine hou a me ke kaikamahine ana ia Keritabeia, noiaila, hooholo maiu iho la laua e kipaku iaia mai kn halealii aku, i mea e lilo ai ka hooilina Moi maiuna o Manadeta, ke make ka Moi. No keinmea. ua hele aku la iaua eJiamailio pu me kekahi kupua ino, i iike pu ka manao ino me ko laua, i mea e hooko pono ia hi ko laua make4ke - j Ua ae mai la ua kupua nei e iike me ka laua kauoho e hooko poiolei ma ka iawe malu ana i ke kalkamahine alii o ka iu-Ano, a kioia i kahi e ioa. i kekahi la, oiai ke kaikamahine alii KeritSfceia e hoioholo ana iloko o ke kihapai pua oia waie no, aia hoi, hoea hikiwawe mai ia imua ona kekahi kaa kaua e kauoia ana ena deragona lele. Ku malie iho la ua kaikamahine alii nei me ka haohao ī ua kaa kupaoaha nei, a me ka makau pa, aka, aoie i emo, ua hapaiia ae iaoia mai ka honua ae e kekahi mana ano e i ike ole ia, a hookauia iho la iluna o ke kaa kupua, a holo aku ia ua kaa nei- iloko o ke ea rae ka mama i iike me ka uiia. j Mahope iho o ka holo ana peia iioko o ka j iewa no kekahi mau hora, hooiho ibo ia ua I kaa nei i ka honua, & o ka naiowale hooua i iho la 80 ia, a haaieleia iho ia ke kaikama- I hine alii ma kau wahi i paapu i na laau ne-1 nee, a be haie mahiai ke ku kokoke mai ana i ma ua wahi la. Aka, nani ka haohao launa j oie o ua kaikamahioe alii Keritabela nei, i j kona ike ana iho, ua hooiiloia kona kapa aiii j iioko okawa i hoio mai ai, he kapa o ke | kaikamahine hanai hipa ! ; Noho iho ia ia iiuoa o ke poomuku o ke- i kahi kumuiaau oka kahiko, a uwe iho la me ka a ia wa, ike aku la ala i kekahi | kanaka elemakule kahuhipa e hele raat-aoa i ona U. Niaau mai la oia iaia ike kumu o kona uwe ana, hai aku ,la keia, ua iawe ( malu ia mai oia mai kona wahi mai e keka-; hi mana kupua ino, me ka hooiiloia o kona ' kapa'j kapa oke kahuhipa. P«oii oluoiu aku ia ua eiemakuie kahu hipnnei, (o Aneaelemo ka inoa) i ke kaikamasne e hoi pu me ia i kona hale. Ua ae akt£a ia, a i ka hiki ana ika hale, aia hoi, he Fjjale nani ioa ko ua kahuhipa nei. hooki- ».

[ pa olaola akn la fsa m&we a fee hāhakipa iaia aei. iho o kona patoaana, ga hoike aku ia heia i fcona mookK %ka, aole : oia i bai aku he kaikamahine alii keia, o i mannoia mai auanei ka ia nei ma« olelo he ; wahahee. . , Aohe a noiaifa, ua hooknmi mai la iaoa iaia nei i kaikamahloe hanai na laua, me ka olelo mai, ioa e hiki mai i ko I laua wa hope loa a ke Akoa e lawe aku ai i I ko laua hanu, alaila, e hooili iho no Ja«a i bo laaa mau \vaiwai a pau iluna ona.. ! E waiho alm kakou ] ke kamaiiio ana nc Keritabeia, ke kaikamahine alii I kapaia nc ka lu-Aao; e hoi hou ae kakou a e hakilo i na hana a kona maloko c ka haleaiii. No keia nalowale ano e ana e ke kaikamahine alii. ua hoolaulou nuiia ks makiiakane Moi e ke Naumaha, a pela hoi kona ak alii.ame.ka iahai holookoa a pau, no ks mea, i ka wa i kui aku ai ka lono ma ns wahi a pau o ke aapuni, ua minamina nui na mnkaaiaana, oiai, ua aloha nuiia ua kai kamahino afii nei e iakou. O ua makuahi ne kolea nei a me kana kaikamahine, aole o laua wahi kaamaha iki ma ka naau, no ko< na nalowale ana, aka, hoohalike wale aku is no ko laua uwe hookamani ana me ko ks Moi, i mea e kuhiia mai ai he oiaio. Ua kui aku la ke kaaiana o ka nalowak ano e ana o ke haikamahine alii Keritabela a hiki i na pepeko o Jte keiki aiii Folorizeia he keiki oia na ka Moi o kekahi aupuni i aku. Hookahi waie no manawa a ua keik: alii nei i ike ai i ke kaikamahine alii Kerita bela, a oia hoi ka wa i haawi ai ka makna knne o ka lu-Anp i kekahi ahaaina hulahula a o ua keiki alii nei kekahi i poioaiia aku < hele mai i ua ahaaina la. lloko o keia m wale no i launa ai lauaa ua papa leo ho no kekahi manawa'pokole, aka, ua kuni pat ia ke alohn iloko o ke keiki alii no Kerita heia. 1 kona wa-i lohe mua ai i keia nu hou ko umaha, ua hooholo. koke iho la ia i kont manao ehele e h&li iaia a hiki i ka pau aht o kona ola. Aoleoia i hoopuka aku i konamanao kekahi mea e ae, ua hoonalonalo iho la ou iaia iho me"he kanaka kahuhipa ia, a hel« aku ia e huli e like me kona manao paa. H( muu hebedoma he nui kona auwana heU ana, me ka lohe ole i kau wahi mea e pil ana no ke kaikamahine alii i naiowale ; a kona wa i uiha ai i ka hele ana ; no ka raa loeloe, a me ka luhi, noho ihp la oia malah o kekahi kumu .laau olea nui e hoomaha ai Aole i emo, ua pauhia koke iho la oia i ke hiamoe, a iloko o ia manawa ana i hiamoi ai, ua hoohauoliia kona uhane e kekahi moe uhane kamahao. No ka mea, iloko o kj moe, aia hoi, he jy%haku momi kana e pas ana i like ka nui me he wahine la, ol hoi e like me he anela la. : Oiai oia e hoo' nioniolo ana i ka lealea a ka hiamoe, la wa no i hple mai ai ke kaikamahine alii Kerita bela i kahi ana e moe nei. Aole oia i hoo maopopo mua ikonamau helehelena, aka ua kuhi no nae he kanaka malama hipa ne ia no ka ululaau, aole nae oia i ike he ka huhipakekahi o ia wahi i like pu me ia.nej ke ano. I kona wa e nana pono ana iaia nei, hoohaule iho la oia i kona kookoo kahu hipa a pa i ka lima o ke keiki alii, kulou 'ihe la e laiau hou, ia wa i kaakaa ae ai na make 0 Folorizela. Ua iike kona haohao nui m« ka hauoli ia wa, no ka mear ( ua ike koke mai la oia i ua kaikamahine kahuhipa nei, o ke kaikamahine alii Keritabela o ka Iu-Ano, " Ua hoopomaikaiia mai anei au e ka lani ma ka loaa kino ana iho nei o ke kaimahioe alii Keritabela, nona ka naoi lua ole i like me ka mahina piha iloko o na po kalae ; ka mea hoi i nalowale iloko o na m&lama eono 1 hala ae nei, a nona hoi ka makuakane Moi e noho !a iloko o ke kaumaha nui a hiki i keia wa." I ka wa i kamailio aku ai ua keiki aiii nei i keia mau huaolelo, ua haohao nui loa o Keritabela no ka loaa ana o kona inoa i keia keiki kahuhipa kanaka maikai, a pane i mai la ua ui nei o ka lu-Ano. <• Aloha ino! Owau no ua kaikamahine poino la i iawe malu ia mai ai e kekahi mana kupua mai ko'u home mai!" Hahai aku la oia i kona moolelo o ka lawe malu ia ana mai e kekahi kaa kupua, a mahope ninau 'ku la oia. "Pehea oe e ke keiki'kahuhijra. i ike ai i kua inoa? Ooe anei ka Moi o na uhane kupaa ? n " Aole," wahi a Polorizela,«aole au he Moi no na uhaae kupaa, aka, he keiki fio au na kekahi Moi, (i ua ike mua no au ia oe, a mai ia manawa mai o kou ike ana, aole k>a ipio iki ko'u hoomanao ana nou a hiki i keia manawa, —oo ka ioaa ana ia'u o ka iaki pomaikai ma ka hulahula pu ana me kou jlsfekie roa ka halealii o ka Moi, kou makuaj kane." | " Ano, ke hoomanao nei au ia oe. Ooe qo ke keiki alnFolori2ela." - Ua a ke keiki aliiJ " owau no o Folorbela, a o ke kanaka po» maikainui wale o keia ao, ina e hiki aiia | ia'u ke hoihoi hou aku ia oe i kou makuaka- | ne aloha e noho kanikau la ia oe" | OiaHaua e kamailio ana, he lehe ana ka ( | laua .i kekahi leo aakeke i ka iewa, naoa ae ' ; la laua nei Uana, ike e aka ia ke kaikama-1 i hiae aiii. i kekahi kaa kupoa roe na dengo* [ | na ahi oana e huki ana, e holo poloiei mai: [ ana i o laoa nei, o kona haule ibo ia no ia 1 italo me ka aowe ana.' laia i hooho auwo ae ai, ia wa koke no i puka ao ai kekahi raea kino kaoaka pahao- j ino mai ka honua ae, ua like me ka mohaia •im ae o ka poa iilia keokeo piha, a ua like 1 hoi me he hoko ahiahi ia, i ka wa o ke ano iiaia. Haawi mai U ua mea kino kupua oei i pahikaua ia Folori«ela, me ka oielomai: - E ke kaoaka opio paulele a me ka m«< naoio, ina i komohia iloko o'u ke aioha i oi

! ae i e ae, āif«i|a, fee »>afc». && " { kn wa e pa atlrek ka* i k» fcso, oe i keia pj)b> ti>a!an» e ua tutt U«. < Uo o' kela ka« fee4ta{ti k'ipaa iu6 i jUeotfti* kona kt»o, « e uiake r<> t», ao„ b«. .:. ' , mana kupu* ]to loko o ka o) o keia e.;y, makeooua mea a pai> ia®, 8 pei&hoiiia mea t ike ole ia. v A!aiJa, e kwe ae 00 , lima o ke kaikamahine a hookaa aka iaia ilana 0 ke kaa, a e wili ae ae i hia, pahi-' i ekolu manawa,e hooloheno Baderagoaa ahi i leau mau kauoha a paa. ao lea mea, he tnau kauwa jakoa na keia pahi bu- - piia. iloko.o ka hora hookaki mai keia roa- . aawa aku, e hiki no oe i ka faatoiiio kai(vakuakane 0 ke kaikamahiae alii nsai." 1 ka pau ana o ka oieio a ua wahiae kupua nei me keia, mai la oia i koha mau iima ia Folotizeh ajae Keritabeia, 0 honi iho ia laoa i kona malilima, e like me ke aīw mau o na hoomaikai ana aku. Mahope'iho o ka hooko ana 0 Foiorizela i ke kauoha a ka wahine makani, ua lilo iho ia oia he haku no ua kaa kupua nei. Ma ia manawa koke r.o hoi aa ano e koke ae la na kahiko 0 ua maa aioha nei. • Oke kaikamahine aiii Keritabeia, he kapa nani loa kooa e komo ana* i kiaohioohiia me na pohakueiaimana he iehuiehu wale. a mē he mea ia, o na daimana a pau 0 Qoio> coneda ka i iawe īamai iinna ona ; a no ko* : na nani a me ka oi.keia hoi o kona ui i ieaa ai kona inoa 0 ke kaikamahine ajii o ka £«- Ano. Oke keiki aiii no hoi kehahi i kahiko nani ia, a ke nana aku iaia, "oa iike no a hke me A-a-hoaka." He manawa oie 0 ko laua kau ana ma ke kaa, a aoie no hoi i hoopaienaia ka laua mau kamailio ana, ua hiki e aku ia iaua i kahi oka makuakane e Keritabeia. Aoie e hiki ke hoikeia ka nui 0 ka ka ma- • kuakane no ka ike hoo ana i ke kaikamahine, a pela hoi, i ka nui o ke kaumaha 0 ka > Moiwahine hou a me kana kaikamahine, no ka ike ana i ke kaa kapaa e komo aka ana ; i ka pa oka halealii me na lto, he mau deragona lele ah,f. ! Ma na huaoieio a Ronesada e hiki ai ia 1 makou ke hoike aku i ka hauoii nui 0 'ka' 1 makuakane, i ka wa i ike mai ai 1 ke keiki 1 aiii Foiorizeia e alatfai aku ana i kanakai--1 kamahine iloko o kona keena hookipa alii I "Me ke kiekie 0 ka lani iiuna. i Me ka hohonu hoi 0 ka moana. • Pela auanei ka nui 0 kona hauoli a&a." 1 Mahope koke iho oko iaaa hiki ana ak«, i ua marek iho la iaua, me ka hanohano noi: 1 a 0 ko laua alohee ana kekahi i kekahi, aole ! ia hemea i like ma na mooieio 0 keia ao. • Ua hookaawale aku iaua i ka makuahine I koiea me kann kaikamahine ma kaa wahi okoa aku, a pela i hookumakam aku ai 0 Keritabela i kona mau enemi, aka, aoie nae me ka manao ino aku, » me keanohoomauhala hoi. Pi-pi hoio knao.