Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 7, 30 July 1873 — HE KAAO –NO– KAKAIO O WALEKAU –KE– AHIKANANA HOI I KE AU O KE KAUA O POLANI [ARTICLE]

HE KAAO –NO– KAKAIO O WALEKAU –KE– AHIKANANA HOI I KE AU O KE KAUA O POLANI

| Ala ae ia o Kakaio, me ka naau kaomaha I a p!f ae la ma ka oneki. I kona hiki ana, ; ike ae la oia, uaku ka moku iwaenakonu o : ke kulanakauhale nui, ua hele a paapu i na moku o kela a me keia wabi mai o ka bo> I nua. Noho iho la keia ma ka pale kai, a ; nana aku-la ina hoa ohua, e pao ana lakou J la i ka holo iuka ma na waapa, me ka lulu-, l lima aloha ana me na poe i holo mai e ike a | e hookipa aku ia lakou ma na kauhale. ,

A 1 mai la ke Kapena moku, "El ke ko* i koke me| nei ka poeleeie, malie paha he ma> ( kemake k'ou Ika holo iuka." Ai ae ka waa> pa ke holo mai nei la, a ina hoolohilohi iki ibo, o ke okaikai mai no ia ; i ka nana aku aole paha, e hele mai ana kon mau makamaj ka ia oe, he.hiki no nae ia'u ke hookipa aio* i ha ia oe ma ko'u wahh ! A hoooiaikai |tku o Kakaio, i ka lokomaii kai o ke Kapena, a hookaa aku la oia i k* | uku moku ona, a kena aku la oia i ke seia, i e hooiii ako ī kona wahi paiki lole maluna o ' | ka waapa, a kau pu aku la o Kakaio no ka ' holo iuka. • ■■■.].

i ka lakou nei ae ana i kula, haele aku la lakou 'nei a hiki mawaho o kekahi (oweln 1 kiekie. Hoouna aku la ke kapena o lakou ! | nei i !/«•»••»•.0010 « kjj pi.o ; v.i.... I I A hoomaikai oku la o Kakaio, no ka loko- : meikei o ke kajiena. i ka hoouna ona i kaa ] nona. Aole no hoi i liulia, hea mai an« ke i keiki, a i mai la, hookahi kaa ua makaukau loa no ka holo ana. Lawe aku la ua keiki nei i kahi paiki o ia nei, a hele pu aku ia o Kakaio, a pii aku ia ma ke aia anuu o ke toweia, aia hoi malaiia kahi i ku ai o ke kaa, a kau aku la o Kakaio i kona wawae ma ka hao keehi wawae o ke kaa. ' A ninau mai la be kahu kan, nia ī hea ka- ' hi o keia Oeoaimaoa, i hookele poluiei ia ke kaa malaila ? Ekekei hou inai la ko Kukaio wawae maike keehi mii.u paneaku in kahi i keiki, " Ae," a ninau hnu mai la ke kahu, ; kaa, aia mahea ka hale o kou haku ? A manao iho ia o Kakaio e pane aku, aia j , ko'u home ma ko'u luakupapnu, ek». ua hiki J j ole ke fpne, oia u-u wale iho 1« j.o, a puka | aku ia ka oielo maopopo laa, " Aia i ka hotele. A ninau bou aku la ke kahu kaa aia ma ka hotele hea ? A pane aku la o Kwk-io. aia no i kauhotelee laweaku ai ia'u, a hoolei iho la keia i wahi apana dala iloko o ka ; papale o ke keiki. , . O ke kau ae la no ia o \ce kahu kaa iluna, j a hookele ia aku la ke kaa ma kahi e hiki ai j j i kekahi hotele. j O keia wa a iakou nei e holo nei. oia no ! ke kokoke ana akq i ka bora 7 o ke ahiahi j a nana aku la o ua o Kakaio, ua hele a maia-1 malama na aianui, i ka ua mea o ka aa o na "j , kukui. A he po Poaono no hoi ia, hele na ! j alanui a piha pu i na kanaka, hooke aku ' ; hooke mai. A nana aku ia oia nei i na kanaka, ia lakou nei e holo ana ma ke kaa,a iiho la oia iioko ona, " Pomaikai no oukou, oiai> ; he hale ko keia a me keia mea pakahi, a he , mau makamaka e ake mai ana o ka hiki aku alaiia, hookipa mai me ka oluolu, a ua ike ; no hoi kela a me keia mea o oukou.'i ke ka- , | ni ana o na aka hauoli a na makamaka i ko : oukou wa e komo aku ai, aka, owau nei, ka- : hi mea poino iki a Sobiati! auhea la kou banohano nui ma ka waiwai, kou nani kilakila, a me ka poe aloha oiaionana i hooili mai ka 1 oani maluna ou ? Auwp, ua pau lakou i KT ; kaawale, ua naio hoi e like me ka ike ana . tna ka hihio, peia au i puoho ae nei, aoleua poe la." A na ke ku ana o ke kaa, i pau 'ai kona lia . wale ana. A wehe aku la ke kanaka i ka : puka. A i aku ta, " E ka haku, ua lawe mai nei au ia oe ma ka haie nei o Hummuma. Covent Garden, ua iike no ka nāni o keia hale. me kekahi o na hale ma !:e taona. A o ko'u wahi uku o ka laweana mai nei iaoe, ,; elima si! na." A uku aku la o Kakaio, e like me ke nof. me ka ukali ana iaia, a waiho iho la i kahi paiki lole ona iloko o ka rumi kope, A ku , | ana keia imua o kekahi poe, oia hoi ka poe : iawelewe o ua hale nei, a ninau mai U ua ' poe nei i ko ia nei makemake. A i aku la keia, " He makemake au i ke> ena no'u " A elakal ia aku la o ia n«l • lo»

ko o kekahi keen*aioa noni.aia hoi mala} [ i waiho >a ai kabi paiki iole o ia nei. e kalk "mea l«welasve, a kulou aiai la me ka hoeii maikai, a rpnau mai la la ia neiina ua aj ( t oia, a hoole *ku ia oia. 9 Alaiia, elau m»i la na eaea iawelawe i ka' I hoomakaukaia i ka papa aina, a noho aka Ia » keia e ai. |ka ai aha oia nei. ua pakiko no i keia roa ka jai ana iaa «ea ai. lloko oo o ia pakike an4, o ka faana e mai la iao lokono ka bskahaka loa, i ka pau aoa o ka paina, o ho ia nei boi>lale ieoke aka ia no ia i kukui, a i ko ia aei! wahi e croe ai. ■ + E like aolhol me ke aoo maa o ka mea i i hoopiha loa fa me na manao kaumah% pela ! no ko ia jaei noho ana, aohe akeukeu ae, aia hoi na poe laweiawe ke ake mai la, e hoona* ! nea ia aku ia boi lakoo e ka malihini, eia ; nae, aole wahi launa aku o ia nei, a a kobi moe ih» la no ko ia nei wahi e waiho ai me ka manao, aoie paha e nui aku na hora, aiaiia,e pau no kona inanao ioo no ks noho mehameha aha me kona mau ehneh». MOKUN A X. Ka la akahi o Kakaio na Enellni. i ike ala aaa ae i kakahiaka, e dki ana ka | nalulu i ke poo, a ano iike mai !a no me ka ! poluea i kona wa i hoi aii e moe ; i ka hooj weke ana ae oia nei i ka paku, ike aku ia o'i ia nei, ua hele a malamalama ioa. Ala ioa ae ' la keia a konao i kahi iule, fi pau i ke komo i iho aku ia o ianei lialo o ba rumi nui hoo f nanea, nffki uku ka hana, ua a ke ahi iala ] a ua makaukau no hoi na mea ai o ka aina I kakahiaka. Oko ia nei hookani aku Ia n<i ia i ka bele, a kiei aku ia o ia nei ma ka. pu- ! ka aniani i ike aku ai keia i na hiona o ke j kakahiaka. Aia hoi. ua heie ownho a makolu ka hau, oiai, ua haule mai ka- hau mai| ke ahiahi mai a ao wale ; a puka oe la ka I», o ae ia na kukuna iloko o ka ohu pano-| p«no e hele ana a halii i ka ili honua, a mej he nhi poepoo ia ke nana aku, i ka ka hele a uliiuU. iUh ia nei nana nku. aohe wahi ko< h« lealea : lr j o waho, ua hele a niael- .;le i

| kapu tt h.'ho^V,uu,"»i.^r i - aku la no ia ma ke I inwe msi l i a<> ia'o ke kuene ike ti inu. ! A pane inai ie ka mea lawelawe, "Oluolu ; nae paha ka hmmoe ana i> kim haku i keia ; po." •'Ae maikai bo," «ahi a Kaknio, me i kona inanao, aol« oia e huna lokumaikui loa r ia mai ana e kekahi mea, nie ka <51elo akti,' " Aiaa pau keia mau qy;a au i ka hoihoi, i alaila, eiavce koke mai o< i ko'u bila aie no j ka moe ana a roe ka ai ana." ! Kulou hoomaikai mai ia ke kuene, oia hoi 0 Jenekini, a nalo aku la, me kona olioli loa, 1 ka loaa ana iaia o kealoia ia mai e ka malihini mea inoa. ] Ika nalo aoa oua kuene neī, nana iho ia ; , o Kakaio 1 kana wahi eke dala, hoomanao ae ! i 1.» oia i kana mea i hoakaii ai ma Danetika, : j a nolaila, ua koe iki, a no kona hookipaia'na j ma knia wahi, e hooko ana oo ohi i ka mea i ; ole'o ai i ke kuene, a ina ua nui aku kana : bila, aiallu, e pau loa ana kahi dala ana. A . ltr iho la i ke ; koena o kahi eke iloko o kona ; lima, aĪ3 hol. he wahi gim, a he mau wahi ; apana d ila keokeo na walii mea i koe malo* | ko o kon< lienn. Pii mai lake ano kaumaha I 0 ia nei no t>a uuku loao na wahi dala, aka-1 ! ht no hoi a aja mai kona inanao nui i ke ka-1 la, no ka meā, oia wale nn ka mea e pono ai ' ( ka noho malihini aua, me ka manao ino loa, 1 ke emi iho o na wahi ha:3aumi, malalo o ka ! bila. ! A hiki mai la ke kuehe me kahila, i nana i iho ka hana, ua lawa no ka bila ī kahi dala j gini ana, a hauoli loa iho la oia, i ka hiki'na iaia ke hookaa i ke kuene A i aku li ke kuene, Ke manao oei oo j makou e hele e no oe m*i»ua, a na kekahi o ' makou e lawe aku ko wabi paiki kapa." , Aiakulao Kakaio, " aole make lawe ae ; i o kahi o ouJtou, aia no au a hoouna mai i I kekal»i mea nana e kii ma i." i;• A ninau aka la o Jenel:ini, "Ma ka inoa . j bea oe e hoouna mai ai e kuu haku ?" Ai J j aku la o Kakaio, "Ma kii Inoa o ke Count i Sobiati." j la lohe ana o Jenebini, i keia olelo a Ka- , r, kaio, o ka haalele koke iho i& no ia i kana.! .; ukana, ao ka holo aku U no ia, e wehe i ka , ; puka, a puaoa ae la oia m; ka leo i iohe mai'i ka lehulehu o loko oka liale, penei: "E ka haku Count Sobiati, mai enakau ariiōi hopo* ■ hopo oe, i kou.paiki lole a na'u i#b ma(ama i a hiki i kou wa e hoouoa mai ai."' Hoowahawaha loa o Kakaio, ī keia kahea leo nui ana o Jeaekini, nolaila, he kunou | wale ana no kana, a puka aku la oia iwaho,! a hele aku la ma ke alaoni. Hao mai la ke anu, oia no ke kui i pahu ia : > ; mai, ika eha launa ole ine ka maeele; ika i: nann aku a puni, i iho la keia, ka, he make» i ke kuai ia ka paha keia wahi a'u i noho iho ;; nei. Aohe wahi hau ole oke alanui, be ku» akea waie no mai o a o ; ia wa aia nei © hele 1 tiei. h<ioiji»neo ae la oia ia Sobidti ia la, a > nia ia n paha auanei t loaa ole ai ka half •, emi o ka uku ma ka iml ana

No ka oui loa oka haule aaft o hy»Oi oa sooie »8 la oia maialo o ln mala «.hekahi lanai e ku iki ai no kekahi TOaa minute, «la loa mai la ko la n«i manao kannmha. loa no W mea i olelo maa ia ae nei» oia iu>i) oo lta tni ana ika hale emi mai oka übu. Amai »o iho la oia e aho paha ka faoi hou i ka ba» > ana i nioe ai, aka nae, ua hooboio e oia, > i a kakahiaka, aiaila, hele e imi haie, noi lJa, 8 aho no ka hele a malia no hoi 9 loaa » at kahi laakioi, alaila, iiocno iioko hala ia , a piiikia. Nou tnai ia ka makani ma ka akaa mai, |ole no hoi he ana a koeako, a na keiamea, : hoonawaliwali mai i kona manao, aka, hooi lau no keia i ka hele ana, a komo wale keia , oko o kekahi luakini, oia hoi ka luakini o ana Matina. ♦ » i A i iho ia-o ua o Kakaio iioko ona, "Oke kua wale no ko'u makamaka ; a iloko o sla a me keia hale Ona, e loaa no ia'u he ilekana." A haliu ako la o Kakaio e pii aku i ke apii o ka luakini, e puhee mai ana ka abainaka, a ninau aku la keia i kekahi luāhie, "Oa pāii anei ka pnle ? Pioo ae la ka 1 ehine no keia ninau a Kakaio, a ninau pono [ bu ia aku la i ua wahine nei, ma ka olelo | teritania e kekahi kanaka e ae, a pane mai i ka wahine, " Ae ua pau." A ninau hou aku la o Kakaio, i ka manaj ca hea e hoomaka hou ai ka pule, a i ia mai ! li, " Aia i ka bora 3," a e hoomaikai ia ka makuahine nana i hanau i ke keiki haipul» (Kakaio.) 1 ka wa a ka wahine i kamailio ai, aa haka pono loa kona mau maka ia Kakaio, no kona ano hanohano a me ka oluoiu. No keia mea, ua hiki ole ia Kakaio ke hoomau aku i ua wahine hei e hoi ana ma ke alanui. A haiiu iho la konā nana ana i.lalo i ka

I lepo ahiki i ke kokoke ana mai o kekahi ma | kona aoao, alaila, alo ae la ia. 1 ke 'ka la oia i kona makamaka luahine e webe ana i ka puka o kekahi hale inoina i ka nana aku, alaila hahai mai *la kekahi poe kanaka eono me na kamalii e makaikai ai iaia nei. kou ano hanohano a me ka nani. Aole he hoihoi ikio Kakaio, i keia makaikai ana o . kanaka iaia, a wehe mai ana i ka puka kekahi wahi Kaikamahine, a i mai la : " E komoiloko neioka halee ka mea hanohano, i ole oe e pulu i ka ua, a he wahi ahi uuku noe mehana ai." . A kunou hooinaikai aku h oia i keia kono ana mai o ke kaikamahine iaia nei, a komo uku la keia iloko o ka hale. 1 ka hiki ana aku o ia nei, pane mai ia, h» wahme makua penei : " Ua hilahila loa au i kou hanohano nui, i : ka noho iho ma keia wahi kuke mea ai, aka ! nae, o ko'u wahi iho la no keia i hoa m ke i ahi hoopumehaoa," wahi a ka wahine. ; A pane koke mai la ke kaikamahine, ♦« Ae | io no nae, i a ole no keahi o kela mau rumi ! o makou, i ka malihmi ole nana e noho," Papa ikaika mai la ka makuahine, " E noi ho malie oe e Nani Robesona, o kou mahaoi, | he mea ia e hoopalaimaka ai ka malihini." I aku la o Kakaio, " Aole pela, hepono : loa ia'u ke hoomaikai aku ike kaikamahine, i no ka mea, nana au i hai mai, he rumi hoo* | limalima kou, aole anei e pono ia oe ke ae ; mai, e hoolimalima aku ao i kahi rueni oo." la oe aa e hooiimalima aku ai, a no ke kui mo hea oe i makemake ai e hoolimalima i I romi o keia ano?" Oiai, he ālii maoU kou hoa e like ai, wahi | a ka wahine mea hale. A pane aku fa o Kakaio, M Ae, he make* make loa au e loaa ona wahi hoolimalima , no'u, oiai, aole wahi e ae e leaa ai ka hale ' hoolimalima.e kuu haku wahine maikai." Nolaila, eia ka mnan, heaha ka ukn hoo* | iimalima o kahi rumi oo ?'* A i aku la ka wahioe, "He aa uo ko'u iaa be makemake oiaio kou i ka hoolimaiima, alaila, e hai aku ap ia oe, i kn tiira, ate, ioa j he hoomeamea wale iho no ino» alaila, aole : au e hoolimalima aku ia oe i kou hale." A i aku ia o Kakaio, " Aole paha he boe> , meamea keia, he oiaio loa no. He haooli (oa i nu e noho ia nei, a i keia maoawa no e hiki j mii ai kuu wabijtaikt ili ia nei." A ua pono ae ia, e ooho oe i ko'u hale ino nei, aole nae he nui aku e lawa ai na mea e'ua ia, wahi a ka wahioe mea hale,' ,c Aohe nfl o'o kokooloa, owau wale iho la no ia wahi aKakaio." • «• A i ae la ke kaikamahine, oit &oi ka moo- , pona a ka wahioe mea hale," Aaa'a aMunie ; lawelawe aku na mea e makemake ia ua e ka maiihini, ke manao nei aa, he kanaka : hoopooo oia, nolaila, he pono no ke ae aka iaia kekahi rumi." |la keia mau oleio a ke kaikamahine, ua litt ia i mea oioolu loa i ka manao o ke kupanawahine, a ae ae la oia. 7A i aku la oia i ka malihini," Ua pono ao, a|a ea, aia uae i kou naoa a makemake oe, aj)ula, ua hauoli loaau, i ka oohe aaa mala< ldi o kuu wahi kaupaku nei. O ka «Ira o ke

paie ea, be bspa|Q gīni, oia faoi elua daia me h«pftla67 a VIS no aa ia o» ma ke!a a nte keia mea au e aaliemake al, e hke me ka'a bana ana i ka'u keikl ponei 1" A i akn ia o Eakaio, « ETa poao ae ia 00, « e hele iki ae aa a hoi n»i mamua o ka napoo ana o ka ia. B A oa maikai wale no ia, i ka mauao o ka i wahine mea hale, a i aka ia, "Ohele pafea." j Mamuli o keaeo hnpo'o ke Kolanakauhale»a ma ka iokomaikai o ke Akoa« i kona hoomakaakaa aoa i wahi ooaa e aobo ai ma ka aina malihini, nolaiia, ua hele koke oia ma Carina Kea. A oana ae la oia ma o a maaoei, me ka ehaeha o ka naau ; a o kr aoo pakikakika o ke aianai, «a liio loa ia mau mea, i mea oluolu ole i kooa manao, oiai, aa aoo e loa ka oanaina o ka aina, aole hoi e iike me ka mea i lohe ia ai no Ladana, be nani oi kelakela mamua o oa kulanakauhaie e ae o ke ao nei, a me ke ana ana o ka makemake oka malihioi. Aia la hoi i hea

aa bale nai ? Auhea la hei na hale maemae, a rae aa hoāilona hoi e maopopo al hoi ita nunoi, a me ba nani, i.olelo ia e na poe hele makaikai, a e kaena ia ai'hoi? Aole ioa he ijbe ia, o itf haumaumau wale iho no ba uanet, a ua aoo oie no hoi ma ka nanaina. Hoomaopopo ole iho la keia, i ko ia nei hele ana, a ike ana oia oei i kekahi paali kaualio ; a i ka haie hoikeike mea hou, maloko aku o ka lanai akea a kiekie hoi; a i ka ianei nana aku, aole no i ku i ka hanohano, e oloolu ai ka nanaina a ka epalihini, a komo aku la keia, a hele loa ako la a hiki raa Bfīd Cage Walk. A nana akula keia i nalaau, ua heieiei na iau, oia ku olohelohe wale iho la no, me ka paa ika hau, r O ua wa hooilo nei.aole loa iho la o ia nei mekemake, no ka mea, na ia mea i hoolohelohe mai na iaau uliuli, a iilo i mea kaakea&ale no i kona mau kahiko. A noho iho la keia malana o kekahi noho, o ua wahi nei a iaia nei i komoaka ai, me ko ia nei nana mau ana i na iaau, oiai, he mea hou ia iaia nei ; a ku ana kekahi ka- | naka olelo kikooia, ' [Aole i pau.) ;