Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 8, 6 August 1873 — PORITUNE. HE KAAO KUPUA. [ARTICLE]

PORITUNE.

HE KAAO KUPUA.

Ua baal«la !ia iho la o Forittine no ka makau, nka, oielo hoa mai ia ke poo kapiki me k-eia : " Ina oe e hoihoi kow ia'u i kuu mau hoa kapiki, aiaiia, e hoike ako no an ia oe i kahi a Bedou i waiho ai i ko ipu pua pinelm, ua hookomoia malalo o ka pela apeu moenn.'' Ike iho ia 0 Foritune he mea makehewa iaia ke kii nku i na ipu pua pineka, o huhu ia mai auanei e Bedou, nolaila, lawe ae la oia i ka puu kapiki, hoihoi aku la a kana pono iho la ma kona wahi mua. Lalau aka la'oia i ka moa wahine punahele a kona i kaikunane me ka olelo iho: " Ooe ka uku j e keia moa wahine ino ao keia hoopoino wa- | le ana a Bedou i kun ipu pua." }. "Ae! e ke kaikimahine opio," wahi ae a ka moa wahine ; nalu iho la keia me ka olelo iho iloko ona, 'he mea kamailio ka hoi ka moa.' " £ ola au, o ka'u puni hoi oke ka ka-ka, peia e hiki ai ke hoike aku ia oe i kekahi mau mea kupanaha. Mai kuhi ee he kaikamahine ponoi oe'na ke kanaka mahiai nana i ia oe. Aole oia kuakane e Foritune nani. He Moiwahine kou makuahine nana mai oe. Eono mau kaikamahine a ua Moiwahine la i hanau mai ai, aole nae he keikikane hookahi. I kou wa e hapai ana i ka opu, ua olelo ko makaakanea me ko makuahonowaikane, ina ao!e he keikikane e hanau mai, e ookiia ke poo o ;ko makuahine, no ka nele ana i ke keikikaiue i hooilina no ke aupuni. Ika wa i ma- ! huahua ae ai ka opu o ko maieuahine, ua ■ hoopaaia iho la oia iloko o ka hale kakela, :me ke 4£iaiia ena koa. Oa hoomakaukauia ! na mea a pau e make ai oia ina e hanaumai !ke keiki ahe kaikamahine. No keia mea, : ua nui loa iho la ka makau o ka Moiwahine | kou makuahine, no ka make e kakaii ana i

, kona wa e hanau mai ai, aole loa oia i ai, aole hoi i hiamoe pono iki iloko o na la o kooa | hoopaaia ana. He kaikuaapa kupoa kona, ua i kakau aka la'oia i palapala naua me ka hoi'ke aku ike kumu o kona kaumaha nui Ua ! kokoke loa kahi o ua kaikuaana nei i ka baJe i j hoopaaia ai kou makuahine, aka, no ke koj koke loa ana mai i kona wa c hanau ni i ke I keikikane, nolaila, ua manao iho ia ia i ka wa ; e hanau msi ai o kana. keikikane, e hooko- ! mo no oia iloko u kekahi moe hooloiiluli, i me ke kauoha ae i na makani o ke komohana lakou i? lawe aku a hiki i ke keena o . ka Moiwaliine, i lilo ai«ia he keiki a o jke kaikamahine hoi e hanau ia m'ai ai e ko« ina kaikaina e laweia mai nana. Ua kakali i iho la ke kaikaina a no ka loaa ole mai o ka j pane a ke kaikuaana e piii ana i keia mea, inoiaila, ua nui ioa. jho la kona makau. Ma | ke kokua alohar kaakiai i hoo- | mahukaia ai k* Aloiwahine mailoko aku o Jba hale kakela. [ka aneane ana oka Moi* | wahine e holo hele oia i ka nahe« iehele e pee ai, a hiki mai la ia nei, me ka J e make i ke kaumaha, ame ka ma? | luh?luhi ika hoio. Owau 110 ka wahine a j ke kanaka mahiai, a o kou kahu hanai i ka !wa o kou hanau ana mai. Ua haawi mai | la oia na'u oe e malama, me ka hai mai ia'a no kona mau pilikia a pau. No ka nui loa 0 kooa kaumaha a me ka ehaeha o ka naau, nolaila, ua make koke iho k la me ka loaa oie o kekahi kauoha no ka maua mea kupo* no e hana aku ai nou. O ka'u puni ke kamailio a me ka oleio i keia a me keia tnea, nolaila, ua hahai wale aku la au i kela a me i keia mea i hiki mai ia nei no kou makaahi-' ne, ame naf mea e piīTana nou. I kekahi la, ua hahai aku la au no keia mau mea i kekahi lede nani i kipa mai Ja nei. la wa | koke i hoopa inai ai oia ia'u me kekahi laau 1 mana, a liloihola au he moa wahine hiki ! ole ke kamailio, a ua hoonui loa ia kuu kau-' maha. O kuu kane hoi, ua hele oia i kahi I 1 hele ai; nolaila, aole oia i ike iki i keia hana aka lede kupua. 1 kona wa i hoi mai ai, noke iho ia oia i ka huli no'u, aole i loaa, manao paha ua piholo au i ka wai, a i ole ia, ua pau paha ika aiiia e na holoholona hihiu. O keia wahine hookahi oo ka i hele mai ia nei i ka lua o oa manawa, a kauoha ai i kuu kane e kapaia kou inoa o Fjirkone, me ka haawi aku ina makana he ipu pua pineka, me ke komolima kala. Aka, oiai oia e noho ana, hiki mai la na koa he iwakalua kumamalima mai ka Moi mai kou makua-! kane, i huli mai e pepehi ia oe. Ua paana ae oia he mau huaolelo ano e, ua lilo iho la lakou a pau he mau kapiki omaomao,—hookahi mea i koe aku, oia ke kapena o ua poe koa nei, no ka <nea, i kona wa i ike ai i ka puaa hihiu mamua ona, hou ae la ia ioa ' kui i ka ]io, me ke ana ae i ka ihe e hou iho i ika puaa, aka, hamama koke ae 1« ka honua malalo o laua, a ale ia aku la ka puaa e kn honun. Oua kapena nei ka oi ona kanaka ino. a he enemi nui no ke kdikamahi> ne nani Foritune, oia kekahi i ale pu ia aku eka honua me ka weliweli. O kekahio na koai hooliloia he kapiiei kau i kiola ai ma ka puka aniani ika po nei. Ao!e loa au i lohe iaia e kainailio ana a hiki i keia wa. Aole iw hoi i hiki ia'u ke oielo ma ka olelo kanakrf, o ke ka-ka-ka moa wale no. Heaha iho. n« la keia i hiki ni ia mnua ke kamailio i i" nui loa iho la ke kaikamahiae alii ilta lohe ana i keia mau olelo i hahai ia aku p kahi moa wahme Ua aloha nui J *

loa la «ia ioa wāhi&e moa oei, nolaila, otete ak« la- oia iaia. •'Ua: H»i«amm?i loa au nou o kuu kafeu hanai, no kc«u hooliloia ana i naoa wabine ! 1 OHoli loa att iaa oe e hoihoi hou ia fina i r kou'kino mua', ina aia iioko o feo'« mana mea e hiki aū Aka, peheaia auanei e hiki ai ? iMe he 10«« la, pna mea a pau au e hoike mai nei, aole iakou e hoomau h»« 13 , aku &na e like ise ko bria wa. Ano, e hele ' i ana au e holi tio kau ipn pua pineka, hq ka mea, ua nai loa kuu aloha »0 lakou." Ua hala 0 Bedtm i ka aiulaau, aole paha ; oia i maaao e bu2l aaa o Foritune i ka ipn , pua ana i huna ai malaio o kosa apeu pela i moe. Ua haooli loa iho la o Foritane no ka hele ana o konaE kaikunane, noiaila, roa* ,• nao iho la ia aohe mea e ae nana oia e kea- j kea mai ke kii aku i k& ipu pua pineka. | AJka, i kono komo ana oku i ke keena tnoe o; ke kaikunane, aia hoi, aole i kana mai na j iole nunui o ioko, ua hoonohonoho ia lakou | mehe mau papa Itoa bataliona ana, a u«|.j makaukau e lele mai e hakaka. Oka peia apeu moena, aia mahope 0 lakou, a o na iote|j makalii hoi, e puulnuiu ana lakou me kn | hoomakaukau e lele mai, r%a wa e oee mai ] ana na iole nunai. Ua hoopihaia 0 Foritu-; ne eka hoohuoi ano eno keia mau iole. aole oia i a-a e komo aku iloko. Lele pualu i mai la na iole iluna ona me ka nahunaha ] mai a hiki i ka ula puni ana 0 kona kino i j ke koko.

" Auwe no &a e!" i hooho ae ai o Foritu-1 ne, "o kuu mau pineka, leuu mau pineka aloha, e nobo pu ana ka oukou me keia poe. ino." . ■ . la wa, ua kupa koke ae la ka manao iloko ona, malia paha he mana ko kela wai ala aoa i lawe mai ai iloko oka pi<ca gula. Holokiki aku Ia oia a iawe mai ia i ka pika wai, a lu iho la i kekahi inau kulil maluoa o na iole nui ame na iole liilii. Aole i emo, ua naholo koke aku la na iole o kela a me keial ī kona lua iho, a holo awiwi aku la ke.kaikamahine alii a ialau ihp la i na pineka nani mae oie. Aka, i kona nana ana iho, ike īho la ia ua anēane e make no ka wai ole. Nolaila, ninini iho la ia i ka wai a pau o ka pi> ka maluna o na kumu laau pua pineka, ai honi iho la i na pua aia me ka hauoli nui t ia wa, lohe oia i'ka pa-e ana ae o kekahi leo nahenahe mai waena mai o na kumu pineka, i ka i ana : " E Foritune nam mae ole, o keia ka la | hauoli i kakali loihiia ai ka makemake, o ka i ia hoi a'u i manao ai e hoike piha aku i ko'ui | mau manao aloha ia oe. E ike auanei ee,. ) o ba mana o kou nani, ua nui e aku ia, a uā hiki ke hookomo in l,*e aloha waen« o na: 1 pua." ; 4 . . ! Ua haalulu iho ia ua kaikamahine aliinei «ne ka haohao nuf no ka lohe ann i k» kapi. ki, ka moa, a me ka piaeka e kamailio ana e like me ke kanaka, a me ka ike ana hoi kekahi i ka puali ona iolp. ua lioomaluleia j e lea inana o ka \vai. 1 keia wa i hiki mai ai o Bedou mai kana huakai i ka uiuiaau. me ka maluhiluhi a mo ka wela hoi oka hele aoa. 1 kona wa i ike ni ua hele mai o Foritune e huii no na ka ana aua loaa iaia : Lalau iho la oia a kauo aka la i ke Jtaikamahine_alii 4ca hale, a kiola diu la i ka lepo. Aole i liuliu kona waiho ana i ka lepo, a i ke kaakaa' ana ae o koha maka onaona, ike aku la oia : i ka Moiwahine oka Ululaau e npho i ana tna kona wahi e waiho nei me ka nanai i oluolu mai iaia a me ka piha hoi i ke aloha.

. . Nani ke kaikunane ino o kou t ",wahi ana i ia Foritane. " Ua ike au i kana hana lokoj no ia oe ma ke kauo ana ia oe e kioia iwraho nei. Makemake anei oc e hoopai aku aw i I ka ino nona ?" j " Aole, e ka Madame,' : wahi a Forituoe. i" Aole o'u maaao ino nona, o kana mau hai na ino i hana mai ai ia'u, aole in hi> mea o ! huhu aku ai au iaia." " Aka," s?ahi a ua Moiwahine nei. •• Ua hoikeia mai au me ka oiaio, aole keia kuaai na hana ino he kaikunane pono» non. Pe- i hea kou manao ?" | " Ma na heiehelena a paa i ikein e a'u,; I me he la o ko'u kaikunane ponoi no e ka j Madame, a pela no ko'u manaoio ana." " Pehea ! aole anei oe i lohe ua hanau ia ! mai oe he kaikamahine alii ?" | " Ua haiia mai no au pela, aka, pehea la j | e hiki ai ia'u ke maoao piikoi ae pela, oki I aole he mau hooia kupono no ia mea ?" •' Auwe, e kuu keiki aioha «,» wahi | ! Moiwahine, "nani kou manaoio eie i na olei lo i haiia aku ia oe. Ke ike nei au, o na j mea i hahaiia aku ia oe, aole ia i lilo i mea e hoopii ano emai kou koko alii. Ae, ooe, he kaikamahine oe i haaau aiii iamai, aka, aoie nae iloko o kuu mana ka mea e hbopaI kele ae ai ia oe mailoko mai o na pilikia a me na poino au i hoomaoaimnui ai a i keiaia. 1 ' Ua hooki pokoleia iho la kona immaiiioi apa, no ka hiki ana toai o kekahi keiki opio-1 pio i oi ae ka oaai mamoa • ka <w*i 0 ] U. Ua aahuia ua kanakn opiopio W i i |» kapa gula loihi » me ke $ilika oaaomao i hoopaaia me na pihi ememla, rubi, a me na daimamC He iei aiii kona o na pua pioeka, a o kona mao iauoho e maewa ana a hiki l na poohiwi. I kona \va i ike ai i ka Moi'wahine,«kukuii iho U ia i ka iepo me haawimai i konaaloha maikai ioa iaia. •« Aowe, e kuu keiki," wahi a ka Moiwahine, "e kuu Pink nani iua 010, ua pau ka maaawa o kou noho pio ana malaio o ka maoa kopua, e mahaioia na kokua nui aoa o Fontune nani ia oe. Nam ka hauoii ina ka ike hou aoa ia oe." # Paili mai )a oia iaia i kona poli, huii ae la a oieio aku ta Forituoe: " £ ke kaiiumahioe oiii o ka lai, u« ike au i na mea a pau a ka moa ivahioe i hai *ku ai ia oe, hookahi mea i hoe «ole oe 1 ,ke - ° m makani komohana a'u i k»uoha aLelawa.akui kuu keiki a WA iho -maU

! keaaa 0 fe>a * īa oe waiii: oo ka lom ol® ®so> ® &6H"t 7. ia lakou, ao koa. VS %vaihe ib»tekoo i WW ; . la paa pio«ita 1 * 8 kto!i iam,.. lahi wahine Impua «ona te %eā ree |hi; 3 mana e hikiole ai-e rtstowale kekahi huua, ;i o ko'u hoa !tafeafia «sa« i« : i n m 1 hak aka, ua makai B»att oia e»ai feona manawa i ike m«a ai ua hanaa mai kou keikikane, noiaiia, aa hooiilo ' lbo la o4a i kuu keiki i maa kamu pua piaetoi, a aole e , biki i kua akamaīkehoa|«keleae iaia«al jka maoa kupua i noho pio ai oui no n w. kahiki he nui i hala ae. Me fee kaomaha i nui i noke ai ati i ka holi bo na mea e hso> i pakele ai i kuu keiki, aole he mea e ae-ehi- | ki ai, eoamua o ba lawe ana mai i ke keiki i alii Pineka malaio o aba, a na 1 ilee hoi ao, i kou wa e hoopulu iho ai eae oa i waiaia laoae a*u i haawi mai āi ia oe iloko o j ka pika, e hiki 110 iaia ke kamailio, a e aloha ia oe, a aole 110 hoi he mea nana e keakea i kou pwnaikai no ka wa e hiki mai ana. Ua lbaa pu no hoi ia'u na manaolana no kona hoopakeieiae i ka wa i haawi mai ai oe i ke komoiima hala ia'u, no ka mea, oa ike iho au i na hoailoim iftakma oua, ua kokoke mai ka hora e hoopauia ai ka mana o ka enemi amē na pela kupua. Ka ka enemi no i heomakaukau i sa poali iole e kaua: mai in oe i kou wa e kii aku ai i kaipupua pineka. Noiaila, e kuu Foritune aloha, ina e mare ana kuu keiki ia oe me keia komolima, aohe palena 0 kou pomaikai. E nana oeina paba ua paa ka manao 0 keia keiki alii e lilo oia he kane •• Madame," wahi a Foritune, "manonano no ka.nui ona pomaikai au i hooiii raai ai maluna o'u. Ke ike nei aa, he makuahinē hoahanau oe no'u, a ma kou mana , i hooiilo ia ai na koa i kii mai ai e pēpehi ia J u, hfi mau puu kapiki, a 0 kuu kahu hanai hoi he moa wahine, a ke manao nei oe e hoohuiia aū ma ka mare, me keiki alii Pineka, a o ka hanohano oi keia au i haawi mai ai ia'u, aka, e maliu mai anei oe no ke kumu o ko'u kana» lua ana? Aole au i ike i kona puuwai, a i keia wa no hoi i hoomaka maiai kuu manaoana 110 ka manawa mua. aole loa au e pomaikai, ina aoie oia i aloha mai ia'u.*' : E ke kaikamahine aiii 0 ka lai," wahi a ! ke keiki aiii, ' e hoopau i kou mau kanalua i ana a pau. Ua loihi na manawa i : j haia o kou maiama maikai ana mai ia'u, a e ;! like me kou makemake i keia wa, pela no e 1! maliu aku ai au me ka oluolu, a ina ua ae ; mua ia mai au>e kamailio e iike me keia wa, ina ua lohe mua oe i ko'u mau ieo alo» |, ha. 1 Owau, he pio au na ke aloha, a ooe wa« ; ie no ka mea i koe." 1, Hahai aku ia oia i kona moolelo a pau,a i !; ka fohe ana o kg kaikamahine a!ii, ua oiu i' iho la ka manao he wai ko ialo, Hoopa aku i la ka Mpiwahine i ke kaikamahine alii, a ia i wa, ua liio ae ln koua kapa inoino h£ kapa nani i like ka hinuhinu aiai me ke kah, i , humu noeau ia me na pua, mai kona poo 1 mai he uhi nahenahe ioihi i humu pu ia me ke gula, a ua kinohinohiia hoi kona iauoho | me na tausani daimana. a n mau hia i ihiona maka, ua hooalii ia iiuna olaila ka hi|i a me na waihooluu 0 ka a i; fl ole e hiki ike keiki alii ke nana pono aku i| no be alohilohi iauna ole. i ' Auwe, e Foritune, mea e mai nei ka hoj i uananiouame ka ui!" wahi ake keiki i; alii. E ahonui anei oe ma ka hoomaha | ana mai i kutv eha ?" " Aoie e kuu keiki," wahi a ka AioiwahiJ ne, "aole e hoole mai kou kaikuahine i ka kaua mau noi ana." " Oiai lakou e kamaiiio ana, maalo ae ia 0 | Bedou, 0 kona hoi ana mai ia mai ka Iwnw 1 mai, a i kona ike ana mai ia Foritune me < ka nani iauna ole, ua kahihewa oia he moe* | uhane, kaoa mau me& e ike nei. Kahea ma j i ia oia i kona inoa me ka oluolu me ka no- | Doi ma ' i ka Moiwahine e aloha aku iaia. " E aloha aku anei ia 00 mahope iho o kou. ; mau haoaioo aoa i kuu kaikamahioe!" peia i pane aku ai ka Moiwahiae. ! "E ka Madame," wahi ake kaikamahine : aiii, " mai huhu oe iaia."

Lal&a aku | a ka Meiwahi&e iaia. a poili i wai la, me ka mahalo no ka oluoia a m« ka I; maikai o kona mau maaao. ",I mea e hooba* !;Uoli ai i kou manao, " wahi ana,« e hoowaiwai do au ia Bedou aloha ole." | Ua liio kokedfa ia kona wabi hai|le he halealii hookko R»ikai km n, a i piha hei i ke 4ah. " Aoto aa« i Imm e ia koaa «aao wahi noho, a me keM pe|a moeoa i mea e hoomaaao ai aoaa i keoa lraana loea.aha, ua hooaoo hoa fea :Qe o ka Plolua i koea maoao, a m teaa iiaau haoa, a ua hoeaoo hoo ia hw ko» m> aaiaa. Pela i loaa ai ia Bedoa m haawū» lokomaikai. Haiwpeiho, oa hoopa aka h ka Moiwahiae i kaaa laaa maaa i m kapiki, a hoi hou ae la lakou e like m ko (akeo mao, ai ka raoa wahioe hoi i wahiae. Q ke Keikialii Pioeka wale eoka raea i a®h« kamailio ole i keia wa. E aw e» «e ka maaao u ma ka aoao o ke kaib*nahine alii, rae ka ooaoi aka mia e hoohoio i kooa n&o&o ki &6 inii i loihol num nonoi ;A nuhope iho, ua ae la oi|. i Ua haooli aui ka Moiwahiae no keia hodholo ia aaa ae ok» ae mawaeaa ona keiki, me ke k «e 0t« o kekahi i kekahi. B«a«it|» makahiki i hoomauia ai Q a hoom*»®» m no keia or.are haoohano, a o ka po»aik*i e ia noho oloolu aaa, ua lifte ka (oihi ro « aa la o ko laua nla ai». HoiCNa, O ka oka makahiki o ka kaita ekalesia Mt. 6eeoher o Pjlemoute, $1,600 i ka maftahiki 1847, a i keia wa he 980,000. Ma h mat no a kiki i keia «m, i hoomahuahuala ai ua hoahaaau mai ka »1 rw»i * tuki j, u 3.300*