Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 10, 20 August 1873 — Huikau, pohihihi ke Kuikahi Panai Like me ka uku kaulele o Puuloa. [ARTICLE]

Huikau, pohihihi ke Kuikahi Panai Like me ka uku kaulele o Puuloa.

E "Ko Hawaii Pomoi" e ; m: E oiuola oe i ke oino iho i keia wahi kohma iloko ou, a nau hoi ia e puai h?fe aka ma na ipuka hale o na kini o kaua e noho mainei. ■ E ka poe kalai Papahnlihonua, k'alai Aupuni.' kalai kuhikuhi Puuone, a ika | poe Kiio-honua, a me 'ka'poe Kilo-i&ni, e noonoo pu mai kakou i ke kalai i ka olelo e haawi lilo ioa i ke kuai ami i Uenwa o"Paus; loa a me ka mokuaina o Ewa, e iike roe ka nune olelo a na malihini a me ka poe opio* pio o keia mau 1a pokeo. He pomaikai ib anei ? He awahia paha ka hope? i O ke awa o Kou i Honololu. ua weheia i ke an o ka Moi Kalanikupule i ka makahiki 1791, no ke komo mua ana o Kapena kah&lawena, Kapena Kana, Kapena me kekahi poe moku e ae; a i ka fa "12 i Novemaba o ka makahiki 1794, ua komo na moku o Keaka a me Liabo no Kapena Baraunu. A pela ikeau o Kamehameha 1i ka m&lama o Aperila, a rae Mh, o ka makahiki 11795 ma Oahu,-&p&ia i ke" ou o Kaouāhameha mai mahope', a ua lilo i na Moi ka : waiwai loaa ma fee owa, a pela i ke au o na l Kumukanawai a me na Kanawai.

1 ka makahiki 1853 a me 1854, ua hapai ae kn manao o ka Moi Kauikeaouli, e kuai me kona auponi iho i ke Uāhua kai o Waikahalulu, mai ka aha kapuai a hiki i ka 15 kapuai Ua hohonu a oi, e pih ana i kekalii awa kumoku ma ka aoao Hikina, mai Pakaka aku a hiki i Kakaako.' He kaleana no tca aina o kana Moiwahine.

1 ka lohe ana o ke Kanikela Nui o ke aopnni o Beritania, o Gen. William Miller i ka makemake o ka Moi i ke kuai i kahiia kai o Waikahalulu, elua a ekolu kona hibi ana innaa o ka Moi ma ka pa o Kaeo e kuai

i ke kahua kai o Waiknhalulu me ka haa\Vi mai he kanawalu tausani da|u, a ekolu no kona hoole. Eia kana olelo la'u, aiaP. H. Kekia a me Nahono na mea i iohe i kana olelo i koe. " Aole o'u makemake ike kulai aku i kekahi wahi apana iki o ko'u aupuhi kuokoae aku, he mea ia e hoopiiikia mai ai i ko'a aupuni."

la roau Ia 00, ua hui kekahi poe kalepa o 1 Hon, Mr. Cole o James Kobison a me kekahi poe e iho, a o Hon. G. P. Judd ka lakoa eleie i hoouna ae imua o ka Moi e kuai i ke knhua kai me ka haawi pu ae i ke kurouku> ai, he hookahi haueri taasaai daia, a oa waibo ae o G. P. Jadd i kekahi paiapala kuai ika Ahaolelo oka enakahiki 1854, i mai ka Moi, "kapaoaha maoli o Kauka i ka hai pu me ka poe kalepa, a imi mai e keakea a e hoohihia i ke aupuni, aole au e kuai aka i ka aina o ka'u wahine no ka iakou ps& daia oai."

No Ewa.—He kaiwaenahonua a me kona maa manamana muliwai haiana, i hoopuniia e ka aina ma ko iakoa man aoeo, a o ka nuku o na awaiau, o Puuloa no ia. O kona wahi haiki, aia mawaena o Kapuaikaala me Kapakale, he setadia paha aot aka a emi mat Oke ahua owaho oka nuku, oia o Keaaiii. aia maiaila ka)» .papan, mai ka 9 kapuai a hiki aku i ka Kl' ka hohonu. _ -

£ia kekahi hoakaka : Mai Keaalii ike ahoa o ka naka e ke awa o Pooioa, e moe aoa i ke kali awa komohana, .a pili i Kapakole, a oaai Kapakule a hiki i Kep»baJt, a mai Kepookaia huli i ka mana muliwai o j£aihuopalaai, a o K«papapabi ma ka ao«o konohana, a o ka maoa muliwai ia o Honooiiuli. O Amoe Haalelea ke konohikmui o keia «ana muliwai imena konohiki liilii kalkoku (»pai.

*•» Koaalii a kali awa o Kapakule a hiki i KepeokaU a huli» ka aoati hikina a pili i ka welan hema u Mokuumeume e k(TfRQ ana i ka mana (nuliwai o Komoawa» ua kapaia keia mana maiiwai, oka mana o Halawa. £t«a kōoohiki akwlio, on« Mea Kiekie ka Muiwahine Emiaa, a o Ruta Keehkoiaai.

Mai Kepookala a pili i ka lulo komohana o Mokoumeuiae e pili ana i ka maaa o Halawa, a pili i ka lae o Paaoau a hiki i KaUe hopu, Kupahu. a me Halaulam ; ua kapaia keia mana moliwai. o Waipio me Waiawa.

O na koaohiki nui alodio o keia mana muliwai, o Malaea Li roe ka piii no ia Kata Keelikolani ke kau wahi.

O kahi hkea loa e piha ole ai i ke lauaaai moku a oi aku, mai ka lae o Pipiloa a hiki i Mokuumeuma, a malaila aku « hiki i Halawa e huli ana i ka a o na aina ma ka

owUuo awia # : Hniili i t)i īinii) iii'iii i'tjy |9HMB akn ai ia ke Kmk&U |Wu, īā»f-' i«'o ke kaieaaei& &&attssiii " aapaai o mē E«a, a &§£ aioa tei afiL Ua tef«J ' lahni ke kuai am ia w«fe» 11» - , He awa o Panioa i eiel&«te ia m %»<»*'.'■'' wai j aolel hoop» s»m &!&«» jio§jLa* j Ahaolelo e welieia o Paalea I aw« fc»aMlaa. Auhm na aina eupaai e &«&*BslĒ* I ma aku ai me Acfterika agj*tt fja 1 Pana ana, hoiiuū mai i fce aapani Nani ka pohihilii! £]« paba ke kaleaoa oke aapuni % *. E i kaai paba be aapani ike awa 0 15»a « «ae > ffa aina e ptii aaa ma aa aoao i »a kaae&ki awa aiodio e like me ko ka Moi KameHioeha 111 koai aou m Aiaalw»a i be as|wal. |$ō ba haoie ka aina e pili ana i Kapakaie, es ka haole 0 Mokuameame, a o fea eui oka aina, eio ka poe oe i oield mm iat. laa e koai ke aapuni me kkou, aiaik, e pti 00 ke komakuai tnai na tausania oa ni a oiako. Pehea ia 1 elua poho oke aupuni, 0 ka haaiele aaa i ke dote wāiwoi o waho oaa i, a o keia. Ika oiaMhiki SB6Ba tae 1869, he $425,81415, a i ia maNiiki 1870 a me 1871 5 he 1500,000 a ei ak»,» peia ao i keia maa loakahiki a be da& okie lioko 0 ka. waīhona o ke aapow. 2. loa he hiki ole i tee aapani ke kaai, aiaiia, aia maioko o keKaikaW Paiwi Like eae aka ke aapeiui i kekahi tnaa f>aofco> g hikt i ka poe mea aiaa a paa e ptii anA»* na aoao o ke awaiaa o Puuloa e hooiiawlima, a i ole ia, o iiio ioa ake m$ k« aupimi o Amerika Huipaia. AkiLa. he moe uala ka ka poe makemake i ka uka kaai^ie,. aka, i loaa ke kahua 1 ka po t aiaib, e kaaii*io paianehe ae aua kkea i kahi e MM ai Im lia aea iioko o iakoa. ' . ;

'<i- Nawai i hookwmaknia ja Hawa4i, r@ ka anei ?na ka poe haawi pnha ? - puni e hookāa ai i koaa (nau aie e oielo 4a nei, he $300,000 aoi aku- Ua h&i mke hoekaa ma kona mnu loaa aapuai i ka hi«» kahiki 1869 a me 1810, be SS3£lls.&> Mai ka Maraki 1870 a hiki ika Maraki o 18*72 he auwine \ ka eiwa haneri tausa,th a oi a&u. ō. Ina e han&ia ke Koiieahi ftuaai IsgtB me ka uku kaoleie p Pauloa, oia ko keMpuni haaleie aoa i kona «aau loaa feuwthe>, oia ka pu<rda]a nai o ke date, aeie om waiwai iaPuu'oa, he akua lapu ia no ke aas«<ni o ka po. a i ole oia e amkaala, be oi «lmkoaa lapu ino ia. L 6. Aele e ka iahui holookou, - he oiaio loa, e ili mai ana na aūhau ha. o na aieapau a kakou e ike nei, oia hoi ka hale aupuui hou, ka hotele hoa, a pela aku, nau p®soi no e Uawuu e aeoiaa keia mau ukana. • 7. Mai hookumaka» ia n iho e Hawaū, a ikou Moi ponoi, i koa ama hanau, • i faa aina ewe ponoi o koo poe kupuna naoa nmi oe. j'::- ; 8. Aole i kuai aku ke au o aa .Ka&e&a--meha i hala e aku ia i ka make i kekahi Jihi i kekahi opana aiaa i aahu kfe ai keia • ]ahui. Amma ka waha pka n»ea l>edfc&M ke o]a a me ka make oka lahui,. ame lea make oke aapuai, he hamaa oia ika iea o . kona lahui ponoi. " Haiapa i ke Akaa auwai ia." S. M. KAH&kap. Honolulu,Aug. 15, 1573. [Ke manao oei makou, ona poe iae» aina a ma Puulea, e pomaikai ana uo lakou ke nakemake o Amerika ia laiia, aole oia e iawe wale ana i na aina oka poe tnea aina, aka e kuai ana np oia me ke kumukuai maikai t oi aku mamua ona kumukuai oua mau ama t la. L. H.] ■ ' .-■ ' ■■- "