Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 12, 3 September 1873 — Pane i ke Kuokoa. [ARTICLE]

Pane i ke Kuokoa.

E "Ko Hawaii Ponoi'- e: Walinaoe :— No ke konoia ana mai o ka manao e ka lunaikehala, e kamailio aku me ka nupepa Kuokoa, oiai, ke k»'u loa mai «ei keia meka manao nui i ka nana aku, he ano hoowahawaha i na kauka aupuni, na mea hoi nana e hooko oei i ke kanawai e papa ana i ka iaulaha ana oi ka mai !epera. Aia ma kā"TiēTu 31 o ka nupepā Kuo&oa, ua ikea malaila ka paulele o ke Kuokoa i ka lohe pepeiao, e olelo ana, ke lapaauia nei ma ka Halemai Moiwahine kekahi poe lepera. £ ke Kuokoa e : O ka mea anei nana i haiaku ia oe. he kauka aaei oia ? a i ole ia ua ike anei oiō i ka nana ana i kela ame keia ano mai ? Ua oi aku apei kona ike mamua o ke kauka o ka Halemai. Eka mahaoi nuj. He pono paha ia oe ke noonoo mua mamna o kou kukala ieo nui ana. He oiaio no, ua lapaauia ma ka Haiemai Moiwahine na mai e kuhihewaia ai he lepera, ua kapaia e na kauka he SypkUis, au hoi e kuhihewa nei o ka mai keia i ike lea ia ena kauka he lepera. , O kou lalaa nui loa ia. O keia mai SSyphilis, he mai no keia ī hiki k# hoola ia, aka. o ka mailepera, he mai i hiki ole ke hoola ia, a be mai no hoi na l*e kauka o ka Halemai e ae ole aku ai f komo mai iua ka Halemai Moiwahine. A o na mai i ae ia e na kauka e komo mai ma ka Halemai, oia no na mai Syphilis, ka inea hoi au e kuhihewa nei he lepra; a ua lehulehu nō na mai i komo mai i ka Halemai, me ia ano mai, a ua pau ka hapa nni 0 lakou i ke ola, a hookuuia. A o kekahi poe hoi i komo mua mai ma keia ano maī o ke Sifphūis i ka Haleiaai, uet lapaauia a ala, aka, i ke ola aa& me oia aao mai, aia hoi, ua puka mai he lepera ; oiai he puka no ka lepera i kahi wft mahope ihoo ke ola ana o keia ano mai, a i keknhi nra hoi, he ola no a ola loa kekahi o keia anomai, mahope iho o kona lapaauia ana, ine ka paka ole mai o ka lepera inahope aku. A o kekahi poe i hoolaia ka mai Sypkilis maloko o ka Halemai Moiwahine, apuka mai ko lepera, ua hoouna koke ia no me ka hikiwawe loa i Kajjhi, a i ole ia i Moloiai, me ka hakaiia o\e. E me k«ia keiki me K&iana ka inoa. (Ja noi maī ke kauka Palani i ke kauka o ka Halemai e la mai o Kaluna, oiai ua loaaoia i keiaano mai iSyphHis; ua ae ako ke Kauka oka Halemai nei e komo mai, a i kona lapaauia ana e ke Kauka o ka Halemai, ua ola kela mai ona i komo mai ai; aka mahope iho o fte oia ana oia mai, aia hoi, ua puka mai ka le* pera, a po ia ike ana e ke kauka o ka Halemai, ua puka ka lepera i keia keiki, ua wikiwlki loa kauka ma ka hookaawale ana aku i keia ano inai hiki ole ke hoola ia, mai ka Halemai aku, a ua hoouoa koke ia oia ma Kalihi e noho ai, a iawe loaaku paha i Molokai. Aole hoi e like me kau e oleio oēi, ke iapaauia nei ma ka Halemai Moiwa-hine-na mai lepera. O kou kukala nna pela e ke Kuokoa, he «kahihewa nui loa ana ia non. A me la no hoi kau hana e hooie akn ana oe i ka ike oie o na kauka aupuni ma ka lawelawe aoa i ka oihana lapaau, na mea hoi nana e hooikaika nei me ka wiwo a kanalaa oiema ka hooka?wale ana aku i ka poe i loohia i keia mai weiiweli o ka lep»ra. Ua enemi iki anei oe i na kaoka aupani no ka hooko maikai ana i ke kaoawai, e papa ana i ka iauiaha ana o ka mai iepera ? Aiwaiwa no hoi oe e ke Kmkoa a ka maha--01 iaiau ike ole.

j E ke «'Kuokoa" e. Heaha la hoi ka poI maikai, a rae ka waiwai o ke kaoka Paiaai ] ke hoouna i ka mai !epera i ka Halomai i Moiwahioe ? a ae mai hoi ke kauka o ka i Haiemai i na mai lepem e komo ilaila o la» | paao ia ai, me ko iaua ike no he wahi oo ko | ia 6oe mai i hookaawaie la no lakou ma Mo* ! lopi, oia hoi o Kalawao. | iNo ka loaa ana nae paha ia oe o ka ohe ; hjootii ?ke a Palohilani, ma ka Halemai i Rloiwahine, i ike ai oe ke nana ma aa ohe i hqonui ike ia, a ike oe ke lapaaa io ia nei < no ku mai lepera ma ka Halemai Moiwahij ne ea ? ae, oia no, huro ! «> Nani keia, Hela- ; ii lia aoao o ke keleawe !" Hu no hoi ka j aka o na eieiu a haalele wale, i ka oa mea o ka "Peulakamai o Huelo." Auhea oe »■ Heaha la kou kuleana ma ka

awo lea aot a®t me kea i&e m, ae&ee he kaaka lapa*a ē ike ai l# oē i kela « me kek aoo ? mai oioi hoo ko waha i kē Jkohifaewa, ao ka raea, &obe na i»uba ho aaaupo e &e aka ai e keoio jttai ks poe i aa oiafo i ka lepera ma ka Baieiaai Moiwahioe. A nolaiia, ioa no pal» oe e ike kmo aoa i ka poe mai SzfpkiHs e noho nei ma ka Halemai Moiwahiae, aiaila, o kau ike no be fapem._ He oiaio tuxe ke "Saokoeooe ao la ke kaoka nui o ka papa kilohi o na māi lepeta.

Heaha ia hoi ka mea i ike oie ai'aa kauka akamai oaa aioka manuwa i ko mavma kokakoo awa nei, i heie ae i ka Halemai Moiwahine e nana 'ai ina mai, ke lapaaaia oei ihiiia na mai topera ? a me ko kakoa kauka ak«Eoai ao hōS b ©nei v i heie piaepi»t ae Uaila e ac«a ai i" kela a me keia ano laaī, a ike la hoi lakou he lepera ko ka Halemai Moiwahine, a me ke kapena, a me ke kanka o ka maauwa Lukini i pii makaikai ae ilaila a haawi ae i ko iaaa mahalo nui no ka nani o ka Heiemai Moiwahine, a me na maiama ia ana, ko lakou hoouna ae i kekihi o ko laua maa laioa moka e lapaaaia maialo oka malu oka Halemai Moiwahine. Ike

oie ae ia hoi ka poe i hele na poo a 00, ma ka naoa a iapaau ana, a hio e hoi ia ee ka ike mua na ke na kauka akamai o kahi aioa i Waikiki, he tepera ko ka Halemai Moiwahīne e-ijrpaaoiā «ēI7 Pau ole no hoi ka apa ! a Hawaii a kek raoka noi. ii

He makema&e no ka paha oe e hoouna pn ja no i Molokai ka mai Sypkilis, i Immo mai i ka Halemai nei mamua ae o kona i{H paan iaana, me ka mai i ike lea m e na kaoka he iepeia? lna o kpn manao io keia, ku maoli no kau hana ī ka lokeino aloha oie i ka lahui Hawaii iiihune. ! O kou> makema&e ioa no ka paha o ke kipaku aku o ke kaaka o ka Halemai nei i na inai e komo mai apa i loaa i keia ano mai a na kauka i ike ai he hiki no ke hoola ia ? Ina o kou manao io ia, aohe kahona anaana nui e ae nana e laku i keia iahui, o oe wale no. ■ ■ • E kahi iohe pepeiao e. E hamau kou ie4 heiehe, mai ke'u hoa oe, a mai hoonuu hou oe i ke kuhihewa, ame ka lohe pepeiao, 6 laoi ko puu i ka poke iwi papai o a mai noho a laiama hou kou elelo, e like me ke dera«ona o ka luaahi, raa. kau olelo ana, ke iapaauia nei ka mai |epera ma ka Haiemai Moiwahine. Auhea oe, e kukaia oe a taasani miliona o kou walaau no na kauka e manao ana i hookahi iniha o kau mea e olelo nei, oiai ua ike no lakou i kaoiaioole o kau mea e waiaau nei, aka, ua minaniina ioa au no ka poe nawaliwali e noho mai nei ma kela wahi keia wahi iioko o na inea a ka mai. Aoie owau waie no ka i minamina, aka, o ko'u mau hoa mai no hoi kekahi, ame kekahi poe oia e.ae no e noho mai nei i makemake ole i kau waiaau ana, a me be mea la, o kau mea i walaau ai, he kumu nui no ia e kaohi aku ana i ka hele nui ana mai o ka poe nawaliwali iiihune i loohia ia i kela mai au e kuhihewa nei he iepera.

Oiai.he leholehu loa no paha ka poe ilibune i loaa ia ano mai e noho mai nei ma kela -wahi ke»a vf&hi r hiki oie ke ue imua o oa iauka qo ke dasa oie, a manaoaie hoi iakou e komo mai raa ka Hat«mai Moiwahioe i ka haie uku dala oie, hookahi bo dala o ke aioha o ko kakou Moi Kamehameha IV i hala e aku, a ine kona Aiiiwahioe e ola oei, a laua hoi i ai e kokula i hale e hoola ia ai ko laua mau makaainana Uihone. O kou ano karistiano anei keia ? O kou aloha anev keia i ka lahui ? o kou hoopuiwa aku i ka poe nawaliwali e manao a e liuliu an'a e komo mai ma ka Halemai Moiwahine. O kou uibo ieo nui ana roe kon ike no aole oe i ike i ka oiaio o ia mea au i walaau ai ma ka hoolaha akea aoa. I Ma keu kokala leo nui ana, he iepeia ma ka Haleaiai Moiwahine, a e pono e hookaawale koke ia aku wahi au t oiaio maoli no ke kumu nui o kekahi poe ma* Sspkiiis i mahuka aku ai mailoko aka o keia lbiemai me ka maoaO no be oiaio kau mea e heolaHia nei. Pehea keia ?ku maoli keia t ka pepehi kanaka. ihea aku ]a auanei e oia ai ia poe au i hoomahuka ai ? Na na iole pa> ha aaaaei e iapaau ia poe. Maanei, ke hooki nei au, a ina e loaa hon ia'u ka wa pono e kamailio hou aku ao au. loba KL ALuhna. Halemai Moiwahine, Aug. 27,1823.

He mao waapa.—Ma ka hor& 5 o ke ahiahi 0 ka Poaono ako oei i hala k ua pae mai OUi Honolala, he eloa awo waapa mai Kakapo* pa raai tne oa ieaoaka he 25; ekolo wahlae makua a hgpkahi !aitaraahme aaka, ahe &l Jm» kane. Ua haaieb iafcoo ia Kakapapo, 1 ka4tora 10 oke Kakahiaka. Oko kam« nui oko iakoa bolo taa mai, i hok> ooi noi i ke i ko Papa Oia, ao ko kleoo huiMoi i na mai iepera o Kakmo i ka ai, maaoli o ke kaooha a ka Pkpa Ola.

87" O ka palapaU paae a loha K. Maīiina i ko "Kuoīeoa," mloko o ka pepa o keia ia, ua iawa piha ia no ke pani ana i ko "Kaokoa." Ho hoike maopopo ka ia ma ko makou amio. he mea hoi i ooho iloko o ka •Halemai, a'i kamaaioa mo na mea i hanaia maioko, a i iko niaka i ke ano o kela a me keia. Ama ia kta no e ikeia ai oa mahoka mai kela mao maino -ka hooonieoiia o kahi poe ao ka ike ana amioko o ke "Ko« okoa" \ na oieio e hookaawale ia Ukou maw laila mai. Nolaila, oa maihaka lakoo, a o kokahi oa kii hou ia mai e hoi i ka HaWmai. He mau hoike o4aio ko makou ma ke* ia mea. E poao ike "Kuokoa ,> ke mihi iho, a o haahaa'ka oaau. Mai iko ika howk a hooio loa ae, he hana hilahila ia.

fet A^PBi e hoohmiliiaiiāik ' f «k» * i Eaana]»ii, Hcß#a%l%lp kuloa," wahi a kekahi feus« «I» keia pnle ife» aei. £w ka iis*k#o w kahlbewa Ba ; a kahib«wa \ holo ka Ahaolelo 91972 pela : &a ka Ahaolelo e ka*lB73, i $§,5458 ka bas*fea no ka Oihana Lawe Leta, peeei i»e ltalcs»> poaopono ana : No EftW»i ..... . Hai LS2aīaa-l W4ltekalBjio fe» 624.8 < EBklna . . 4a "« i naie. TOSBtai! Kahoioi • -04"» "8 JM« - ' ••«•• : IMMt - 64 •■ •• « «frfiO Molaka! .. - ?S»aa lonai ■ ■ Ua«^-4M»«» Kaoai !» . 600 4» Osba . - . «88 00 . ■ • ■.. " . . fāST« Okeia ka maJaeie ana > haoaia a apoiwia e ke Kuhinā {£aiai»ina a meka LanaLeta Noi. [ Ino aa koe i ka pono kekahi e keia finMe j ana, aiaiia e hoopii i ke Kohioa Kaiaiaina, a I i olee kali a hiki i ke Kau Ahaelelo e hiki i mai ana. Malia o kau ia mai i bila kanawai i oo na haawina liiiii o keia ano keia ano. !"• Ka Wahahee.—Ma ka Poaono i hala aka nei, oa hai mai -o sār. R. Giliiiand, ka mea nooa o Halehai.aoie loa i >ao i ka wai ona ke seia o ka manuwa Portsmotith ma Ha» lehai, matnaa o ka make ana; he nai aoaio.na wale no a me ka wai ha« ka tnea o ka 'inu aaa, a hoi ai e moe, aka o ka ke Kuo&oa, " aa komo ae kekahi iuina Amaiika rasioko o ka hale ma i'ama o Halehai, a mabqpe o kona ino ana i ka wai ona," oa wahahee ioa ; keia hoolaha ana. Ua inu no paha, roa kahi e akn, aole nae ma Halehai, nolaila, he oi ioa ka maikai, o ka imi ana t ka oiaio mamua o ka awiwi i ka hooiaha hewa. Mai Hilo mai.—Ma ke kakahiaka o ka Poaono i haiaae nei.'ua ku mai kaeaoknniu KUauea roai Hilo mai. a malana mai ooa i holo mai nei ka Hope Kiaaina R. A. Lymao i o kaMokupuni • Hawaii. ke Kahukuia Nai | H. E. Hikikoki, ke K.iaaina o Maui, ka Hon. i Mr. Koiheiaoi, a me kekahi poe maka henoIhano e ae.