Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 13, 10 September 1873 — KE KAAO NO KAKAIO O WALEKAU KE AHIKANANA HOI I KE AU O KE KAUA O POLANI [ARTICLE]

KE KAAO NO KAKAIO O WALEKAU KE AHIKANANA HOI I KE AU O KE KAUA O POLANI

" Pehea mai la ua kaaaia ? tve manao | nei au, ua pono loa ako |a ka lede 1 keia i kakahiaka maikai." ! i ko Kakaio lohe ana i iuiia, pioo ae la oīa ; no keia kahea. a o ka Leae Tinemau oo hoi ; kekahi, a holi ae la oia a nana pono aku la ia Sara, me ka ninau aku, ia wai la liana i kamailio ana. | la lohe ana o ka Lede Sara, alaila. hai . lalaa wale mai la oia, he mea e kana mea e kamailio ana, oia hoi, o Pemeboroke Soma;seta; aole nae keia o ka oiaio māoli. la j noho ana iho, aia wale no na maka i o | Kakaio ma la. Komn aku la o Kakaio iloko ! o ka hale, a noho iho la iluna o ka noho, me I ka noonoo noi ana i keia kahea ana a ka j Lede Sara, a pela no hoi o Lede Tinemau. I A ninau ako )a o "Kakaio, ia Lede Sara, | peoei: " O ke keiki io ia a Robert Sotnase- ; ta ?" A pāoe mai la o Lede Sara, "Ae, oia io no," a pehea la hoi ka manao Mia o ka ; Lede nona ! O ka oi maoli ia o ka nani, la |i ko» manao." A lohe o Tinemau i keia, j alaila, pane mai la oia ia Lede Sara penei: "O kou poina loa iho la no ka hoi ia i ko'u ike ; iaia; aole o'u hoomaopopo ia !oko ona ; aka, ma kona helehelena, ke i nei au, he nani no | oia. Ke hoomanao nei no hoi au i kona j mabuakane, he kanaka oia i like oie me ke |anookekahi poe, ka akeukeu mai,aka, he : kanaka naauao oae a me ka hoopono." A paoe hou mai la o Lede Sara ia Tiuej mau, 1 ' pela io no " me ka aka iki ana, a me ! ka pihoihoi nui e ike i ko Kakaio nno pihoihoi no kekl mau olelo. A pane hou ae la o ) Lede Tinemau, roe ka haka pone ana o kona mau maka ia Kakaio, a penei ka olelo ana: "Aole o'u makemake e hoike mai i kona ' mau ano, no ka mea, ua ike no au i kona : manao maoli, he makemake toa oia e lilo au no kana keiki." O keia olelo ana, he mau 1 olelo hoonuinui, i mea e ike ia ai ka Kakaio ; mau olelo no keia mau hoonuinui oleloanaa Lede Sara; aka, «ole o Kakaio wahi manao īki no ia mau hoonuinoi olelo ana. lioko o keia mau olelo ana a Lede Sara, ua aneane hiki ole, ke hoohei ia ko Kakaio naau ma ia mea, oiai o ka launa makamaka oiaio kana mea i ake oui ai e malama, aole o ka hui ana ma ke anolua. A o ka ia nei mea kau nui no, o ke ake no e ike ia Pemeboroke Somaseta, mamua o kekahi mea e ae. ' i ka naoa aku i na helehelena o Lede Sara, aa aoo eha ka manao, no ko"Kakaio malia ole aku ma kana mau olelo. No keia mea ua manao oia aole pono iaia ke noho, nolaila ku ae la pia, a haawi mai ia i ke aloha ia Kakaio a me Lede Tinemau, a kad aku la malona o kona kaa. A koe iho ia o Kakaio a une Lede Tinemau roa ka hale, me ka hoomakaukau ana i ka paina kakahiaka, a oiai ia laua e inu ti ana, kamaiiio mai la o Lede Tinemau ma na mea i ku ole i ko Kakaio manao, a no ia mea,aa pane pono ole aku oia i na manao a ka Tinemau i hoike mai. la wa ua ik<? ifok<? no o Kakaio i ba mea pono ana e

hana ai, oia bot ka haalēie koke i ka hale, < nniaila, ua noi aku oia i ka lede e hookuu l l mai iaia, me ka haawi ana aku i ka hon- {; maikai. A paoe mai ia o Lede Tinemau : "Ua i i ano e loa mai oei oe iloko o keia wa pokole ri . !oa, ua hele o luoa ou a ano e ioa, oie he I mea la ua mai ge." A heie loa oaaī la no 011 Kakaio me ka hau&li aui o ka naau i kona j ■ kaawale aoa mai. A kahea hou m«i la o i Lede i ana, " ke laoa nei | : kuu maoao, e feai mai aoa no oe ia'u i k%tl j ; wahi, i hooaoaf aku ai au i kekahi mea no! ka ninau ana a&u i kou ola kino." A lohe o Kakaio i keia mau olelo a Lede j 1 Tinemau, kaumaha iki iho la o loko ona no ! j kana haina kopono e pane aku ai. nolaiia,; hoi hon aku la oia iloko o ka rumi, a i aka ia: j " E kakau ae au i ka inoa o kahi e halawai ai au me kau kauoha; aka e hele koke \ mai ana no wau i ou nei." " O ko'u makemake loa no ia, o kou ikea , pinepine inai; aka, mamon o ko'u hooia ana i i aku i kau e olelo mai nei, he pono ia'u ke | hai aku ia oe, e haiawai aoa paha oe <ne na liookipa kapono oie. oiai aele nui o ka poe o lia haiē? nei, owau wale no, a me Miss; j Egeiton ; a malia paha hiki mai oe, aole au, ,: I a o Miss £gerton wale no, a aole paha keia ! ehookipa kupono ana. Oia ka hemahema ! 0 ka hale." i A i aku la o Kakaio, " o kou hale ko'o ; j i Paredaiso!" la lohe ana o Lede Tinemau, ; aka iki iho la oia, me ka oleio ana, " i hele ' hou mai oe, a o Mias Egerton wale no ko ka ; hale, alaila, e hai e aku au ia oe i kooa mo- ; i olelo, ua hoopalau oia me kekahi keoni-' ; f A uoonoo nui iho ia o Kakaio i ke kuhii Rewa |oa o ka manao; o Lede-TinenaaOi • alaila, i aku ia o Kakaio, penei: "Ua kuhihewa loa kou manao no'u, e ka ma**j maka maikai, aole o'u manao ma na mea e ae, aka maluna ibo no o ka'u oleio, oia hoi keiu, hookahi wale no mea nui iloko o ko'u manao, o ka hauoli nui i kou lokomi. ik.ai ' ia'u i keia wahi malihini ano ole." A olelo mai la o Lede Tinemau—" He oiaio no paha ia au e Mr. Konesetine e olelo ' mai nei, he wahi malihini Bno ole oe, ina no loko mai oe o ka poe lapuwale me ka tyjpo, aka. aole pela ko'u ike aku i kou ano, oiai : ■ ua hana mai oe i ka hana ku maoh i ke ! i aloha oiaio, a ma keia mea, aole e hiki ia'u I ke manao he ano ole oe e like me kau olelo.'' A ike iho o Kakaio i ke ano nui o ka manao o Lede Tinemau ; e ake ana e ike lea i ko ia nei mau kopuna a me kahi i hele mai ; ai. Noonoo nui oia i kana mea e pane aku ! ai; a o ka hoole aku oia wale no ka mea ' hjki, alaila, pnana ana la oia, penei: "Aole ; 1 maopopo loa ia'u ko'u poe kopuna, aka, he i j hiki nae ia'u ke hai aku ia oe ma ka mea | hiki. O ko'u kulana i keia wa, aole ia he

| mea uuku ma ka manaol oiai ua kipakuia | mai au mai ko'u aina ponoi, mamuli o ke j pio ana o ko makou aina ma ka hoouka | kaua ana me oa enenii, a ma ia hana ana a j pio, alaila, hele auana mai la au a hiki i ; keia kulanakauhale." j "No Polani au a me ko'u nui, a i ka wa ' i kaua ai, ua pau aku lakou i ka make a ua | pau no hoi me ko makou mau waiwai i ka ! lilo pio. ia hiki io ana mai oka poino, i I mai la ko'u mau makua ia'u, e imi au i ! wahi e maha ai no'u ma keia aina, me ka i hoohakaiia ole." No keia leo c» na makua e | make ana, nolaila, ua hooko koke au i ka | imi ana i puuhoa no'u ma keia aina. i A i mai la o Lede Tinemau—" Ua hooi piha loa ia ko'u pauwai tne ke aloha ia oe, |no keia moolelo hoalohaloha au i hoike ! mai nei.'" j I, ka pau ana ona olelo hoomaikai a ka , lede, aiaiia, hu wale mar la no ko Kakaioalo- | ha nooa iho, a me kona mau makua i bala e f aku ika make. A aneane hiki ole ke pane koke aku, no ka mea, ua hele mai la a haaiulu oia nei me ke kulu ana o na waimaka. A ike mai Ja o Lede Tim»mau alaila, ku ae Ila oia iluna, n i mai la, » e hele iki ae au ma kahi e, a e nōho iho oe e hooluolu ia oe, oiai ke ike nei au, ua hoepiha loa ia oe me ke aloha i kou ohana." I k#. hoi hou anamai o ka lede, alaila, i aku la o Kakaio, " o ke aloha kou e hoi ana au.' MOKUNA XVIli. KA. I.OKOMAIEAI O KA WAHINK MEA UALK. 1 ka biki aoa o Kakaio i kona hale, aia | hoi, ua oluolu iki ae o Gea. Batezou, me ka i hoomau ana i kana moolelo ma ke kakau ana. O na mea nui i hoike ia maloko o i keia buke « Batezou, oia no ka moolelo oiaie, mai ka hoomaka ana o ke kaua o Po-1 iani, a hiki i ka liio pio ana maialo o na enemi. A ike iho la o Kakaio, ua oiuolu kapono ; ae kona makamaka, mamuii o ka iokomaikai ; nui o ka wahine mea haie, alaila, hoomakaukau hou iho la oia, e hele hou i kahi o • Lede Tmeraau. A o Lede Sara Ro9s hot■; manao noi no oia he moe no la o Kakaio I ma ka haie o Lede Tinemau i na po a pau.

O keia noenoo ana o Lede Sasa Eoas, ua knhlhewa loa, oiai aiā no o &akaio ma kooa haie. me kona makam&ka i na po a p«u. Ma keia ano hana a Lede Sara, hoomaopopo loa ibo la o Kakaio i kona manao, he a»be* make e hoowalewale mai iaia nei i na halal wai aoa a pau maloko o kahi o Lede Tinei mau. Lilo ioa iho la keia, he mea. kaumaha j loa la Ka'iaio. ! 1 kekahi po, komohk mai ia ka inanao | ano e iloko o Mis9 Sopaea EgertOn, no ka iaahukoa o Kakaio,apaanaae iaoia,penei: 1 " Ma ka (K>no ona Lani, ke nonoi aks nei au i kou lokomaikai, e naiiā kakou ike ano o | kou aahu koa, no ka mea, ua hoopiha loa ia 1 au, eka makau no la mau aahu ou. Ma kuu manao, aole paha ou oiuoia ioa, ika i paa eiau ana o na aahu elele kumakena!" la lohe ana o Kakaio, ua &no pono ole mai lakonawahi manao, a pane aku la oia: "Mai ko kakou haiawai mua ana a hiki i : keia wa, akahi wale ao au a ike i kou ninau | ana ia'u no ke aoo o ka manao o ke kanaka i ke oahu mai oia i ka iole okekahi ano." r A4 «wi 4a o4*edo Mw» figeiton, '' aohe no o'u hauoli loa i na ioie ou. A i hele I hou mai oe, he pono loa oe e wehe aku i na aahu ou, a e komo mai oe i kuka Kīistiano nou." Ka wale ae ia no o Kakaio, a kunou hoo- ; maikai aku la, me ka pj>ne ole. No keīa ekemu ole ana aku oia neia, a aka malu iho , la na iede, oia hoi o Tinemau a me Sara. Ma ko iakou kaawale ana i ka po" Hoo- ; manao iho la na lede i keia kamailio ana. i lioko o keia hoomanao ana o na iede, aoie ij ! like leo Tinemau manao me ko Miss Eger- * ton. Oko Misscj|gerton manao maoli.M . pane ai oia i keia mau oleio maluna ae, i I komoai oia i ka iole o ko Enolani poe keonimane. a e haalele' hoi i ka aahn o kona : aina, oiai, ua lilooia i hoalauna maikai loa, ma ka launa mau ana. Ma ko Lede Tinemau maoao, aol« peno iki o keiu kamailio ana imua o Konesetine, he mea kue Jaa.i .ka rula he kmnu ne kona aohu ana, eia eae, ke hoahewa aku nei kaua i kona aahu ana ia eno aaha, nolaila, i kuu manao ana, he hoohjlai hila maoh keia hana. iloko o kekahi kakahiaka, komo aku la o Tinemaa maio'»o o kona keena kakau, e ; kakau ai i kekahi «nea ana i manao ai, aia hoi, ku ana ke kauwa, me ka hai ana, aia o Konesetine ilalo. O kona haalel? koke iho < la no ia, i ke kakau ana, a hoio koke mai la I oia e halawai me Konesetine, me kona ma- : nao nui, e loaa mai aua he manao ano nui, j iloko o ka wa e inu ti ai. A koao aku la ka lede ia 'Kones|tine e komo mai iioko o ka i hale a e inu ti pu me ia, a ua komo aku no > keia e like ine ke noi a Lede Tinemau. A i ka wa a iaua nei einu ti ana, ninau i mai ia o Tinemau ia Kakaio, ina he makemake oia e iilo.i jfumuao olelo Geremaoia, ■ mamuli o ka makemake loa o kekahi poe . iede ia olelo. I akn la o Kakaio,'"he pomaikai loa paha ia no'u, ke makemake ia ' mai au i kumuao " A i mai la o Tineroau," ua pono ae ia. E hai aku au ia oe i kela pule aku oei i hala, hele aku la au e ike ia Lede <Dandus, he | wahioe kane make oia na kekahi keonimana : waiwai pui, ua make ibo nei. la'u malaiia, iloheakuia au i kona kamailio ana me kana i mau kaikamahine eiua, no ka imi ana i | kumuao olelo Geremania kupono; iaoia ai j kana maa kaikamahine i ka oielo Geremaoia. ■ la iohe ana o'u, hai aku au ua ike i kej kahi kanaka kupono ioa e liio i kumuao ' olelo Geremania, me ko'u hoike ana aku i I kou inoa. Aaa kauoha mai lakou ia'u e olelo aku ia oe." No keia mea, hoospaikai nui mai ia o Kakaie ia Lede T>nemau, a hoi mai b oia i kona hale. (Aole i pau.)