Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 14, 17 September 1873 — No ke Kanawai o ka mai Lepera, na kumu i loaa mai ai a me na rula e hiki ai ke malama i pakele ai, a me ka hoolaupai ana i ka lahui. [ARTICLE]

No ke Kanawai o ka mai Lepera, na kumu i loaa mai ai a me na rula e hiki ai ke malama i pakele ai, a me ka hoolaupai ana i ka lahui.

0 ka Moi ma ha Noho Mii no ke fiku& hona Alii nna, ka toaihona mti ia o &o ke Akua akha, a ma on& wale no e loaa mai ai ke ola ok& lahwi. O kaleo o na kana&a o ka leono ia o ke Akua. ! | A o kahi poe kahuna,hoomakaewahaheel a e imi loaa, a lilo loa ka oihana iapaau i | mea ole. Kau kanawai la iho la, pau kea ' pono, lilo iho la i mai kuuna, he mai kumu | 1 ike ole ia, a no ka malama ole i ke kino, a i me ka hlo i ka iealea rae ka hoonele i ka j maiama ana i ke ola kino, hapuku i na mea 1 pono ole. O ka hope maopopo nou. He | Eia hoi—O keia wahine umi keiki, ina mau kela ino iloko o kona eke keiki, e kahe no ia ino iloko o kona kino a lilo i mai kaokao, pala, ahuihala, mimiēha, a me na ano mai ino a pau, a make koke no, a ina oia ioihi mai mamuli oka a«a«malama ana paha i ke kino; e ola no me i ka ioihi ole o na la a he ola ana me he pua j ia, kakahiaka, he maikai, awakea ae, e mae i iho ana a pokole koke ka helunao na ia. liu- ■ na no ka la, ua moe-aku la ko Papalaua kei- l j ki he hooiio. | ' NO KA. MAI HILO. 1 ! He mai keia i loaa mai ne ka pala, ka<v i kao, i hui pu me na ikaika like ole ona kino elua, a Ulo ia i mai kumu e hoomailo ai i ka lahui a i mai laha no hoi a ioaa no i na keiki liilii. He mai kamaaina keia. CTa hoomaka th> a nui loa mahope iho o kaainoa j ana, elua. no affe' o keia mai i mai ai, | oka mua; oka ikaika iike o'le ona kino eiuā, a oia ka hui pu ana o ke kane me ka wahine me ka leaiea pu ole, a haiawai j me ka ino o ka manao, a loaa mai he i j mimi hai, a e ola koke no ke lapaau ia, jhe laau ko Hawaii nei a nui wale, ua ike I | ka poe kahiko a peia ka hepa nui e ola nei. O k§ia ano kai loaa mau i ka lahui ma- , mua aku o ka ainoa ana, aole i ike'ia ji na keiki iiilii ia wa, pela ka hoike I ana a ka papa kahuna o Haloa, elua o j iakou manao no; keia mai. He hoopai na ka iaumakua o kela ohana keiu ohana. He aiI ahulu. Penei paha, ina ua hoohiki ka makua e laa ke kino o kana keiki na kekane ana i manao ai, a noa nae kela kino i hoohiki ia i kahi mea e, me ke ko ole o keia epakemake o ka makua, e ikeja keia mai a me keia ino ma ke kino o kela keiki. Ua manio iakou na ke akua'ko iakou aumakua keia hoopai, a pela i lilo ai i mea maiuhia iwaena 0 ka iahui ia wa, a mahuahua ai ka heiuna j o kanaka. A penei kekahi manao o ka poe kahiko j ina ua iohe na keiki i ko lakou mau makua, i he kul4na kapu ko iakou, he mea pono ole | ke hui pu a iauna me kekahi ohana i ioaa ko j lakou ii ana; a he kauwa i alina mē na ino o ! k« moolelo no lakou, a no ka ieaiea a me ka aioha i pili ia laua ua launa ine ka ike ole ia, a e ioaa no keia mai, a maopopo no i na makua ke ano. Ua aiahuiu ke keiki aua hoopai ke Akua, a e loaa no ke ola ma ka hoomaiiemalie ana i na aiana no ke e oiuoiu ai. I kahi wa, ma ka moeuhane e loaa no ka laau e ola ai. Aole o keia wale na mai e loaa ana, he alaala kahi, he makapaa hakina kuapuo īa a lehulehu wale. Ke hookuli a hoomau ka hana ana me keia kane a wahine paha i loaa ka ii ana, o ka mai mua nae keia e hoao la ai e hoopai i kinohi e ike ai ka makoa. A pela ke ano-a me oa hana i hai ia mai i ka mea kakau mamua aka o ka ainoa ana, a he nui na enea i koe, maiia paha eia'e ua kaiai mai e ae i ike. Aole au e kali no ia wa haia. Mahope mai o ka ainoa ana, na laha ka paia he mai maiihini ia aka hoomaka mai na mai kaokao no kela mau ai i hai muaaku ai o ka umi keiki, he tr-i kamaama noia i ke au o Kamehameha H. A hiki i keia wa aole i pau. Ika hui pu ana o keia ikaika Wie ole o na kino elua me keia mau mai ieumu ; ua paa ioa keia mai ane hiki eie ke hoeopi ia me na laau kamaaina o Hawaii nei auua hoole ka poe ike lapaau Hawaii aole ioaa he iaau peioiei ioa e oia ai. ina hookahi kulana mai e ike ia aaa e iike me ka halioaa oaa, a ku na ka aumnkua e ola aaa. Aka ina awiii pu rae na ano eiua, ka pala a me ke kaokao; a oia i ka iapaau Hawaii he huli pono iaunahele waie no ka oia.me ka hemooie naeo na kumu ino i ioaa mai ai keia mai. A pela no hoi ka iapaau aaa me na iaau haoie ; koe no na kumu iao i loaa ; mai ai. A e maopopo no ika poe i ioohia i j keia mai he ano e, ina oia e hoomanao i ko> j na hanawa? ani mamua o kena loaa ana i kela mat, he mea pono ia oe e nana me ka 1 hoomanao; i kou hanawai ana mahope iho o i j kou hooiaia ana me ka iaau <sa na anoeiuia ; ! ka laau haole a me ka ke kanaka, i ka hana< ; wai ana, i na i*alaie a manalua ka hanawai ni!» Winohi, a poiol#i mahope akt» v a pela hoi

| pololei mamiu, a palale aka niahope. akila, lua maopopo ia oe, ao!e i hemo oa kama iao j a pan oia mai hilu i loaa & oe. Aia ao iioj ko o kou eke haeawai na lepo naa» i hosih|o i mau pehaku a i «au iliiii « iiw4 ehemomaiai kou oiai, A e booola bon mai aoa ta mau ioo ina kono e hwa nai ai na mai iao he uoi. Ahe iabem mahope aku o kou hopena. Aka, hoi aole ike b ke- | ia aoo mahope iho o ko» hooi» ia aaa, aiaijla ua lauakila kou kmo oo ia mai. Aka | makahi aoo eae e loaa ao, so ka mea, oaa {kino Hawaii a paa, oa lawa lakoa iaa aao | raai ekolu i hai ia aka nei; mai ka elema- ] kaie, laahine, a ka poe opiopio. j No na keiki liilii ikeau o Kamehaaieha {111 ka maikai , i ike noi ia ai keia mtmi eha i o na keiki liilii, e lele hele ai ke hanawai, j a ua loha a mahuahua a hiki i keia wa. Nohea mai ko lakou? 1 No na makua mai wahi a ka poe noiau a ike i tta kino o kakoa no ka mea, aole lakoa i hana hewa. Aaa kokoa mai ka moolelo Honaa i keia maaao, " E hoopai aku ana ao i ka haia ant malQ)a j e hoooeoneo ai ika lahai. Ua lawa paha | ka mea heluheln i na wehewehe ana mamoa i no ke kaokao i pili i na keiki. : He mau mai kamu paa kahiko ioa mai 1 kekahi mau mai inoi ikeia a i maa mau, me ; ka manao o ka poe kahiko, aole ia maa mai | e pili ina mea a pau. A ua kaawale hoi i mai na Lii ame na kanaka, oia keia maa mai. He kuna. He mai keia no na Lii hemai kuuna ua pili paa mai na Aipuna a i oa mamo. Ua manao ka poe kahiko īke iapaaa | mai a haha mai oia ka mai o ka Moi Kane* | hameha V i make iho nei. Ama ka manao kahi poe kahuna, he mai keia i lahaiwaeaa ona Lii wale so no kekahi knmu hiki ole ia'u ke hai aku. Ma ko'a manap utu wale no ka ai nui i na m«a momonaa palu a kaa- ! maha ke kino, a hiki ole ke hana, a he poe !no hoi i menemene nui ia ke iaweiawe ma :na hana ikaika, e oioolu ai ke ola. AQa 1 ike ka lahui i keia mau ano o ko kakoa bmQ ! Alii mai ka wa kahiko mai, ua kupaiuia ko ilakoa mau kino no-ka neoneo. ! Ka alaala, a puha, ihuole, kumaku&a, makole, na puupuu, aikuku, a iehuieha wale. O keia mau mai, he mau mai konapaa : kahiko loa keia mai ko kakou maa kupuna i mai, a ua iaha a kumu i keia ohana keia oha-' jna i pili pakahi mai; ma ka laina poloiei mai ! na kupuna a i na mamo aole hoi i pili i ke- ! kahi poe 'ohana e ae, a ua kapaia e kahi poe I kahiko, he kuuna a he alina heiuo oie, e hi»

j ki oie ke Ua oieio ka pee bnhi- ! ko, aohe wahine, he welo oa ka iha*ole, a pe> ;ia ka mea mai paha, a pela aku. Aka loaa : no keia mau mai i na ohaoa eae ke pq>ehi* ia, ihu ole no aole oae e lilo i mai koma oo- ; ia ohana ; ma ka ialani pololei mai aia a i | kana poe a ua mau mai ia mao mai mai ka wa kahiko loa mai a hiki i ka wa i ainoa ai, a peia no a hiki i keia wa, he mau wefo a he mamo ka ia poe e oia oei ma ka lalani pobleī. A maī ka aiooa ana a kiki i keia wo, ua awili pu na kina oia au au - kumupaa hiki ole ke holoiia ne fee akamai 0 kanaka; me na euii ii» i haiia aka wi mamue, a Uio iho la i mai ino e hoeaū ai i ;ka lahoi a iilo i neoneo. Ao ka hepeoa he lepera. O keia na kumu ameaa mai naaa i Wo* j kahua mai i keia mai i manaoia he iepei». A e hoike aku ana au i na ooh imm aa» j e kokoke mai ai ka hoea aaa mai o ka j ra; maluna ona kino a pan. Peaai !~iaa ■ hoomaka mai ke anu ma na wawae, eae ka 1 eha a oaiulu ma ka poo; i kekaiii otM «mt* nawa o ka la, kakahiaka, a akwhi pahma i I ke awakea paha, a ohwlu l»bi mi itw>,a peia 1 a ana ma aa wawae ane to kn. Ahli. j ua kokoke e tke ia mai Ihml aea* be : maneo naholo, oaa ka io onlalo Ao o fet Ui, | a heielei mai na kee maka, a o ka hoaa «i ; no ia he tepeia. Kekahi ano hoi, k» il» »a » i «Wo i* !»ela maluna, a malape mako p*ha fei KMi, j a i ole e aa wawae paba« feifei «ie fe» feo»> i i maopopo ka hehi aaa, a kawnaha la» ! aa« meri« na«i na Ma o ke kiao,fe9 tepwa ino loa ket& Iw feow , manamana »e ka ofea 010, nobo faa «U k ka hoomaka aaa mai, o aa efea ao oa bmm> I mana iima a ma na kapaai wawae paha, a i; hoea mai no na ik» halnhuhi a» ia aaa | wa^. 1 ' Kekahi ano, ina aoie aaa, aole cfeo mOI» >! poo, he ano mo4ohai oao, 0010 hoifeoi,oi»olo ' ka ai a iaoiao ka op«, a ImhmA* fe» kam a > 1 me na wawae ano haoeoo, o ofeo oo> ofe«o* • i moe, a. makemoko ole i ko kaww*m i|mea a pau. He iepeia ao ia t—& o Ihno i mai anaoie he ohiala oakapapaHnao ho- > iei uo ka moka, a i rie, * mioo aō |ttfei tt> ; ma me ka maeele a iko 010 ika ofeo,*o jpota > no kahi hapa o ko kioe aoUooao tato,l* i kaumaha po me ka ot». (*fc*