Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 15, 24 September 1873 — He wahine i kuai kudala ia. [ARTICLE]

He wahine i kuai kudala ia.

E hoike aoa kekahi nupepa o Detrmt i kaa wahi moolele no ke kuai kodala ia ana o kekahi wahine, a penei: i kekahi ia, haiawai roai la kekahi kanaka me kekahi wahine kanemake, o Gatanera kona inoa, a aa ike mua na kanaka la iua Wahine nei. Iko laua Uana ana hoike mai ia ka wahine kaoemake noka nai o kona pilikia, wa pau kana ai, a dqb ka wahie, nolaHa, ua aaeaae oia e aiha no keia ola ana. Oielo aku ia ke kanaka e j)ono ia ia ke maīe hou ike kane. Akahoike aku la ka wahine kanemake, aohe mea i , makemak^mp.i e mare ia ia. No keia mea, | paoe aku ia kona hoalaom kane. '• Na'u no i« koai kudaia aku ia oe r ahe pono eae mai oe i ko'u menao o ka mea koho kiekie loa, alaila e noho pu oe me ia no na la ehiko, i mea e ike pono ai oe i kona ano." I Akaaka iho la ua wahine nei,' a mahope &J{|l O.lmla ft.ii aal* iwnalīn n'oi 7** « w KUnaKH 1191 iiu* na o kekahi paho, a hoomaka iho la e kahea. Akoakoa mai ia na kanaka, alaiia hoike aku la oia imua o lakou i ke kumu o kona kahea ana aku be Wahine e kuai kudala iaaku ana no ka hebe4oma hookahi waie no ; me ka hoike pu aku aa hai, ua īke oia ia ia i na makahiki mamua. he wahine mikiaia hana, a me ke ano maikai, aiaiia hoomaka aku Ja oia e kudala. Ua koho mai ia keia a me keia, me ka akaaka a me ke ano koho ieaiea waie, aka, aoie o ia nei wahi mea a wiwo iho. ke keneta ke l kohoia ana a hikt elima dala, a maiiaiia aku a hiki i ka ewalt#daia. Iloko o e kudala ia nei, hookahi mee i bu io ioa o loko o ka ahakanaka e kuku mai ann. he ele«nakuie wahinf nle, o Peter D. Joslyn-kona inoa, he mea malama haieaina ma ke Aianui Maple. Oia ka mea i koho a hiki» ka ewaiu dala, noiaila ia ia ka iiio ana o ua wahine nei, a haawi mai ia 1 na daia ewaiu i kamea kudala. Aka hookahi mea nui oua kudaia la, i ioaa tka wahine. Mahope iho 0 ka pau ana o na iaehiku ua mareia oia me 1 ua elemakuie kuonoono nei. Me. Lona. Hooponopono :—He kanaka Amerika no au, a ua heluheiu ati me ke akahele i na mea i kakauia e pili ana 1 ke kuikahi panai iike, a oa hoohoio ko'u manao i ka mea e hoomaa ia ai ka po* maikai o keia aupuni; aka, aoie au i manao I e noonoo no ia mea i keia wa. He mau hua- ; oieio pokole wale no ka'u e pane aku ai e pale ai no ka inoa maikai o ko'o aina poooi. i ka mea a'u i manao ai ua hoinoioo ia a me I ka olelo kupono oie ia ma ka noonoo ana qo | keia mea, aoie nae he mea i ikeid e paieana i-nona. . i! Ua kuhikdhiia keia lahuikanaka no ka | hopeoa o na liikini, a o ka mea a iakou e : ; manao nui nei, ina e hooiiloia ana ke awa o | Puuloa no Amerika, ke oielo nei ka poe kue, I he anuu moa ia e hoohuiia aku ai, a be mea I maopopo, e ukaii mai no ka piiikia, a me ka emi ana o ka iahMi, a o ka hopena ia e ioaa j mai ana ina Hawaii mai na Amenka mai, Ua lohe no hoi au i ka oieio ana, ke manao nei na kanaka maoli, e liio akn no ko lakou mau aina, a e hooiiio ia no lakou, ma ke kolana kaowa, a hapa kauwa paha, ina © | hiki mai ka manawa e hoohuiia aku aime Amerika. Okameae hoiloe ana i keia nura «no manao e like me keia i na kanaka maoii, ke kapa nei au iaia he niania no ke Aupani a me ka lahui o Amerika Huipuia, a o ket* mau mea i oleioia, i mea « kue mai a i na > kaoaka. Hawaii, aol« he «iaio. Un. teai TO »i > o Amehka Huipaia la Feionda mai a Seyatua mai, o Loaaiana, mai % Fatam mai, a o Aiaaka, mai a Rasia mai. Ua itk> pio mai ia iakou o Kpliponia, Arizooa, Nu a me kahi maik Taritoie mai na poO Mekiko mai, a oa hoopio hoi i,ke kuienakaulak o Mekiko. no ka mea, ua hana iao mai aa Me> i kiko i m Amenka, a ua kono hewa maiuaa o ko iakou mau waiwai i loaa pono mai ia iakou maioko o ke aapuni Mekiko. iakoa hana i na aina i lilo mai ma tce ku»tia, a i iiio pio mai m», k* kaual Aote laleou » hana aku ia mau aina, ma ke aito he mau Panaiaau, a he mau aina hoi i lilo pio mai, aka, ua lawe ae no lakou ma ke ano he hapa no Amelilu Huipuia, a na kou oo e koho ko iakou man luna aopom, a me na Ahaolelo, a e hana boi i ko tak<4 mau kanawai poooi no ko iakou aupuoi ku- ' (oko iho. a peia hoi ko iakou mao aahau no ko lakou mau koia ponoi a me kahi mau mea e ae. Ua iike pa ko iakou mau pono, me na pouo a me na kaleaaa a p*u o n« kamaaiaa kupa Amenka. Aole iakou i lawe mai ia Sl. Dominigo, no ka mea, aoie iakou i manaoio ua make> make ka hapa aui o t%a kanalea oiaiia e hoohui mai me ia ; a aoH» ao hoi lakou i kaai mai la Sana Toa». aw a hoohoio like na lii el<u o kela a ma-keia aupuni oo ia mea

«aakeo m kāla!at te knn ii(i laieou- a pau, he maa »akasts«as "māk m. i» iakou Uio no e haunkolakoo m.utaūawai,.no ka lakoa aapuni ifeo. He kanaiima na makahiki oko ea AMexi* '■ ka noho ana mawaeoa o kā labtrt, aua ike lea na kan?ka naaoii iko lakoo ano. Aoie lakou i kāuoha aku i ko lakou aupuni e bele mai e kokaa ia lakou, aole 110 lakoa e haaa ana pela, a hiki wale i ka wa e hana iao ia mai ai lakou. O keia mau kainailio ana no Ameīika Haipuia, e aiakai aku ai i na kanaka Hawaii i mea no lakou e o]elo ai. •'Beritania maikaii—Amerika aole maikai," e manaoio no ia he hana ino frSbsi, a e hoala ana i na manao koe mawaena o na kanaka. Da hana lokomaikai mai ke -aupuni a me na kanaka Amerika i na kaoaka Hawai» a e ikela no ia ma ka iakoo mau hana, a, aole he kunm, e paalele ole ai i ko iakou iokomaikai, aoie hoi be kuleana, e oielo inoiao aku ai ia iakoa, a e hal»a ai ina mea pono ote. Ina lakou ete mai i ke Kuikahi Panaihke, mamuli no ia o ko lakou lokomaikai mai, no ka mea, o ko lakou ae aoa mai ia mea, aole e nui loa ko lakou mau mea e ioaa ako ana. < ~ O na hana a Amerika i na poe Ilikini, ha hana aku no ia ia lakou tae he maa keiiei la. ua hoonaaaaoia kekahi poe o iakoa, a aa habetizoia, aka v o ka hapa sui o lakou, ke maa nei ka hupo. : .Ua kuai maī ke aupooi i ko lakoa mau aina, rae ka ukaia aka, a ua haoa no hoi ke aupuni i mau kuikahi me lakou, me ka haawi aku i na mea paahana, na mea 'mahiai, ka loie a ae ka ai, na mekini, a me ;ke ao aku ia lakou i na oihana akamai o ke - ao naauao. I kekahi wa, ua hana bewa ia j lakou ona Agena hana pono ole, a pela iaj koo i hana ino mai ai. (Ja hoopai ke aupa»

kioi a aao hhui e a«, e like me kenno oka mea hewa i hiki ke hooiaioia mai. Aka, ofae kuaiu nui i ala mai ai na iao, oia no ka puni dala o kahi poe i oi ae mamuao ko lakou alob» ina ioikioi. Ua kaai aku iakoa ika tama me na Inikim, me ke kue i na aoakemake pke aupuni; n maiioko mai o keia mea i a!a mai ai na pilikia mawaeoa o na kanaka Amenka a me oa Ilikini. Ma kahi mau wahi i ala ole mai ai na pi* iikia o keia ano, e iike la me PeDeseleveniß, Nanetuketa, oa maluhia no. aka nae, ua pau na Inikini ika make. He mea koponoke hoike aku, no na hanen makahiki eiua i hala'aku nel, ua kuai mai kekahi poe Pelekane he knnakolu ko iakou nui i n« aii»a o Nanatukefn, mai na Inikini mai, a uh noho pn no lakou me na Inikini. me" kn haawi aku no lakou i na aina a pau a iakoo i makemake ai e mahi, (o ko iakoa nui mai ka ehiku a hiki ika umikumamaha haneri.) (Ja noho like iakoa me ka oluoio. Aka, ua emi hikiwawe iho la na (nikini, a hiki i ka makahiki 1854, make iho ia ka mea hope loa o lakou, nona na makahiki he 82. O keia poe Pelekane a he poe hoi i hookupa ia be mau Amerika mahope mai o ke kaua huiiam&hi ana o Amerika, aoie i oi ae ko iakou ahewa ia no ka make ana o na Inikini mamua o na misiohari Poroteseiana, a me ke Kalolika fioma, ao keia emi ana o oa kanaka Hawaii mai ka 150,000, (M. H. 1890) a hiki i ke 50,000, (M. H. 1872.) Uaolelo ae nei au, ua hio pio mai o Kniipooiaia Amerika, a me kahi aiaa 8 ae o Mekiko, a ua iawe i ke kulaoakauhaie e Mekiko no ka hoopoino aoa i na kanaka Amerika, aka, aole nae lakoa i | a w« ae mamoii oia pono. Ua hoolilo aka no ke auponi i na kanaka oia mau aina i lilo pio mai i mau kanaka kupa Amerika, a a%llke pu ko iakou mau kaieana ma namea a pau; he oiaio keia. Aka aoie ia o a«« 0 ko Amerika hana iokomaikai, no ka mea, ' mahope iho o ka lilo pio ana mai o keia stau aina, ma ke kaua hookahe koko o Cerro 6otd a me kahi u»u kaaa e aa, ua koai ]ik» mai no oia iua mau aina oei. Ua aktt aku lakou no na iilo o ke kaoa, he 13,000,000, —a nie ke kamukoai pu oka aioa, be ti&,. 000,000. loa e lohe ka Eompeia o Upaaa a o Kina paha no keia e oleio ae no ia, —aole ioa oia i lohe i kei»hi hana lokomaikai e like me keia, oiai, oa heie aku m iahoi e kaoa ao ko iakoa hana ine ia mi, a i ka iaoakiia ana malan* oaa aiea I I3d pio mai ia lakou. aiaila, oa uka aka no n& iHoo ke kaua, a uka aku (a hoi i ke komakmi o ua maa aina nei. He aoi no aa hhai ika&kil* m&lun* o k»ht laaa npu, m tee kuma kapaae o k» kaaa aaa, a koma IstpB> no ole hoi, aka, eoie t like ka haoa. aoa e like <ae keia. Nokik, aoie «att ke hana hoiooino a me ka niania ike aapoai Amerika, a me na kaoaka o k kapa«i fea oleio ana, ina e haawiia aka kaa «ahl awa | kunoka ia lakoa, i oi ae ka waiwaielea Ime ka pomaikai uo keia aapaui,—aiaik, aole e malein» ana o Amenkh i oa ekle «e like i hoopaaia a me na poao o Ihm hkm. Aohe oiea a aa kaaaka Hawaii e hopohopoai aa ka aialama ato, a aa h o Amenka Haipuia ina kaikahi. i hoikeia ma ko lakoa mooieio peia. Ke ooooi aku uei au ia oe e ka TiiwiTio<> ~ ponopooo, aole ma keaeo kokoa, afca,sta ke ano he hana e kaopaona ai ika peae a ote ka hewa o na Amerika, e hoolaha aka i keia neloke o kaa pepa, a peb hoi ke aei aka oei aa e hookha pa aka ke GmuUt a ne ke I i ike mai ai na btaaka MaH i fca oiaioo kei4 mea. AU» a khwa inM « inakaa ai i aa A«*»ite, ke 1»«» peM Ikken me ka maikai. a e paa* e la< koa, aohe taee maikai ē toaa ma4-a hoao aea e kowm i ba liwieiihi». ii. e koe aku ina Aiawlfc. fce ; ana ia i na haaeielo inlaa Wm 9Mb oia k« manao o ka ham aui t