Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 16, 1 October 1873 — Ka Wili Raiki Hou a Kiulana ma. [ARTICLE]

Ka Wili Raiki Hou a Kiulana ma.

iloko o keia wa iana inalie o ua oihani a I me ke kalepa, a me ke kuiana paoioi o na I hooponopono aupuni ana, ua hoohauoii ia makou e hoike uku, i kekahi ia aku nei, ua heieaku makou e nana pono i keia oihana i ! oleioia maluaa ae a ko kakou inau lioa ka* naka hookupa o ka aina pua. O ka hiu Mes*rs. Kiuiana &*Co,, he hui la e iawe mai : nei a e kuai nei i na waiwai o Kina, no ia-; kou kekahi haiekuai ma ke aianui Nuuanu, aka, ua iiooakeaia ko lakou pomai> kai ma ka mahi raiki ana, ma Kauai, a nta Kooiau ae nei. Mai ka 700 a i ka S)0 tona raiki ili e ioaa nei ia lakou i ka makahiki. i 1 keia wa iho _nei, ua 'molimalima lakou i kahi wili koTā"me ke ki'leana wili wai o Mr. J. H. Woo<l ma Nuuanu, a ua haawi i ka hana o ke kukulu ana i ki wili a mc ka mekini hoomaemae ili raiki, ia Mr* Jos. S. Gur- j ney, kekahi kanaka mekanika akamai. I ka j i Poakalu Hio nei o keia puli; ka hoopaa loa ana j 0 Mr. Gurney i ua hana la. i kokua ia c ke- 1 ■ kaiii mau kanaka maoii a ine kekalii mau : paHe hana, a ua Jiu)/ke )wi )w> wv ka inake- ; raake o na haku ham ; aka me.no ke ku))ke ; ole o na elēio mawaenn n fia poe paaiiana, < i nolaila, ua ane )ike ka haiw me ke kiikuhiia 1 ana o ka halepakui o fial>eia. ! O ka nui o ka hale wil , he 20 kapuai ka iauia, a 30 ka ioa, elua iuie a me ka liapa ke kiekie, he paa ke kukuiu īa ana, a imua o na makam paliiĪMkaika o*ke awawa. He hao ka liuila wai, he 20 kapuai ke ana- > uaena. iie 20 iniha ka laulau o na kope wai, j totia ke kaumahe. I a manaoia, (><■ 10 i Uo ka (kaika. O ka. wai |e liookaa ia ai ka : huila, mai ke kahawai mn i no o Nuuanu, ua ! hookahe )a niai ka wai na ka im-wai mai [ kau wahi loihi aku ma uka, nona ka loa 130 | kapuai r he 16 iniha ka iauia, a iie 13 iniha ; ka hohonu. Ma ko maiiou manawa i pii; akii ai e nana i ka Poakoiu o keia pule iho nei, elua wale no inihā k:i hohonu o ka wai, I e kahe ana ma ka harnka, ua lawa nae ia | do ka hoomaemae ana. a me hookalii meki- \ ni ihi ili raiki. 1 ka vva e wiiiia ai me ka mana piha o ka j wili, he aneane elua tona raiki Helu 1 e pau ! 1 ka hoomaemaeia i ka ia Elima mau mea j ihi ili uuku a hookahi mea nui. a liaokahij wiii hoomaemae ioa. Hc mea hiaai ka lioo- j maopopo ana i ke kaihele o na raiki ili, maij ka manawa o ke komo ara ma ka puka o ka 1 ! haie wili iloko o na eke mai na kula mahi j raiki mai, ā liiki i ka haaleie ana iho o ka j ; " Kaiki Carolina Helu l" ia puka hookahi a , i makaukau no ka hooiiiia aku, a i ole no ka | ai ia, a ua Jike pu ka nani o ia mau raiki, a ' Ime ka maikai me na raiki i liooiliia mai ke j | kau wahi e ae o ke ao nei. Ua hiu ia na | eke raiki ili i ka hale e ka mana o ka ī wai, a ninini ia iloko o kekahi ooina nui, a inai laila mai i iho ai iloim o na wahi ihi )li a o ka ili o na raiki, na ka mea pupuhi nwkani no i hookaawale aku ia lakou maloko o na paipu, a iloko o kekahi hole nialumalu ma ka aoao o ka hale oui. O fca io hoi, i ka hikiana i ka hale malalo, ua helelei aku j la iioko o.kekahi pahu holowaa nui, a o ke» ia.ka niiki euli, a o ka helu elua hoi. Mai keia wahi i iawe hou ia «iku ai i ka hale ilu« na ma kekahi kaulahao jalena ole o na ba* keke tini, a komo aku iloko o Kahī hoomaemae loa, a mai laila mai i ike hou ia ai ma ka haie malalo, ua like !ca maemae me he momi la, a o keia hoi ka raiki Hetu t. [ K pili pu mai ana me ka hale wili kekahi j hale waiho ukana, he 40 kapuai ka lauia, a | he 50 ka ioa, e hiki ai k< hoahu mai ka 4,j 000 a hiki i ka 0,000 ele ili raiki ili. He j wili raiki eae no ko Messr. Kiulana & Co., j ma Punaluu, Ko#lauloa na ka wai e hoo» j kaa, i ane like ka nui mii ka wili a makou i hoike mua ae nei ma Muuanu. He mau wih raiki uuku iho no i-ekahi ma Kaiiua, Waiahole, Kahaoa a me Waikane. e hiki ai j ke hoomaemae mai ka TQO paona a i ka i palua fona raiki i kela la keia la. ' O ka hana hope loa ar a i ka raiki ka mea \ i ikeia ma ke ano hoomnemae loa, he hana j akamai no ia a me ke ann e. Ua holo mua j aku no ka raiki mawaena o kekahi pohaku a i me ka ili o ka lahoiio, a i ole guta paehū, •* f podiuniu ana laua me k:t hikiwawe, a mai i laila aku i holo aku ai ilokn o kekahi pauku olokaa olohaka o loko, o' > oa aoao o ua mea la• ua uhiiame ke kila hinuhinu. a iwaena- ; konu o ia kekahi ikomīlmāme ka ili hip* ; me ka hulu no, ma keia wahi i liiiipu ai ka raiki me Le one aeae 6 l;e nniHin i Luiiā a

iu« ka aiuma, a pel| ibo hoomaemae k»a ia | &i a keokeo. Mailoko mai o keia mau haoa j ana i puka mai ai ka raiki Hawaii aiai ioa,; i ika nuiia e »a poe J£faiaa haie i keia ma» ■ m&kahiki hope, a i kaulana nui hoi ma na wahi makete o Kaliponia. i Ua manao wale o "Kiulana ma. o ke oo raiki o na mokupuni nei a pau no keia makahiki e pau ana. he 2,000 tona, a o na raiki e pau i ko ioko iho nei, he aneane 1,000 eke i ka malama. ma ka 100 paona o ke j eke hookalii. Oka mea hoopilikia nui loa i ( na mahi raiki i keia wa ke leapae ia ae ka wela haoa o ka la, ona manu liilii paapu wa!e I laweia mai ai mai: Inia Hikina mai i kekahi mau makahiki i hala aku nei. - Ua Uoopoino n>n (akou > ka raiki i ka \va o ka p\ia ana ae. He mea pono ike aupuni ke noonoo i kokahi mau mea e hoopaa ai i leeia, mau enemi o ka po<: mahi raiki, a e iawe mai pahn i mau ohana manu nni ne nani e luku i keia mau manu liilii. j