Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 17, 8 October 1873 — Untitled [ARTICLE]

O kf. ola o ka Moi, ua oluolu roaityti loa, aka, ua lohi nae ka lioi lioii ana mai 0 Kona ikaika. Aole o makou inakeniake e hoopau wale i ko makou manawa, a e hoopiha i ko makou pepa no k£ kamailio ana me ke Kuokoa, aka, na kona mau huaolelo kaena a ine na hoopuka manao oiaio ole 1 kono mai ia makou »• kamailio aku laia. Ke olelo nei kela nupepa, ua lioonaauao ka i ka lahui ma ke ano knokoa no na makahiki he 12 i hola. Ke hai aku nei makou ine kn oiaio, mamua ae o keia makahiki e hele nei, lie nupepn kuokoa ke Kuokoa, a kaawale mui ka inana Kuhina uiai. I kekahi manawa, ua olelo i na mea waiwai ole, a i kahi wa, ua akaaka makou no kana mau hana lapuwale,! aka, he kuokoa nae mai na dala mai o ke

aupuni. Aole j)ela i keia wa. Mai ka malama mai o Maraki i "liala, i ka wa i hana ai ka ona o ke Kuokoa me na Kuiiina i keia wa i olelo ae-like, e hana i ka Halepai aupuni, a e kokua hoi i kela mea keia mea a na Kuhina e olelo ai, u hana hoi, ua pau iho la ko ke Kuokoa kuokoa ana. Ua kuai in ke kinoa me ka uhane ena Kuhma. Lia like kona kuokoa i keia | wa me ko ka bipi kauo a oka lio paha • e kauo ana ike kaa. E olelo, a e hana ' no ia i ka mea a M Kuhina e hai aku ai, j aole loa ia e a-a ana, e hana okoa ae. I ka j wa ī hana ia ai ka olelo ae-like i Maraki i'{ hala, ma ia wa i lilo aku ai kona kuokoa, | ua hoopaa ia na Kuhma e n1: u i ke kuuiukuai o ia kuokoa, ma ia mea i loaa ai i kona | ona na hana pai a pau o ke aupuni,a ine j na olelo lioolnha a pau o na aha hookolo-1 kolo, a nolaila, aole e lilo kekahi o ia mau ī hana i kahi men e ae. Aole e loaa iKo [ Hawaii Ponoi, aole hoi i kahi hale pai e j ae kekahi o ia mau hana, aole no e loaa 1 ke hooemi ilio lakou i ka uku o ka hana | ana, no ka mea, ua hoopaa ia e na Kuhi-) na i ke Kuokoa, a oia iho la ke kumuku- ] ai i kuaiia 'i koua kuokoa. Aole loa ou- < kou e ike ana i na olelo hoolaha a na Aha-! hookolokolo maloko o keia pepa, no ka hooponopono ana i na waiwai o ka poe i i»ake, nokq mea, da hōopaa ia ua inau« le lo hoolaha la e haawiia i ke Kuokoa, ma ;

ke ano, o kekaln hapa ia o ka mea l ae likeia me konaonu. O kēia mau lioakaka ' aoa a pau, oia iho la ke kumu i ikaika loa , ai kela pepa no na Kuhina, a e huhu nei! hoi la makou, no komakou hoikeana ae > i ka hemahema o na Kuhina, i ikeia e na { meaa pau. Ua like ke Kuokoa me he j 1010 la no kekalii hihia, ua ukuia no ke* j kahi uku hoolimalima i pale ai no kona j haku hana, a ina e hoomau ana oia i ke | kamailio pale ana no kona haku hana, e i hoomau ia mai no ka uku hou ana mai i I ke dala, aka, ina e hoopau ana ia i ke ka-1 mailioana no ka aoao o na Kuhina, e ho- j opaa ia no ka hiki ana mai oke <laia. O j keia ihola ke kuokoa kupanaha ana« ka- i ena nei. j Ua oleloae ke Kuokoa ke liana nei ke- j ia Halepai ika hana oke aupuni. Aole \ oia ka oiaio. Ke hookomo nei makoii i | na hoolaha kauoha a ke Aupuni, ma ko ! makou mau nupepa elua, ina ka olelo! Beriiania a me ka olelo Hawaii, me ka! uku ole. Ua uku la ka Gazelte ameke | Kuokoa no ia mau hoolaha ma ke kau , oha. Ua loaa mai ia makou ke kau mau i wahi «iaia uuku, no ke pai ana i na hoo- j 1011 o ke Kumukanawai, o ke kumu i loaa j mai ai ia makou, aole ia he liann na na ! Kuhina, na ka Ahaolelo ia liana. Ua j haawi mti hoi ke Kakauolelo o ka Aha-; olelo lamea ou makou e pai, ho ka mea, i he emi loa ka uku oka inakou liana ana | ia.mamua oke Kuokoa. A malia paha i aole no be manao nui o ke Kuokoa no ia : mea, no ka mea, ua pehu oia i ka momona, a iia piha i kahi mau ai maikai e ae i haoai ia mai na papakaukau mai o na j Kulhm. £ Kuokoa, niai heanui wate no kou < kuokoa aaa, 110 ka inea, aol« ia oe ia mee, i ua lilo op i k? >3 no l;ali» manapana iiala.

! I keia wa inainei, nkalii-no a nana nui i la e k.i leliuleliu a pau o na 'Mokuainn a i me na TariU>re e waiho la tna Uela a me keia aoao o ua, Mauna Pohaku, no ka nele i kekahi kumu nui e hooakea ia ai ka hookahekahe wai ana. Ua halawai mai nei kekahi aha elele oka poe i manao nui no keia mea ma Deneva, n ma ia halawai ana, ua hooholoia kekahi oieio hooholo e apono ana i halawai nui o ia ano, Ke inalamaia ina Kapalakiko, i kahj manawa o Sepaiemaba, no ka noonoo ana i keia kumu hookahi, a ua kauohaia aku e hele mai na elele mai Kalefonia, Nu Mekiko, Arizona, Idaho, Uta, Waiomina, a uie Colorado, a me kahi mau mokuaina, a me na Taritore e ae • manao nui no keia mea. Okn Luna Anaama Nui o Woiomina, kekaln,o na nlnkai nui nano i noi e noonoo iio keia 'mea,-—he " kanaka haaa oia, ma ka hoihih ana i na mea kupono a pau e pili ana i keia mea. a no keia hana no hoi, ua ana ia ka nui maopopo o kn wiy ma na kahawai nui, a me ko ili o ka aina i kupono e hookahekaheia ika wai. Ona wahi oka wai i hiki ole ke hookahekahe maluna o ka aina i manaoia e mahi, ua hoakaka ia, e hiki no ke hoolakoia me ka wai. ma ka hana ana i mau kiowai inawaena o na kahawai mauna, ma ka papaku kiekie, i mea e ikaika ai ke kahe aua o ka wai i ka aina 'malalo (o ka hapa nui o ke kahe ana o ka wai ma na ahua mauna o ka Pakipika nei, ua komo aku no i ka papakii o ke kai ;) a ma ka hana ia ana hoi o na kiowai nui iloko o na aoolo mauna no ka hookio nuu i na wai na o ko hooilo, o ine ke kolii ana i mau luawai eli ; me he la e kahe mai iio ka wai e like me ke ano mBU. Ma ka hana ia ana o na kiowai ma kuahiwi.jjo^jta' hookio: ana .-i; na wai ua o ka hooilo no ko ka makalii j mau hookahekahe wai ana, i hoomauia ai

ka oihana mahiai o Kelona, ka mokupuni hoohua nui o na mokupuni ala o ka Moana Iniana. aina aole e hana ia me keia alaila, e lilo ana iio ia he wahi panoa. O ka ninau inua ano nui e waihoia aku ana imua o ka halawni elele i manao ia ma Kapalakiko, eia no ia,-—pehea, a

| nawai e wehe keia ninau nui o ka hoo- | kaliekahe wai ana ? Oka haina kupono |no keia ninau, . inq e waiho ia aku keia j i hana iloko o na lima o kekalii hui, e lilo j ! auanei ia he int:a e nla mai ai kahi hewa j ma na kuleana ake kuai ana; he pono | i'no e waihoia ka hana ilokoo na lima o ke j j aupuni, i mea e pomaikai piha ai na poe J i a pau i manao nui no keia hana. O 1 i a me keia hiina e pono ke hana ia no ka { hookahe, o uie ku haawi liilii ana i keia | mau wai maluna o ka aina nele i ka.wai,! e hana ia no ia mai na «lala haowina i i hookaawale ia mai ka waihona ae o ke i aupuni, a o ka mea e hoihoi hou ia mai ai ia mau lilo, e loaa no la ma ke kuai j ana nku i na aina aupuni, a me ka auhau ] ana i na poe hookahekahe wai maloko o j na apana e hookahekaheia'i ka wai. Ua hana iki ia no kekahi o keia ano hookahe- j kahe wai hou ana ina Los Anegelosa, i j Kalelonia liema, a o na kiowai hookahekahe, he waiwai ponoi no ia no kekahi' poe hui o ke kulanakauhale, a ua kau ia ka auhau maluna o ka inea hookahekahe

wai, $2.00 ika makahiki—he uku hoi e! lawa ai ka lilo o ka hana la an;i o ua innu < kiowai la. Ma ke kaana ana iho i keia hana nui i [ noonoo ia e na " kanaka mikiaia" o na Mokuainn l'akipika, lie kumuhana keia i waihoia mai no ka hoeueu ake oi ana i ko Hawau nei mau kunaka hooponopono \ aupuni, a ma ia inen e huai nni ae ai la-} kou i ka waiwai maoli o ka aina, a e kau-1 lana hoi ko lakou mau inoa ponoi, a me ke au o ka nohoalii ana o Lunalilo. Aole keia hemea kamailio wale iho no, aka, he kumu liana maopopo lea. Ke hoike aku nei makou, ua kupono loa keia mau pae aina ma ke ano maoli, no ka lawe ana a hooko aku i keia ano hana pomai- , kai, i hōoM-aiwai mai ai na kaiißwai e kahe wale nt i i keia wa iloko oke kai, a j pela hoi i ka hookio ana i na wai ua nui j

Io ka huolio iioko o kekalii mau tua wai j | nui a kio paha ma na mauno. O kekahi | | hana nui e hooponiaikui mai ai i ka aina,! | e hiki no ke hookoia, ke hoohloia ina ia < j mea kela puu dalu nui no ke kukulu ana i ! hale aupuni hou, mumua ae o ka lioopaa : pono loa ia ana o ia hewu nui a nie ka j ahuai! A e lilo auanei ba Apana holo- | okoa o Mokawao a me ke kulo o Kamao- | nr»ao a hiki i Kahului—he kihapai luhi-1 j ehu—he mahina ko nui-—a he mau mili- j | ona ke hoohua mai nna i ko kakou waiwai! ! laliui, —e waiho neoneo nei i keia wa. A j iua nui no hoi na wahi e ae m»na' ; paemoku nei. No keaha la e hoohana 1 ; ole ia nei keia hana maanei ? Aole kakou | i nele loa i ke dala, e loaa ana 00, aka, j I ade he mau kanaka ma na poo oihana aupuni, i hiki e ho-a me ka manao miki- ! ala a me ka eleu, > hiki ke noonoo, hooi kumu a hooko, oo ko keauponi mau mea e holo mua aī. ; ■ Mai Tahiti mai.—Ma ke ku ana mai nei o i j ka moku Daunlless, Capt. Bernll, i loaa mai I { ai ka lono, ua make o Auiiaite, ke kane a kn i ; Mniwahine Poni3re, ma 2 o Au^a(fi.