Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 19, 22 October 1873 — KE KAAO NO KAKAIO O WALEKAU KE AHIKANANA HOI I KE AU O KE KAUA O POLANI [ARTICLE]

KE KAAO NO KAKAIO O WALEKAU KE AHIKANANA HOI I KE AU O KE KAUA O POLANI

. Ika pau ana oka hoomaikai ana o Kaka- | io i ke Akua, na moe iho oia malalo o kekahi j wahi kumulaau, a na na lala a me na lau o i keia kumulaau i pale ae i ka hapanui o na U|ulu kehau anii o po. j Oiai oia nei e pauhia ioa ia ana eka hiaj moe, hele mai la kekahi mau Geonimana ' elua, a ike iho la i ko io nei waiho a make, ! alaila, ua komohia mai la laua nei e k« aloha A i >ho i:t iaua, " E kokua kaua i keia kanaka, ma ka hoihoi ana i ka hale." la kaikai. ana o ua mau Oeonimana nei, I aole he pupjio iki aivākaio a biki Mrale4lpko ' o kekahi keena ■akea. la waiho ana a laua i nei la Kakaio ilalo, ike iho la kahi meā opiopio o ua mau (ieonimana nei, i ka iimo ana j iho o na maka o Kakaio, alaila, hoomaopopo . iho la ua opio nei, e kama'lio ae aoa paha ; ke kanaka pilikia, alaila. hoopa . iho la oia i kona liina ma na lehelehe o Kakaio, me ka i ! ana, " Aole anei e hiki ia oe ke ala ae, a e nana ae i kou wahi e moe nei, a ike hoi oe f; i kaiiiea nona ka lokomaikai niii, nana i hoi- j J h'oi mai oe iloko o keia wahi. Oiai e waiho | ! ana oe i ke kula kanaka ole, ike aku la keia l Oeonimana, alaila, kii aku la oia ia oe me j ko'u kokua ana aku i ko ia nei manao, a hoi- j ' hoi mai la niaua iu oe, a waiho iloko nei." i ka wa e kamailio ana keia Oeonimana I opiopi o, kaakaa loa ae la ria maka o Kakaio, ! a ike ae la oia i keia hale ana i moe ai me j kona ike mua o|e, eia oia iloko kahi i moe 1 ai, alaila, hooinaikai aku la oia i na Geoni- j mana maHeai me ke kuiou ana (mua o iaua, j a kunou mai la no lioi ka lua o ke Geonima* j na, me ke ekemu ole i hookahi huaolelo, a j puka aku la oia iwaho. f ! I ko ia nei moe ana ma ua hale nei a ao !

\ ae, ike pono iho la keia, i kona pomaikai loa, ! | i ka lokomaikai ana p keia mau Oeonimana | ma ka malama ana iaia, ma kahi maikai.a | j pane aku la o Kakaio, " Ua aie loa au i ko j i olua lokomaikai nui ; no ka inea, ina aole • {oiuaina ua makeau," | A pane mai la no ka mea e ake nui ana i • | ko ia nei ola, " Aole ou aie iki no keia hana | I ana a maua ia oe. Ae haiakuau la oe, o I ko'u haku o Sir Kobert Somaseta, a o kana | : kauoha, e nana au i ka poe pilikia mai, a e ! ; hana au e like me ka mea hiki ia'u ke lapa- i ■au aku. Oka mea msu ia'u, he aloha wale j i ke ike aku i kekahi mea e waiho ana ilokoo j j ka pilikia nawaliwali, a no keia, ua ehaehae | wale no ko'u naau i kou waiho a make ana : ma kela kula kanaka ole." i I ko Kakaio lohe ana i keu mau olelo, ua , hoopiha loa ia oia, i ka olioli i konn pakele ana; aka, aole nae oia i pane aku. A kamailio mai la, ua (ieonimana nei, | : " He kauka lapaau au no ks ohana o Sir Rbt. i ! Somaseta, a no ka oluolu pono o|e o ko'u ola kino no ka'u hana, nolaila, ua noho kaawale j au ma kekahi hale uuku, aia ma kela kihi o ' ka pa hookuu holoholona. Oia no ka haku ■ o keia kalana, he haku aina maikai, a he hoalauna lokomaikai. A i ko'u hele ana ' malaila i keia kakahiaka, ua hai aku au iaia i kou loaa ana ia'u me kou pilikia nui, a i kona lohe ana, ua ninau koke mai kela, i kou ! flla a me ka ole, a ua i aku au, ua ola loa oe, i alaila, ua hoopiha ia oia e ka hauoli nui, no : kou pakele ana." No keia olioli nui ana o Sir Kobert Son\a- . scta, ua ninau koke aku o Kakaio, i ua kauka nei penei: "Ua ike no anei oia ia'u ?" I ka lohe ana o ke kauka i keia ninau a - Kakaio, ua pio-o loa oia, me ka i. iho, " Ka i heaha la ke ano o keia ninau, a pane aku la oia, aole oia i ike ia oe-" A ninau hou aku la ke kauka ia Kakaio, ' " He kuinu no anei kekahi o kou nianao ana e ninau inai ia'u i kona ike ia oe a me ka ole." A hoole aku la o Kakaīo, " Aole paha, he mea ninau wate ae la no, i kona hauoli hoi i kau olelo ana, i ke ola ana o'u la oe, nolaila hoi au i manao ai, e ninau aku i kela ninau. Aka\ ina i ioaa ta'ti ke aloha iu c oe. ma. kou i lawe ana aku i ko'u hoomaikai piha ia Sir Robert Somaseia no kona hoomaīkai ana mai ia'u i keia wahi nwhhiiii piii waie. Nolnila, ke noi aku nei au la oe, i na ua lnki ia'u ke ku ae i keia ahiahi, o ko'n pono loa no ia,"

!■■ Noonoo iho la ke kauka, a i aku la, " £ | hoomanawanui iki oe a kakahiaka, aiaila, hele | oe. A ibo aku la ua kauka nei iiaio o ka I haie, a aole no boi i ioihi ioa, <» ka hoi mai ia no ia a i mai la, aia paha i ka la apopo e haiawai ai oiua me Sir Robert'Somaseta ke | ole he mea kue iaia." No keia mau olelo a ke kauka. ua hauoli! j loa oīa, a hoi iho la no ia a moe ma kooa j vvahj moe, rae ke ake loa e hiki koke mai j ka manawa e halawai ai laua. Aka, i kona j hoomanao hou ana ae i na olelo a Sir Robert Somaseta i kana keiki,' aiaila, ua pania hou ia ae !a kona manao hauoli mua. a piiihua . iho ia oia, rae ka i ana, "Eia au maialo o | kaupaku o ka hale o kuu enemi, a i kona wa e lohe aku ai, a i oie ia e ike ai paha ia'a, alaila, he mea e ioa paha auanei kona huhu ia'», a hookuke ino ia ae. so!e he pilikia a | koe aku." i ke kakahiaka ana ae, hoomakaukau ia j iho la ka aina kakahiaka, a hoi mai la ke I kauka no ka aina kakahiaka, a hoala ia ae 4a o Kakaio mai kona wahi moe mai, a komo i iho la oia i k-ona wahi kapa, a paa, hele mai la ma ka rumi aina. ; la wa a ia nei i hiki ai ri!a ka papaaina, I hiki ana kekahi poe o loko o ua hale nei me | kahi paiki kapa o ia nei, a ia nei i kiola ai i . kahi ana i moe ai, a waiho ia aku la ma ko j ia nei rumi. i I ka ai ana a pau, alalla, ua hele hou o Mr. i ! Middleton (kaukai mawt ho. a halawai mai j j la oiia, me ka luna a Su Robert Somaeeta, i me ka i ana, "ua makeninke o Sir Robert ! Somaseta, e halawai me ka malihini, ma kona keena palapala." A hai ia aku la keia raitu olelo ia Kakaio, ' a o kona nalu e iho )a no ia i ka hope o keia i kauoha a Sir Robert Someseta, aka, aole nae oia i hoole, ua hele no oia me ke kaukooana o kekahi mea a hiki ilalo 0 ka hale, alaila, o | kona hele aku la no ia m t ka hopohopo jt», a komo iloko o ke keena (alapaia. \ ' A hele mai la o Sir Fobert Somaseta, a ; lulu lima iho la me ia nei, me ka olioii nui, no ka hikiwawe loa o ke ola ana o ka malihini (Kakaio.) A kai a<u !a iain nei ma kahi o ka-noho e noho ai aka, kii no o Kakaio iluna ine ka paa ana la hope o ka noho, a puana ae la oia peoei : "Ke hoomaikai aku nei au ia oe, no ka nui o ka pomaikai i loaa ia'u mai ia oe mai. Aka, he kaumaha nae ko'u manao i keia wa, oiai, o ka mea au i i hoomaikai nui mai nei, oia no ka mea au i j ! hoowahawa.ha ioa ai. Ow au no o Sobiati ke I kanaka Poiani au i olelo eku ai i kau keiki, aole e ike hou kona mau maka ia'u. No keia mea, e awiwi ae ana au e hele i Ladana, a malia o loaa kekahi moku e holo ana i ' Amerika, alaila, o ko'u kau no ia." A pau keia kamailio ana a Kakaio, kunou hoomaikai aku la oia, aia hoi, ua ano e loa mai la na helehelena o Sii Robert Somaseta, a pane mai la oia ia Kakaio, " Pela iho oe inai hele aku !" ' A haliu ae la o Kakaio a nana akn In ia Sir Robert Somaseta, ku nalie loa, & pau ae ! la ka ekemu ana o ua baku nei, me ke kuhikuhi mai nae e noho iluna o ka noho,~a wehe ae la oia i ka hainaka, int ka holoi ana i na kuiu waimaka a ke aloha i puapuai maikona mau maka mai; a ua liu iu loa, ninau mai la oia penei: " O kou makuahine io no anei o Therese a Sobfati ?" A ae aku la o Kakaio, " Ae oia no," no keia lohe ana o Sir Robert Somaseta o hina aku In no ia ilalo, me kona ike ole i kana mea i hana ai. A o k» lele koke aku la oo ia o Kakaio a hoala me i la oia i ka mea i hauie ilalo, Ia ola ana mai o Sir Robt. Somaseta, a ninau hou mai |a oia, " Owai kou makuakane?" " Aole au i ikej aka. ma kuu manaoio ana nie ka ike rnska ole i kona maa helehelenā, o ka.haku no o Tinemau," wahi a Kakaio. Aka, eia no nae ke kii ia'u. O ka lalau koke mai la no ia o Sir Robert Somaseta, i ua kii nei e lewalewa ana ina ka ai, a ka makuahine no i hoolei ai, □ o ka wehe ae la no ia o ua o Sir Robert Somaseta, i ua wahi lokeke nei, aia hoi, e kan ana kona kii ponoi, haule a make hou ua t aku jiei, a kii aku la no o Kakaio i ka wai a pi ina ka mßka, a pohala ae la, me kona hoomaikai ana i ke Akua. A apo aku la ka haku i ka aio Kakaio. a uwe iho la laua, me ka i ana aku o Sir Kbtr Somaseta, " He keu kuu lokoino ia oe e Sobiati! Owau nei no ko mekuakane ! E kuu keiki aloha, ke keiki i hoino ia a Thereae i ahonui!" A uwe hamama ee la ke makuakane i kana keiki.a holo inai In o ttlr. Middliton a me kekahi kauwa, no ka puiwa loa i keia uwe haiaama ana o ka haku Somaseta. I ka ike ana aku a ka. he.ku i k« kauwa, u&oU(a k*k* aku oia, e laWe aku i keiit keiki, maloko o | kekahi l'umi , me ke k&uoha pu t>o hoi, i | ke kauka, e nana hou iai«, malii ua <oaa ia mai oia e ka nawaliwali, no keia launa ana o maua. > Haohao wale iho U iu l;e kauka i ka ike •

aku i ka hioio wale mai no o na waimaka o I ka haku Somaseta me ka inaopopo ole iaia o | keia Geonimana, he keiki na ka haku Somaseta. A i aka la ka haku ike kauha, e hele iki aku oe iwaho, a hele aku la ke kauka iwaho. Ahahai aku la o Kakaio, i ke aloha hope loa oka makuahine ia haku Somaseta. A puliki paa mai Ea ka makuakane i ke keiki me ka hoomau ia ana oka uwe. A liuliu iki, holoi ae ia ka makuakane i kona mau waimaka, e hiolo ana ma o a maaaei o na papalina, a pane- mai la oia i kana keiki. "E kuu keiki, he oiaio. ua oe e loaa ia oe ka oluolu o keia noho ana; aka, aole nae i loaa iki ia oe, mamuli o ka'u mau hana ano e lop* a'u i hai aku ai i ko kaikaina, oia hoi o Pemeboroke." A e hai aku au ia oe i ke kumu,o ia mau mea, a i ka hiki ana o ka o ko makuahme. "I ko'u wa opiopio, hoopilipili ia iho la au me Mias».Edith Bofcta; aka, no ka makemake loa o kou kaikuaana e marte me ia, nolaila, ua hoouna ia au i italia. la hiki ana o'u malaila, ua loaa mai he inoa hou ia'u, oia. hoi—ka Haku o Tinemau—a ma ia wahi i hui ai au a mare me ko makuahine oia hoi o Therese Sobiati. A mahope koke iho no, hiki mai In ka palapala a kuu inakuakane, e kauoha mai ana ia'u e hoi aku, no ka make 0 kuu kaikuaana. No keia mea, koke mai au i nei, me ka haalele ana o'u i kela mare ana o'u me ko makuahine, a mare hou jho la au ika makuahine o Pemeboroke. A 1 ka noho ana a loaa na keiki, mahope mai o laila, ua lawe aku ka make iaia, a o ko'u loohia iho la no ia i ka nawaliwali no kek&hi mau manawa he loihi. A i ko'u ola ana a hiki i ko'u wa: i hoike ai i ko'u homo loa ia oe ma o Pemeburoke ia. " Nolailae KakaioAuu keiki, hehiki anei ke Ma >a keia mau hewa a'u i bana ai n» keia ao, a i ole, aia paha mn kela ao?" wahi a ke makuakanp, i ka pau ana o na oieio a ka makuakane, alaila, pane aku la ke keiki, " E kuu makoakane, ua pomaika loa au i k»i> ioaa ana ia'u, a manao ae la ke ola o keia noho aoa." ia pau ana o ka laua nei kamailio ana, puka aku la k»makuakane iwaho, no ka manao pna, ua luhi loa ke keiki i keia nanea ioihi ana. MOKUNA XXVII Kl HUI ANA UE .KA MaLDHIA. Ma ke kakahiaka ana ae o kekahi;|a, ka. kau iho la ua makuakane nei o Kakaio i wahi palapala e kauoha ana ia Pemeboroke e hele mai e ike i ka malihioi hou. iloko o keia wa a ka makuakane i kakau ai i palapala, ua oluolu ioa ae ka nawaiiwaii o Kakaio, a hoihoi ioa iho if oia, no ko iaua hui ana me ka maiuhia. A ma ke awakea loa ana ae, hiki mai ia o Pemeboroke ma kekahi wahi e ae o ka hale, a holo mai la ke kauwa e hai ia Sir Robert | Somaseta, i ka hiki ana mai o Pemeboroke, alaila, awiwi ae la o Kakaio, i ke ku iluna e hele aku e ike i kona kaikaina; aka, papa mai la ka makuakahe, me ka i ana, " Alia oe e paulale aku, e heie e au e hookainaaina mua aku i kou pili loa ana i kuu mau iwi, i kuu io, a i kuu koko,a he puuwai hookahi hoi." 0 ka hele aku la no ia o ka makuakane iwaho e hookamaeina aku ia Pemeboroke i ko Kakaio pili loa iaitf, a peia hoi e iiio ai o Kakaio i kaikuaana no Pemeboroke. 1 ka pau ana o kana hookamaaina ana, ua kahea ia mai U o Kakaio e hele aku e hui me kona kaikaina. fko ia nei hel? ana aku a ike mai la o Pemeboroke laia nei, o kona lele koke mai ia no ia, a uwe pu iho ia laua, a no ko laua nei uwe ana, uwe pu iho ia ka | makuakane, i ka ike aku i ka uwe mai a na keiki, a me ka oieio ana, " Auwe oe e Pemeboroke, aole e hiki ia oe ke hoonaaupo ia oe iho, ma ko'u kuai ana i keia keiki me ke kumukuai kiekie." ! No keia mau pokole, a ka makuakane i kana keiki muli.ua pane kokeaku ! o Kakaio penei: "ta olua a elua, ke hai aku j nei au me ka oiaio loa, i ka hoiii ana mai o kuu kupunakane maiuna o'u i keia inoa So- j biati, a ua hoopaa loa au ia olelo ana, me j kuū manao aoie ioa au e haaleie a make.; Nolaila ke olelo nei au, ua makehewa no paha, ke hoohalike ia au e iike me Pemebo-; roke Somaseta, a pela hoi e nele ai ko'u ; keieana iloko o ka waiwai o Pemeboroke." A i kekahi la ae. manao iho la ka makuakane, he pono e hele mai ke kaikuahinee ike ia Kakaio, nolaila, ua palapala koke oia ia Miss. Mary Bofota, a me kona makuahine , e kele mai. Mamua o ka hiki ana mai o na mea i kaui i»ai ana o Miss. A)«biM me ke \ i ano tt*<§aUwali ma ka nauaina, a h&> mai ta i > ka hana pono oie o ka makuakane ona oo ka ■ mare ala ia iede Oiivia, no keia, ua hu nui mai koria aioha i kona makuahine i make i kekahi jnau la mamua iki no, oia no hoi e lede Tiriemau (.4ofrr paK.) • •