Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 22, 12 November 1873 — Na Hiohiona o Koolauloa. [ARTICLE]

Na Hiohiona o Koolauloa.

! U Koolaoloa ka akahl hapaono o&i kartaoa okā mokapani Oahu. K huli pooo ana kona alo ika bikina. E pono au e hoi aku i oa hanahua mea hoa. v O kawaiho ana o keia apaaa he olaolu njaikai no ke ea, he wahi oloolu bi no b nanea ana o na ihalihini heie, ka noho aoa, naaea aoa ma na hale o m kamaaina. ainahanai holoholonakeia no Kale Kauka (Chas.ii. Jadd,) momona na bīpi o keia aina. O kuu mea aloha noi nae, ua hoolei ia na hale o na kam&aina, ua , pill kahakai, he mau'makahiki lielu wale no 1 koe pau paha na hale i ka lele i kahi e, no ba mea. ke pau «ai kaai ia e fee kai, aloha ino! No Makauß.—-No ka mea kaulana keia aina, no J. Komoikehuehu, a no ke aupuni i lilo i na kanaka kekahi hapa ; kakaikahi ioa na kanaka o keia wahi, o ka lakou hana o ka mahi pinaki. Maanei i pae mai aikeia kii kaulana i ka wa kahiko, oia o Hua-a.— i Maanei hoi ka heiau i heohiki ai Naneia^

maihea a ike ia Makalii. No Kahana,~No H. Ami (p&ke) keia aina, oia hoi kekahi o na keikia Apakaaa kela pake kaulana i hoi i Kina. He aina oluolu : ioa keia, he aina poopoo hoi, he aina waiwai j nui, i na no ka poe holi waiwai e loaa no ke i huli, he nui ka loaa i ka wahie, he oki wale no, na ka wai ka lawe i ka kai, he noi hoi mahi iaiki, hookahi wili laiki. Maanei kahi noho o Rev. £» Kekoa; ua ike au ua kuonoonana kamaaina. No Punaluu.—He aina mahi laiki keia no Chulan & Co. Nui loa ka iaiki ma keia aioa, nui no hoi ka laiki o na kanaka ma Waionoi Makana, Puheemiki, Kapano a me Papaakoko, na aina keia i nui ka mahi ana oo ka laiki, kanu nui na pake, kanu nui no hoi na pake. Ua kuonoono pono na kanaka nui na hale iaau o lakou, eka, o ko lakou noho ana nae, e like me ka nobo ana o na kūaaina ma ka hikiaa o Asia a me Aferika, Hookahi wili laiki no Chulan & Ce. Ekolu mau kanaka kaulana naa keia maa oinā, e Keopohaku a me Koafrko Punalun, o laua na oi ma Ua mahi laiki i kela maa xoakahi< hi, ke nana %ku i-ko laua mau hale, ua nani no ke kulana. O Kaaimanu hoi ko Puheemiki, ke hoonui nei oia i ka mahi iaiki a i keia wa ke aui ae nei nae kona manao i ke kalo, eia paha ke kumu : No ka nui loa e na manu ai laiki, oia na manu i lawe ia ma: e KaukaJHelipalani e like me loi hoohole ana o ka&haotelo i na makahiki i hala aku

Heaha la ka waiwai o ka lawe ia ana mai o keia mau manu i Hawaii nei ? Eia pafaa ka waiwai o k<» hoonuu i ka laiki, o ka iakou hana mau, a ka Ikiohemu ma ke ki,gps ka pu, ka paikau mau o na koa kane a me na koa wahine, me na pahu a iakou me na pila hoi mai ka ia a po, nana aku paiakuli, mai i no hoi oe i ka manu e e mao ae ana, he aikena i ka ike aku, o ka po waie do ka >vā hoamaha no na hana mau, ua poino ka poe mahi laiki i keia manu. No Kaluanui.—No M. Kuaea keia aina i hoolimalima, ua liio nae i na kaoaka, ka aina keia o ke kupu-eu, oia o Kamapuāa, maanei kahi makaikai nui ia no ka wailele kaulana o Kaliuwaa. . No Makao.—No W. C. Lane keia aina, he haoie kuonoono, hoopono, ua kau nui ka mamo o na kuaaina ia laua iae kana lede Mrs. Mary K. Lane. He makamaka kua oo na malihini hele, he heahea, a he hookipa mai* kai, he ohana nae ko laua, he 11 paha keiki, he lohe waie ko'u no keia haoie i ka huhu, eia ka hoi aole, he haoie oluolu ioa; he ma> kua oia no na kanaka o keia wahi, peia pu ho me kana wahine, he ohana iokomaikai me ka oluolu, eono hale laau no iakoume ke kuonoono. No Hauula.—No ka Moi keia aina i hoo* limaiima ia e M. Kuaea, i hooiimalima ia ho> e na kanaka, maanei ka luakini nui, he hale pohaku, koka loa he 108kapuai, iaula he 42 kapuai, kiekie a pau he 58 kapuai, he hale nani, nani mawaho nani maloko, paa pono i na noho me ka awai maikai. Eia kekahi mea hoowahawaha ma keia aina, he panaua no na lio ino, nui na lio ino e heie wale ana ma ke kula, wiwi a inoiao, nolaila, aole momona na bipi a W. C. Lane e hele ia ma-

laila, hookahi hale nui m&ikai kona ku ana, he hale laau nui oo J. L. Keaunai, ua pani I ka pa laau nui maikai, he hale ia i kupona no na malihini hele a pau e kipa a e moe hoi malaila, he hoa'loha hookipa, he heahea, he ike oia i ka poe a pau e kipa mai ana» laua pu no me kaoa lede. Ua ninau au i ka nui o kooa ohana, hai mai la oia, " O ka nui o ka'u mau keiki a pau he 12, he 9 e ob nei, 3 hoi i motio ia ma kela aon oka honua," 5 lilo i ka hanai, 4 i ko laua &la He poe kuoooono na kamaaina, he poe paa ka pono aole e lilo ina paheie » diahoio. Ma keia Sabati ka ahaaina a ka Haku, ia 2 0 Novemaba o Rot. J. F. Pogue me Kev. J, Kekoa ī malama i ka Ahaaina, 1 hookomoia 1 ka ekaleaia, hookahi i kahea ia. Maanei hoi k& pohaku a Pakaa i he-kau ai ina waa 0 Kaawenuiaami ka Moi o Hawaii, 1 mile mai kahakai a hiki i kahi i waiho ai o ua pohaktt*la, 8 anaoa ka loa, he paali iwaena. £ aui ae hoi kakou i ke komohana ka heiau ia a ua Pakaa la, huli aku a naoa i ke awaawa nui, o Maakua ia, nolaila ka oleio ana, kaoa Maakua, i uka aku oia wahi kahi a ka Hila 1 moe ai. No Kaipaj»u —C. Wahioemaikai ka ooa o ka hapalua o keia aina, o J. A. Makanui me J. Keaunui kahi hapa oia aina, he poe kuonoono keia. Ma keia aina kahi i noko ai Makuakaumaaa ke kaula i ka wa kahiko, nona ka olelo la, uala hua i ka «ra Kakaihala, a pela aku. Mauhini. O na poe hooponopono nupepa, a me na poe hoolaha m&nao, «ola loa e hiki ke olelo ia, he mea akamai, ke ole ike inua i ' ke pulu (proof.)

EEA MAK&KUIKA "KO . ; 3 o«,—Kfe oo) ak« e»i «t i!tHM£te aui a me kb lokomnikai piba e k»Q aw® ""' Lana Hooponoponoe,hoop«kaae malpealeee* O ba mea i oleleia e ke Euokoa t ne ka >bo ana keiki i Lahaioa i ka po, a ōia ka niia o ke kabn&i i nhai ia, oia ka ke kamu a fasla haunaele. Ea, aolle )oa he oiaū) o keia. £ wehewehe no aa mahope nei ike kamu l ae ka moie io maoli, oia haunaeie noiaila e hoopau ko oukou kaumaha.

Peoei: Mamuli o ke noi ia ana m'ai o oa laamana o ke kuiaaai o Lahaioaluna e ka khahui Himeni o ma o ketahi komite la, " Ina ua makeiaake makoif" ; ike i na himeni," aoie makou i wikiwiki e le aku no keia. A mahope o ka noonoo inaikai ana, ua hoohoio iho la makou, ma o ko makou komite, e iho e ike i na himeni, me ka hoakaka pu aku, i u&i dala (S10.00) ka uku komo a pau loa, aka. ua hoole mai lakou, me ka olelo mai i umi kumamalima dala. ($15.00) Eia ka makou pane (komite) e pani aku mahope o ka ami dala maoli i mau himeni, a i īnau puhi ohe, a lawa ka umi kumamalima dala, ua ae mai no lakon, eia nae ka makou i olelo aku ai, na lakou no e noi mai ina kumu—me ka hilinai ia hoi o ke kahu ekalesia o Lahaina, no ka mea, oia kekahi laia o ua Ahahui la, a na lakeu e hōakaka aku i na kumu i na mea a pau loa, me ka huna ole i kekahi. . A hiki mai o Mr."Kahu £kalesia o Lahaina ma kahi o &lr. A. O. Forbes—ua hala o Mr. kS. E. Bishop i Honolulu, a i ka hoi ana mai o Mr. Kahn £kalesia o Lahaina mai kahi mai o A. O. F." Eia kana, ua ae ia oukou e iho i kai o Lahaina, e hoomakaukau oukou. Ao ka iho iho la no ia, me ko makou manao, ua huai pau ia aku la na mea a pau, eia ka aole. He Poaono keia, ahe awakea hoi, e weiawela ana na o ka la, aole hoi i ka po. ; Eia ke kumu o ka hoahewa ka. sna ona kamu.no ke puhi ohe a me ka hinieni waie ana no ma Lahaina, me ka hai ole aku o na haumana ia laua. A mahope a ko mak#u lohe ana no keia hoahewa o na kūmu, olelo iho la makou ka i no hoi ua hoakaka pau ia, eia ka aole, a o ka $10.00 wale no ka mea i hoakakaia aku. Ua hoahewa no na kumu me ko laua manao, ua hana na keiki me ka huaa ia laua no keia mea, (puhi ohe a me liimeni,) aka, aole loa pela, aole loa no i hanaia keia mea, ua hana ia i ke akea, aa kuu laelae ia mai, aka, wela koke ka manao 0 Tja-krnnTi, uiiT>ūpuka mai i keia niau olelo ~ 1 kauna koma ia malnlo iho nei: "Aole hookahi haumana o ke kula i hilinai ia i ke* ia wa, ua hewa loa ka Peresidedl, ua hihia lofLJca Makai, ua hewa pu na Luna, a ua oi loa ka hana o na mea i loaa ka'haoa, a oa pau ioa na haumana i ka hewa, a ua haumia ke kuia." ! Ano keia mea, ua lilo'ia i mea e hou (eha ka manao) i na haumana o ke kui& me ka maopopo ale a ka raote io o k& hew» o na haumana o ke kaia, aole no hoi i imi mae ia ka hewa a maopopt> ua huna to. Ano keia mea, ua waiho aku aa keiki i ioaa no hana, me ka manao e haaMe i ke kuia, no ka mea, he mea makehewa wale paha ka boho ana i ke kula me ka hiiinai ole ia e na kumu. Aka, ika huli pono ia ana oka oiaio, ua maopopo lea, aole i hana na haumana me ka huna i keia mea i na kumu, ua hana no me ka hiiinai ana i na kuaiu, e iike me ke keiki ika makoa. A noka maopopo aole i hewa na keiki ma keia mea, nolaila, ua hoihoi na kumu i ka iaua mau oieb> a o ka pau ioa iho la no ia, a lana malie ka wai, me he ia no Hauola ta. Ame he mea ia hoi aole he oleio i hoopuka īa, e like me ka ruia mau o ka poe maikai, a ke wai oia wale oei ka noho ana o na kumu me aa keiki. i Oia iho la ka mm>ielo piha oiaio no ka haunaeie ma Lahainaluna, i iohe oe i kahihee ole wale oke ao. Mai nuku waie aku . ia Hawah Ponoi, ke kanaka opu ak&heie. Aole e like me kau k« laiama mai o na iima | me he aama pii paii la ao Hamakua. Aioha > ino o Knokoa i kona waiawaia ana iloko o ka lua pau o ka hoka, me ka hopu ia Hamohamo, a halahu ioa aku mawaho o ka Metidiena o ka oiaio. . ; Noiaila ua wei&gku ia paha—ao ia meae aka iki mai ai oi'la. I ; * " Lala la la ua eha oe Lala la ia ke hoka ia Laia la la ke ioma iho ia." | K eha ana paha oe la e ka makam&ka no tn« ia, aka. Nawai ka hewa ? naa w " I hewa no i ka leie mua, i ka hooaiu i ka k ine." iN'okiia, mai hooni i ka ua tamt melie, p pii ae aoanei, haale i ka iaa o ka ba«r t e ka'a haana keia» pahoia ae i lea mele. £ ~ oki au maanei, a owaka hoa ani ka «mha oi'la, alaiia, waiho aka aa, i ke Co«poMd Micros«ope. Me ke aloha ioa L. H. ekola oKo Hawajj Ponoi, a he mahalo piha iaa keiki iima hana noeau oia keena. Sam K. (Qaui. : Makk i WALOKU.—Ma ka Poaiaa, Nov. 4 I make &i o Mrs Mary Aoa Kiliwehi Kaaa. wai ma ka home kaena o ka Mea Hanohaeo G. K^Eiahop; O ka nui o na ia o kona ota aaa a haaMe mai ia, he 33 ao ia makahiki. O kosa ka* . Una a me ka nooleio mai kooa ua kapan mai, aa maopopo, mailoko mai moiaob> kahi pua alii kiekie o Hawaii oet. He kaikamahine oia na ke aiii Haaba laua me Liiiha wahine, a he moli Imh oo Jane Loeea i īnake aka noi. O* Ua hooniua ia mai ao makou» ka ho> ike ana aku/ aoie he wahi na ho« ikae M aina e i hiki mai, no ka mea, o i kaokaiaka aei ka enanao o ke ku mai o ka awkwki Rka, aole he wahi mea a k« mai» «• ia paha, aole no «a i paa poao.