Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 22, 12 November 1873 — KA OLALI O KE KAI! KA HOEULI ULAULA, A O KA WAHINE PAILAKA! [ARTICLE]

KA OLALI O KE KAI! KA HOEULI ULAULA, A O KA WAHINE PAILAKA!

MOKUNA XVII. KA HAKAKA 1 MANAO OLE IA. " Aia hoi paha laua makaukau loa lakou, la, ke hooho noi mai la me ka hauoli nui no ko lakou lanakila, a oia ana, he inea pono ole loaia i ka mea e lohe ana ia uwa* uwa," wahi a Paulele. ; I ka.wahine opiopio e kamailio ana no ke | kamumu ana o ka iwikaele i ka pohaku.oka i wa koke no ia i kau ai ka moku ilona o kea. 1 Alaila, hooho malie ae la o P&nlele, " A ! īli kakou! E manao mai auanei keia oua i poe powa |a, he moku kanakaole keia, a nolaiia ka mea i pahua hele ai a ili iluna o ke aa." ... I A pane mai la o Bereaetona, " E manaoio ! noi ana no pela, no ka mea, aole oe i ikeia." j A hoomaopopo aku la o Paulele, « l Pela io?" Ae mai !a o Berenetona, " Ae pela ka'u I ike iho i ko'u wa i ku ai a naoaakn, oka hale wale no o hope ka'u mea i ike aku, a o ko'u emi loa mai nei no ia." " A ua pono ioa iho la, e awiwi kakou i ka imi i wahi e nalo ai kakou." Ae mai la o Berenetona, me ka i ana, " Ae ua pono kou manao; ua ikeakunei noau i kahi i hamamao ke keeleiki, a malaila kakou e komo aku ai a hiki aku ilalo o kb poj holo." '■■ • .. ■. ■ - A o ko Berenetona komo aku lano ia. a o i Paulele aku no me kahi kapena-poe. A ia lakou nei e holo nei e pee, lohe aku 1 la lakou nei i ka uwauwa mai o ka poe Mai lae, a i ae la o Paulele, " Hamau kakou, eia \ nui ae, be kokoke ioa mai nei ka uwauwa ! ana i A hiki lakou nei ma ka puka nui o waena 1 o ka moku, o ko lakou r.ei iho aku la no ia 1 malaila, a hiki i ka lua o lalo loa o iea moku. O ka wehe ae la no ia o Berenetona i ke i pani, 4 komo aku la o Paulele a me kahi ke- : iki, a o Berenetona no hoi ka hope loa. Ia Berenetona e p'ani ana i ka puka, lohe : aku la keia, i ka owe mai o ke kai o mua o ka moku Malae, e hoio pono ioa mai ana i o la- ; kau nei. Aole i liuliu iho, o ka hiki mai la no ia o 1 ua moko powa nei i koiakou nei wahle ili ; nei, a oleole mai ana na kanaka o luna, a I hookuu ia mai ana ka waapa ilalo. , A i ae la o Berenetono, " Eia ae ka waopa |ke holo mai nm." Ia wa, o ko Paulele ku- | lou mai la n0 ia iluna o Berenetona, "Ua | poina aku nei au i kuu wahileiai, aia no ma j ke keena kapena, a oia paha ko kakou mea e | ike ia ai, no ka mea, mamuli no lakou ( noonoo iho oka waiho koke ia ana iho nei j no ia la,.a o ka huli loa ia mai no ia a loaa { kakou." A hooleaku la o Berenetona me ka i ana, j " Aoie paha e loaa e ia noonoo ia lakou." A [ ī aku la o Paulele, " Aole oe i ike, o keia i poe ua iike me na liikini ka maalea a me ke ' akamai ma ka noonoo a'na i ke ano o ka mo- | ku kanaka ole a me ka pee o kanaka. mamuli ■ oia wahi leiai e waiho wale la mahope. Aka iki iho la o Berenetona, me ka i ana, j " E kii hou ae t»i ha: waa ?" I Hoole loa mai la o Paulele, " Mai kii oe ! i na'u no e kii, no ka mea, owau no ka i ike i knhi i waiho ai, a poloiei aku no a malaila.' la wa no a laua nei e kamailio ana, o ka uieu koke aku la no ia o Paulele, ku ana ma ka puka me ka manao e pii aku iluna ; a : mai ia hoi o o Berenetona, " Alia oe e pi; aku, malia ua paa mai Ia o luna i na powa no ka mea, aole i lohe ia aku nei ka pili ane mai o ka waapa a me ka ole." A i mai la o Paulele, " Aole i kau nui ma nei." A mamua o ka puka hou ana aku o keka hi huaolelo hou mai ia Paulele aku, o ke Berenetona iele koke mai la no ia, a puka aku la me ke pani hou ana i ke pani.a awiwi aku la oia mahope, a ike koke aku lane oia, i ka leiai, o ko ia nei lalau aku la no ia a hoi mai i ka po-holo, malu ana ke aka < kekahi kanaka ma ke alapii. A i ae Ia o ua o Berenetona, " Eia ka ue kau nui mai nei iluna o ka moku, aole au< poro ke maalo aku ma ke alapii, mamul auanei ike ia mai au e lakou." la Berenetooa oo e nalu ana iloko ona, i kona wahi e hele ai i ole e ike ia mai, ik< aku la keia i ka wawae o kekahi Malae, < iho mai ana i kaanuu akahi o ke alapii; e ko ia nei au koke ae la no ia i wahi epee ai o ia oei, a loaa mahope o ka noho koki, o ke ia aei pee iho la no ia. laia nei no a nalo iho, ku ana ka Malae me ke au ana o na maka ma o a maanei a pan keia.

Hopo iho la o Berenetona i kona nawaii* wali mua, oiai, ua hele a waawaa o laoa o ua Malae oei; aneane hikj ole no ke kue aku i kona ikaika ke loaa mai oia i ka Malae. Aka, i ko ia nei nana iho, aole oo oia e olaana ke hilinai ma ia pee ana, oiai. Ale he kuonoono dku o keia wahi e pakele ai i ka loaa, nolaila, e aho no ka hooikaika ana, mamua o ka lehulehu ana mai o na Malae iluna nei o ka moku. Me ia pilikia nooia nei, o ko ia nei Koomakaukau iho la no ia e lele aku iwaho e hou i kana pahikaua i ua Malae nei. O keia pahi aoa, he pahi no na ka poe Malae, i lilo iaia i ka hakaka mua ana a lanakila ai lakou nei. i A lana lon mtt la ko ia nei manao i ka ■akaka, oiai, eia ka powa iloko o kahi a ia nei e pee nei. - .O ko ia nei puliki iho la 110 m a p»a pahi a la n.>i ( me ke kakali ikiana a kokoke

loa mai ba eoeail ona la; a iaia nei oo ka J ike ua boboke, me be lele ena la na ketiga. | ko ia nei ieie aoa maluna o Ua Malae, a pu- | liki aku la oA ic» puana»i i kekahi lima, a o jj ka pahikaua no ma kekahi. A he mea haohao no ia Berenetona ka hi- | kiwawe loa o keia hakaka ona ; o ka Malae; i ua makaukau mua no iakoA no ka hakaka ; . aole nae keia | manao o ka wa keia e haka,* ! | ka ni. ;■ | Uko ia nei iele aku la no ia i hope rae i I ka eleu a paa ole ai kona puana»i i kona ! | euemi ke hopu mai; aiaila, hoolalelale raai ; la ka enemi e pahu iaia nei i ka pahii e haa- ( lele ae ana keia i ka poupuu i ua Malae nei l d waifoo aku la ia iialo. | Noka manao o Berenetona o kahea aua- j nei ua Malae nei lohe mai ka nui, o ko neinaoakula no ia i kapo-ai oua powa] nei, oko ia nei pepehi no ia a make loa. , Aole i iinliu o ko ia nei lohe aku la no ia i ke kamumu iaai o luna o ka oneki i na wawae o na Malae he lehulehu, alaiia, hooholo iho la keia, me ka eleu loa au e hana i pono a kii aku la keia i ke kino kopapau o ka Maiae i make, a kauo aku la keiaa ma ka puka ani»ni o hope, o ko ia nei kioia aku la no ra iioko o ke kai. MOKUNA XVIII. ILAI.O 0 KA PO'HOLO. i Oke pahu ana o ke kino kupapau o ka Maiae iioko o ke kai, ua uhi pu m iho la ia, ena haukawewe ana -o na wawae ma ka oneki, a me ke ku ana o ka moku iluna o ka iae pohaku, i ka auku ana iluna a ilalo ma ke poi ia ana e ka nalu. Ilokoli'keia~wa! eia no o Paulele a me kahi keiki ilalo o ka | po-holo. i la haule ana aku ia oke kupapau iloko o i ke kai, o ko Berenetona alawa koke ae la no ia iluna make alapii, i jta iho mai a me ka ole o kekahi Malae; a ma ia nana ana, aole mea iho mai, o ko ia nei holo aku la no ia ma ka puka waena, e nana ia Paulele ma me kahi keiki. iioko o keia wa a ia nei e hoio nei, aia no o Paulele ke ka«la ma ka puka waeoa me ka pael ana i kona mau iima i ke pani, i hoomakaukau o Pauieie i mea e komo koke ai o Berenetona ke hoi aku oia. Aua hoonauki- | uki loa ia no nae o Paulele no ka ioihi ioa~o ka hele ana o Berenetona mahope no ke kii j ana i ka leiai.

la hiki ana o Berenetona ma ua puka oei, pane koke aku la oia me ke ano hubu, " Aole pono kou wehe ana i ke pani. aole anei oe i| ike i ke komo ana o kekaki Malae Hoko o keena kapena, a ma >a komo ana e ike ia mal ai kaliamama o ke pani, aheleia mai e nana." j! A i aku ia o Paulele, " Pela io paha, akaj he mea ole nae ia ia'u, no ka mea, inae hiki mai ana e ia'u ua make e oemamua o ka hikiana mai ia ' n«i." No keia hiki ana o ka Maiae mahope, ua pioloke loa o loko o Pa ulele i ka lohe aoa mai ia Berenetona, a o kona manaolaoa mua, ua anehe aku lakou e lele aka mai iaia nei aku. A nana pono aku la o Berenetona ia Pau> lele iflē ka nui o kona aloha. A komo aku la oia iloko oua po*holo nei me ke akahele loa, o lohe ia mai ke koele e na Malae, a hoopaa iho la oia i ke pani; oi> ai o la nei e hoopaaana i ke pani, ua hiki ae la na Malae ma ke keena kapena, i ka.ia nei lohe aku i ka walaau mai. A o ko lakou kolo aku la no ia a loaa ka* hi kupono iki e pee ai' a o ka pee iho la no ia me ka nehe ole. A liuliu iki, lohe ae la lakou nei, i ke kamuma iho o na wawae maluna pono iho o lakou nei, me ka walaau nui ma oa maaneii A hawanawana aka la o Pftotele ia Bete+ netona, " ke manao loa la no ka poe Malae, he moku kanaka ole io no keia, aole no hoi lakoli e manao ana, ua pee kanaka o keiai moku, aka, eia ka'u mea hopohopo, o ka nalowale honua o kekahi kanaka o iakou i iho mua mai ai wahi au e Berenetona." A i ae la o BereMtoaa, " kahuha ! poina loa au i ka hai aku ia oe, i kuu hakaka ana mai nei me ua Maiae la i iho mua mai ai; iloko oko maua nononoke ana ika hakaka.ua make loa ka enemi ia'u, a ua kiolaia e a'u iloke o ke kai roa ka paka aniani ohoj»." A hooia ae la o Paulele me ka i ana,«'O ko kakou mea paha auanei ia e loaa ai, i ka noke nui mai i ka imi ia kanaka o kkou,a loaa mai kakou; aka nae hoi, ua laola ia e oe iloko o ke kai, malia no hoi o manao noi ae i ka nalo henua, ua haule iloko o ke kai a ua paa i ka naaao." Oiai lakou nei e hawanawana malie ana, awiki ana ka malamalama o ke kakoi i o lakoa nei, akila, iioomanao ae ia lakoa eei, ua hemo paha ke pani. Aole i liu iho, komo loa mai ana kekahi mau Maiae ilokoo kahiolakoa «wie pee ana a nana ae la ma o a maanei, a > ae U, » he noku waiwai ole no keia, oia waīho wale mai no, aebe wahi ukana." A ninau aku la o Paulele ia Berenetona, M heaha mai la ia olelo a ka poe Malae ?" I mai la o Berenetona, " e i nui ana, he moku waiwai ole no keia, oia waiho wale mailio, aohe wahi ukaoa." A pehea la, aoleanei, he i nui ae, ua pau kahiko no kanaka o keia moku i ka make ? wahi a Paulele. " Ae, ke olelo la nopela," wahi a Berenetona. " A ua pono loa ae la kakoa, a eia wale no ka mea i koe, o ko kakou imi aku i wahi e ola ai kakou mai tnia wahi aku, aka nae ea, o ka'u poe pepeiao lolohe noleeia la ke nakeke iki ae," wahi a Paulele. A i'mai la o Berenetoaa, " o ko leakou hoao no paha ka mea e ike ia ai ka pono a me ka hewa "

irOTTrw*fe»fe» i far *«ftefcr/<i ' ak'u 14 > tta f»i ®a kā weki. Aobe! mea ha»©ii eae a'a, o ka hak w a ip uapse.Metee.lMJ»|[a m#*, ua loa i lia noho aaa ma keia wahi piiikia," wabfa BereDetona. O ke kolo hele mai la 110 ia o Berenetaaa mrai kona wahi e pee ai, ine ka i ana,» Haele mai kakoo e Paulele a tae fcabi keiki." laiajiei e kolo hele ana, lohe aku la iakou nei i ka hooho ana o na Malae ma ka oneki ise na leo nui. A i ae [a o Paulele, " Ke f nui mai la. ua pau iia mano ke kanaka aa i kioia ai iioko o ke kai." A i ae ia hoi o Berenetona, " Oki loa iho la e manao ia mai he kan&ka koka oioku nei, no ka mea, ua ike maka aku la lakou i ke kino o ka mea a lakou i haohao ai, me ka manao ana ua haule maoft mai luna aku oei 0 ka moku, a i ka hoao ana e hoi ako i ko lakou moku, o ka loaa no ia i ka-mano a'pan 1 ka ai ia." A hooia ae la o Paulele," Pela io no i fe a nana aku." A hoolohe pono loa aku la o Paulele i ka olelo ana a na Malae iluna o ka oneki, aia - hoi, ua iike loa na olelo a na Malae me na mea a Berenetoaa i manao wale ai, a hai ae la o Paulele ke olelo nui mai la. " Ua manaoio ioa no io no ke kanaka iloko oke kai. Aika au ana aku i ka moku o ka loaa koke no ia i ka mano." O ka eleu koke pai-no i£rt» Beredētona. e wehe i ke pani» me ka halo ana ma o a maan«i, i ka pau loao na Malae i ka hoi ildna, a hele loa aku la oia ma ke keena kapenae nana ai, aia hoi. ua pau loa i ka naholo iluoa ka poe Malae. A i kona kiei ana aku iwaho ma ka puka ana i kiola ai i ka Malae, a ike aku la oia i kekahi meaweliweli, makau ioa iho la oia. Aia malalo pono iho o ka hope o ka moku 0 (%kou kekahi mano nai e pa« ana he poo kanaka )ioko o ka waha, oia uo hoī k'* poa o ka Malae i make ai iaia nei; Pau loa ae la ko ia nei pioloke oo ka loaa 1 ka poe Malae, a o keia mea wale no'ana i ike ai i ke poo kanak» me ka mano, ka mea weliweli hookahi ana ia wa. ika maewa mai o ka lauoho i ke kai, o na maka keia ua paumaele loa i ke koko, o ka waha keia ua .»ili ia ae a kapakahi, a he ku maoli i ka naonao ke nana aku v {Āa!eipm£y