Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 26, 10 December 1873 — KA OLALI O KE KAI! KA HOEULI ULAULA, A O KA WAHINE PAILAKA! [ARTICLE]

KA OLALI O KE KAI! KA HOEULI ULAULA, A O KA WAHINE PAILAKA!

Hoike ae la o Paulele i kona akamai i ka j . hookele ana, a me-ka hooponopono ana i ka ' hoopii ana i ka i ka makani, oiai, hoo- t 1 kahi wale iro kia pea. o ke kiawaena, a mai i i no hoi knu e pokakaa wale ka holo ana o 1 I ka moku. i ! tka hooinaopopo ana iho o Alrs. Barau- i riu, ho kakaikahi loa ka poe hiki ke hookele ; rka moku o keia aoo. Ika nana aku Ina | ! hiohiona o ke kaikamahine Paulele. ua ku ; no i ke ono koa, me he mea la ua lilo ka i ! moana i mea ole i keia kaikamahine. . Ao ka hoopiipii uo ika inakani ka Pau- : lele hana i ka jnokUi i haule loa ai ka aina i i r lalo. ■ • , ! 1 aku la o Paulela ia !Vlrs. Haraunu, "ina ; e hiki ana ia'u ke hoohuli pono ae i keia j mau pea, alaila, o ka hiki pono loa no ia o ka'u hana." Pane mai la o Mts. 6araunu, "aole no j hoi e hiki ia kaua a i elua ke hoohuii ?" . " E hiki iki ona 110 paha ia kaua ; aka. e ; aho nae m wahi mea iki, a ina ia walii mea i ! iki e pakele ai kakou," wahi a Paulele. O ko laua nei hoao no ia i ka hoohuli ana ; j i na i-a< a ma ia hoao ann , huli ai' la ka i-a • ' ma ko laua nei wahi i makemake ai. A nana ae la o Pāulele i na pea, a'» hoi ; ua maikai. alaila, hoi oku la oia e ku i ka ! hoe. Aole i huliu iho ke ku ana o Paulele i ka : \ hoe, ninau mai.ln o Mrs. Baraunu, v, heaha ! ! kela lflea■?" me ke kuhikuhi i kona lima i j ; karmokupuni. # ia lohe ana o Paulele, ane. lele ae la ko ia ' ■j nei hauli, aole no nae he ekemu koke aku o ;ia nei; aka, haka pono aku la kona nana ' ma ia wahi i kuhikuhiia, a ike aku la oia he waa. a iiooiio ae la oia, "lie waa, o ka ike : ana mai nei paha ia kakou, ka mea e hoe ' ole mai ai i o kakou nei." A pane mai la o Jlrs. Baraunu, "a aole ; no anei hoi e ioaa mai kakou iloko o keia ho\o o)e o kakou ?" Hoole nku ia o Paulele, 'iaoie, ke mau keia makani e pa noi." A oko Paolele ka aku h no i-.i i ka hoe,; me ka hookele pono ana i ka moku ma ka ; niea e mau ai ka holo ana o ka moku ma kahi i makemāke in. lloko o ia hookele ana ■ a Paulele, uk piha pono mau ha pea o ka inoku i ka mhkani, aole wahi mea a opaipai inai na pea, o ka kane ku ana e opaipai ana, oka ia nei oia mau piha pono no. Ma keia piha pono ana o na pea, ua nui ka holo o ka moku. A nanaaku la no (aua nei i ua wahi waa : ; nei, e hookina ni«i ana no na hoewaa ika j ; hoe, eia nae aole wahi mea a panee mai j iinua. Noho wale iho la no o Mrs. Baraunu, a i mai la, "p6hea la wau ina aole oe, i kuu ! i ola keia moku i keia wa ia oe, ina i he mea e oe, aole e loaa he wahi pono e like ; me keia pomaikai o ka moku e holo nei mamuli o kau hookele ana." A pane inai la o Paulele, "aole he mea i mau ka loaa ana o ka holo o ka moku, aia wale no a maikai mau ka makani, alaila, mau ka holo ana ; aka, ina mai, alaila, o ka pau no ia o ka holo, o ka loaa mai no ia i ka waa e hookina mai nei i ka hoe." No keia mau ■olelo a Paulele, alaila, piia-, ; na mai la o Mrs, Baraunu, "e hoomaikaiia I na Lani ia mai ka makani i pono ai kakou." A i ko laua nei nnna hou ana aku i ka waa, aole i oki 4 ka uhai ana mai, e hoopapau loa mai nna no e loaa lakou nei. " Aole no paha e loaa mai kakou," wahi a Mrs. Baraunu. " Aole kakou e loaa ke mau no keia mai kani," wahi a Paulele. A mau mai la pa ana o ka makani, : maikai ia lakou nei, a oia mau ka holo ana ! o ka moku imua me na wahi pea uuku. Oia mau holo o lakou nei a kaa ma ka j aeao lulu o kn mokupuni, a lula iho la ka j moku, upai ae la na pea i o ia nei. A pa-e ana na leo uwa o na Malae, he hapalua mile paha ke kaawale mahope o la> kou nei, me ka manao ana o na Malae, e 10- ; jaa ana ko lakou mea pio, oiai, ua pohu ka i makani ka mea e ahai ai ka pupuhi o ka ! moku.

MOKUNA XXIV. Ka L:n; Launa ana mai o ka moki*. Puana ae la c Mrs. Barau»u, ' epauana kakou i ka haule iloko o na lima ona enemi," i ka wa i ike ia aku ai na M«lae «'una o ko lakou waa me ko lakou m.iu ano we!iweli i ka nona oku. Aohe ekemu aku o Paulele, Lu inalie 110 oia ma ka hoeuii me ke ano wiw# ole imua o ka poe powa ina o ke kau inai. Aia ma na poo o na Malae be mau papale puolo ulaula i hoohi-o ia ihope, a waiho kaliania wale na lae, o na lauoiio loloa e hele ana n uhi iluna o na kipoohiwi,. a pela like na Malue a pau o iuna o ka waa, o ia ano like wale no, a ua lilo ia mau men i mea au» auwe na Mrs. Baraunu, oiai, aole oia i ike iki i keia ano i kona holo mua ana. A 1 aku la o Paolele, •'mai inakau. aka hoi, e koa o loko o ka naau." Niuau mai ia o Mrs. Barauivu, ,l pehea la e hiki ai ia kakou ke hana aku, oiai, ua makaukau na kamaain» o ka aina e hoolilo ia kakeu i luahi na lakou." " Ina inai Ih iluna o ka cmekt 1 ' wahi a kahi l«>o navaliw:i|i i lohe.i akii

| ' A hooho «e lā o Pauiele, "o' Berenetopa--1 kela e ninau ipei la, e pun mai oe i ka hoe, e «ho ae a« ilalo." A hooko ajka la.'oMrs. Barannu me ka | haaiulu o na lima i ka lalau anu' i ka bpe. r Me ka i iho, ina paha e pa moi ana ka n» 1 -- kani, pehea !a auaaei e hiki ai ia ? « ke hookeie poiolei aku, oiai, ao!e nu i ike i ke ku i hoe ana. i i G ko Paulele iho aku la no ia ilalo, a i|<e I aku ia ta Berenetona ua ala ae. A ninau mai ia o ia Paulele, ! "heaha ko luna mea e haluku nei, tne he i mea la be mea piiikia ko luna o ka oneki ?" | A i aku la o Paulele, "aole au hana o lu--1 na e manao ai e komo kino pu ae iloko o la i mea au i iohe ae nei, oini, ua nawaliwali j | oe." . : ' I A pane inai la o Berenetona, "pela ioanei ko'u nanaina, aka, ke manao nei au, he hiki ; nn ia'u ke komo kino aku iloko o ia mea, i ina e hai mai ann oe i ka hana o luna e ha* na ia ana." * i Alaila, hoakak'a aku la o Pauiele ia Berei netona, "he poe Malae, ua kokoke loa mai hope o kakou, aia maluna o ka waa, me ka makaukau e hana i ka lakou mea i inanao i ai e hana." | Ia lohe ana no o Berenetona> o ka i mai ; la no ia ia Paulele, "owau pu kekahi e pii . aku iluna, a e hana no au e like me»ka hiki ia'u ke hana ma ke kokua ana aku ia olua e na wahine." i A papa aku la o Paulele, "mai pii oe iluna, e noho no oe ilalo nei, a na'u no e haiia ; na hana a pau o luna." ' A hoao ae la o Berenetona i ke ku ana | iluna, me ka manao ina e hiki ana, alaila, e | pii ana no oia; aka, aole hiki pono, nolaila, ! ua hina hou aku oia iluna o kahi moe." A lohe ae la o Paulele i ka hio mai o na | ; leo o na Alalae iluna o ko lakou waa, alaila, i : papa aku la oia ia Berenetona, "e jnoe malie | ! loa oe, aia na Malae ua kokoke laa mai; ma I ' kuu manao, aole paha e lanakila ana na Ma--| ! lae maluna o i keia la."~ A o ka pii ae la no ia o Paulele iluna o ka i : oneki, _me ke kolo hele aku no o Berenelona ; i mahope ona a hiki i ke nlapii. Ia hiki ana o Paulele iluna, na'na aku la oia inahope, aia hoi, ua kokoke loa mai ka poe Malae. ' Aohe manaolana īki o Mrs. Baraunu no ko i lakou pakele;aka, o ka inanao o Ka Qlah.o.ke ! Kai, aofc ona wal)j mnnao hopohopo iki tia : keia poe, oiai, ua ha> iki ia mai oia e keka- > pena. ua piha no na pu kuniahī o luna i ka ■ ; pauila a ka poka, i hoomakaukau ia uo ka wa e loaa a'i i ka poe powei. ; O ko Puulele hoolale koke ae la no ia ia Mrs. Baraunu e kokua mai laia i ka hoohuli ; āna i ka pu ma kahi o ka waa e ho- ! lo rnai ana, i mea e lanakila ole ftai Q.i-ffla- ' luna o lakou, a ina e hala aku, alaila, e hoo- j pau ana no lakou i ka uhai ana inai ia ka- j . kou. , 1 ka hoeu ana aku nae ia Mrs. Baraunu, ua hiki ole4aia ke eu roai, ua kaumaha pu , oia, rae he mea fa ua hooiliia i kekahi haawe kaumaha, no ka piha loa i ka makau. Aka, mamuli o ka ike ana i ko Pauiele mau helehelena wiwo ole, nolaila, ua kokua pu aku oia me ka manaolana ole e pakele ana ma ia mea. O ko laua nei hoohuli ae la.no ia i ka waha o ka pu ma ka puka pū o ka palekai p kupono ana i kahi o ka waa e holo mai ana. Iloko o keia wa a laua nei e hoohuli nei, ua kaumaha e no o Mrs. Baraunu i ka makau, aole hiki iki o ka pu, aka, mamuli no o ko j Paulele hooikāika ole i hiki ai i kahi i makemake ia. * A ninau mai la o Mrs. Baraunu, ' a hiki ; ae nei ka pu, a pehea hou; aku ōe e hana ai ? " > • Pane mai la o Paulele, e ike koke aiu no oe i ka'u hana." O ka holo aku la no la o Paulele a ku ina ; ka ihu o ka moku, a kahea aku la me ka leo ; nui makau ole, "a laija no oukou hoi hoopoo mai no make i ke kaikamahine Pauleīe, nolaila, o ka hoi aku no ko oukou ; le." la wa a Paulele e hea aku ana, hoolai ihō ! la ka nuiana mai o na Malae i ka ; hoe, a nana pono nui mai ia i ke kilakiia o ke kino o Paulele a me ka nani o kana mau l olelo. • Kuku nuimai la ua poe Malae nei, a nana pono mai ia i keia kaikamahine bo4 a 1 he mea kamahao loa no hoi ia lakou ka ike ana mai iaia nei, he ano koa maoli kona.me I ka manaoio nfo e kaua, ma ke ano o kona l kulana i ka ka poe Maiae hoomaopopo iho. A hooho ae la ke alakai • ua poe Malae nei me ka leo nui ; " Imua no, mai makau ' i ka ®)elo a ka wa'hine, oiai, he wahine wale no oia, aole he ikaika !" A o ko Pauiele lele mai la no ia a kau ma ka hale kuke, a kahea hou aku ia oia me ka ieo moakaka loa. « O ka hooloh® mai ko oukou oia, a o ka hoopaa mai ko oukou make, nolaiū. e hoi aku oakou o hoolaleauanei Ka Olali 0 i kana hana maluna o oukou," Aole hoolohe mai o ua poe Malae nei, : "imua a kau iluna o ka moku," wahi a ke ! alakai o na MaUe me kana pahikaua e nni ! ana iloko o ke ea ine ke kuhikuhi pono mai i ka īnoku. 0 ko Paulele olelo hou aku la no ia, *'no k° oukou hookuli loa, nolail», eia mai ka jioka. O ke kuni iho la no ia o Paulele i ke ahi i ka pu kuniahi, a kani aku ia, paiakuli na pepeiao. naueue ka moku, me ke koo ana o kekahi wahi o ka moku » ka «a mea o ke kani Uuna ole. Lele aku la ka poka a ku 'i mawaenakonu o ka waa, a mnku e ka hope a me mua, a au na Unaka a pau iloko o ke kai. me ka olelo no « k,» a Ukai, »e au no kakon a Kau iluua <> ka mokn. v 1 aku la o Mrs. Bavamut, -ua lōh»> au he

poe akamai iea aa Malae i ba aoiaiia, • ' ke manao nei au, e foaa mai atw kakoa:" Pane aku la o PauJele isi Mo. Barauu a> 4, a01e o'u manao e lona ana kakou ia )akpn r oiai, ke kokua ia niai nei kakoo e ka tnak av ni maikai." ■ : _ A pand hou mai īa o Mrs, Baraunu, "alia kaua }a, he wa e pa ni ka makaai, a he wa e pohu ai, alaila. o ku knkou pokakaa ival«» no ia a loaa wale ia lakou !a. a o ke aha aku ka kakou ?" [ mai la o Paulele, "aole la ia kaua, aia wale no īa ika mea iaia ka makani. Ina i manao mai oin e pohu, oia iho ia, a ina aole, alaila, oia iho la oo; a v o ka hoonui ika noonoo ko kakou mea e pakele ai. oiai, aole 0 lakou wahi e oni paa ai ko iakou kulann Ikawn e hooul'a ia ai ke kaua. Ma keia mea, e maopopo no auanei ia kaua, aole iakou e pakele ana mai ka make mai, e hiki aku ana maluna o lakou** mni ka mea a laknu i manaoio ote ai." Ku mau aku la o Paulele i ka hoe a hiki i ke ?wakea, uhi hou ka ohu a paapu mai | a na wahi a pau i ka pouli. Pane mai la o Mrs. Barauriu, "o ka meu nani hoi o ka molaelae, uhiia maTnei hoi e keia ohu paapu na wahi a pau, a pehea la p ike \a aku ai o mua ?" " Kahaha, mai hoowahawaha paha oe i keia mea, malia, e kokua ana keia oh.u ia kakou, eia nae kau he hoahewa aku. i kuu manao, aoie paha e loihi mai keia wa, alaila, e lohe ana paha kaua i kekahi uwauwa nui ana., no ka mea, ke lelele wale mai la no ko'u hauli, he moku powa kohi eia mamu.i 0 kaua," wahi a Paulele. Aole no hoi i liuliu iho, o ka lohe aku U no ia o laua nei i ka leo uwa o na poe powa. A ninau mai la o Mrs. Baraunu, "ao ka lahuikanaka hea la kein poe e uwa mai nei ?" Hai akn la o Pnulele, "ma ko'u hoomaopopo ana, he poe Mnlae no keia pop e uwa mai nei." Auwe 110 ka hoi ka mea/pau o ke aho, i ka uhai 1010 o keia poe Milae. Malia no ka i uhi ai ka ohu, he pi»e mowa keia e he|p mai nei," wahi a Mrs. UaraOuiu. A ī mai la o Paulele, "e ld)kua hou mai oe ia'u -ma ka hoololi hou ajafa i ria pea. No ka mea, ina e hoomau loa kaua me keia ihu. alaila, e halawai ana paha kakou, nolaila, o ska hoohu}} ka pono i kaa kakoa 8 / kaa hoi hkon īua kahī c. ,> " Oi ,na paha, o kdu mea e i mai a>, malaila wale aku no au, ; no ka mea, o kau mau hana a pa\i, he mau hana wale no i ku i U hoopomaikai ia kakou, iloko o keia pono ole ; o na kia, oiai, o ke kia mua a me ke kīa ho- : pe, ua law r e mua ia aku ena puaihiohio ino | o ka makam, mamua o kou kau ana mai, it ; koe wale iho no ke Lia waena, a malailawa--1 le no ko kakou wahi pono, ma kau hooponopono ana. f kuu rrtongo, aoie no paha kaiialfej7ia« i ks -iioia moana, e hiki ke hookei le e*ske me ka hiki ia oe," wahi a Mrs, Ba- " raunu. Ko laua nei hoohuli la i na pea a pau. alaila, hoi aku la no o Paulele ma ke ku hoe ana. Aole paha i hala ka hapaha hora, !ohe hou laua nei i ka hauwawa mamua mai, alaila, hooho hou -ae la o Mrs. Baraunu, "eia hou ae no keia poe ke uwauwa mai nei, o un poe Malae nei no paha keia e mai nei." I mai la o Paulelo, "hamau, ua' kokoke 'oa ka hauwawa, a o ke ku no o Mrs. Baraunu ma ka palekai, ike koke iho la oia he Malae e au mai ana a pili i ka. moku o Ukou nei, o ko ia nei hai ae īa ia Paule le. yEiala e ! ēia keia Maiae ke uwalu mai nei i ka moku ! - O ko Paulele iiolo koke ako ia no >a i ka hale kuke, a kioe i ka wai wela, a o ko ia nei hele mni la no iu a ninini i ka wai wela nialuna iho oun Maiae nei. Ia pa ena no i ka wai wela, o ka hemo loa no īa, aole piii hou mai. Aele i liuhu ia, au hpu mai ana he Mtlae hoo, a pili no ī ka moku, hookahi haoa o ka uwalu ae i ka aoao o ka moku, a o ka Pauiele no ka ninini ika \vaiweia, a weta akuanam Malae. Oia holo mai la no o lakou nei, aole paha i maalili iho ka wela o kela mau Malae mua, au hou mai ana he Maiae hou, a pili no i.ka moku, o ka hana ka uwalu, a o ka ninini no ka laua nei i ka " wai wela, a kupakaki aku ana, kaa\raleinai ia ka moku. 4?A ni* ia holo ana mai o laua nei, aoie ike hou ia o kekahi Maiae i ka au mai, a n»e he aha la ko Paulele ea ana ae iluna, ike aku ia oia i kekahi Ma!ve epii mai arta raa ka iha mai o ka moku, alaila, olelo aku la o * Paulele ia Mrs. Baraunu. "Ei ae ka M*lae mamua mai, e komo koke ae oe iloko o ka hale kuke, e ktoe oe i wai wela, a ku maiie loa oe iloko o ka hale kuke, aia no hoi • ike oe i ka maalo ae mawaho ou, alaila, pi ae oe ī ka wai weia ma na maka, nana ia e lilo ' ke kapalili, alaila, holo aku au e kui, a malia o palaha ilalo, alaiU, puka »e oe me . ke koi e oki i ke poo." , A pau no hoi ka Paulele aoao ana, alaila, awiwi aku la o Mrs. Baraonu i ka holo ana iloko hale kuke. Ota ku o Mrs. Barannu, a maalo no hoi ka Malae mawaho « la nei, o feo ia nei pi afu ia no ia i ka wai wela i na maka o ua Malae nei, o ka make la i ke kapalih ik a wela, oko Paūlele hol* koke inai la no ia a kui i oa Malae nei, o ka palaha iho la no ia iUlo; a ia wa i pu» ka mai ai p Mr>. Baraunu iwaho me ke koi, a oki ma ka a i o ua Malae nei. a leie e kr I*oo > kahi e. a o ko Uua nei kioia no ia il«>k<> o ke kai. > Klua wahu.o e Uo i u , aiw oka Hal» Ahaolelo. « W'aiomina.