Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 26, 10 December 1873 — Na manao pili hooponopono Aupuni, Kuokoa, Kaulike, &c. &c. [ARTICLE]

Na manao pili hooponopono Aupuni, Kuokoa, Kaulike, &c. &c.

NA PUALI KOA KUHMU 18. O kein ka hua 1 loaa moi no lobo o ke Aupuni Hookupu, a me ka hoohui ia ana 0 ka Eka!esia me ke Aupuni, e hoopepe ibo 1 ko ke kanaka kuokoa iloko o ke au pouli. Ako, iloko o ke keneluna umikumamnlima, ua loaa kekahi mea kaua ano hou, oia ka pauda, No keia mea i loli ae aina oihana kaaa a pau o ka wa kahiko, a hoopau loa ia Ina ano oihana mua, o ka hoakoakoa ana, a ime ke kokua ana o na 'Hi i na koa, a ua hoololi ia ina ke ano hou, oia hoi .kft_hoala - ana i mau " puali koa kumau." Ua hoomaI ka iho la na Moi a pau o ,£|i.ropa e malama i mau koa makaukau me.na mea kaua, e likp |ka nui me ka hife| iaia ke uku. Pela lakou i hoolako. makaukau ia ai no ke kaua, e kue aku i na aupuni e piii inai ana, a i ole ia i bo lakou mau makaainana ponoi iho, ke kipi mai lakou. Ma keia ano i nui ole ai ka hana no ka hoopai ana ina poe kipi. Ua hiiinai nui na puali koa i ka Moi ma. o ko iakou uku ia mai. Nana 'iii noe hoomalu maluna o lakou; a nolaila, ua makaukau roau lakoo e hoopio i ke kipi, a ua hana ino pinepine hoi me ka luku ana i ko iakou mau makaainana ponoi iho, e oi ae ana imua o ko lakou mau enemi o waho mai. He kakaikahi loa na wa i oi aku ai ka ikaika o ka poe hookaholi aupuni no ke koe aku i na puali koa kumau ; a ika wa e lanakila ai keia huliamahi ana.ua hoopoinojoa ia na pomaikai o ke.kahi mau alii hookaumaha wale, i ake nui no kona holomua waie vho no, me ka nana ole i na pono o na kanaka. ka pii lori ana mai o ka naaūao. 19, O na aupuni nui a pau o Europa mai ke keneturia umikumamalima mai, me he la ua loaa mai no ko lakou mau pono mai na pomaikai mai a me na lilo o na poe pilikia he nui i hookauwa kuapaaia. Ma la wa m*i a hiki i keia wa, ua mau no ka hui ana o ka Ekaiesia me ke aupuoi ma na wahi he nai 0 £uropa, a me na a pau o Aeoerika Hema. Ma italia a me Mekiko, eia wale iho nei no ka hookaawele ia ana o ka Ekalesia mai ke aupuni mai. Ma kekahi mau aupuni o Europa, ke aoia nei no ka' •' Pono Alii mai ke Akua mai." A ma nn aupuni boi a pau o lakou, ke hoomauia nei no na puali koa ku mau. Aka hoi, no kekahi I mau uha ano eaeo na oka maoawa, ea loaa ke ahona iki o ke kulana i na poe o ka papa haahaa. O ka roea nui i io»a ai ke I ahooa iki, oia no ka loaa aaa o ka pasda a ka papa pai. Alaila, hiki roai la ka j loaa aoa o Amerika ameka mahuahoa ana o ke kalepa, a me ka hooponopoao b*m aoa, I ke ao ana i na kanaka, e noonoo no labou I iho, alaila, he mau 6aua hoomana ana no ka hoomana Akoa iloko ooa keneturia eloi, no ke ake ana e hoopau i na hoo|»i pili heomaaa ana. Oka hoomaka ana iasi kakahi o ka holomua aoa o ka naauao, ma aa ano a pau, a me na hana ike akamai, aekiia. aa laaekila ae la iamau mea oaaluna o ka naaopo o na kanaka a me na ano hoomaaamana, a ao ia mai na ano kaoaka a pau, o j oa mea a pau e heopuni ana mawaho mai, ! no ke kanaka no ia. :" OMn Mea «pstt ok* kanaka. no kt lemaka noia!" "■ 20. Iliki uiai la ke Kaua -Holiamahi o . Amenka Huipuia, ameke ku kfe o¥oa ana ~ oia lahui. A mai n& ooonoo maiau ana no : keia mau mea, i keia wa, ua ike ke ao nei, ona ano wale no o ke aupuni oiaio ok ke ' ano i hooknmuia ai ka Kepnhalika o Ame--1 rika. Oia ka Jefierson kaulana i kakaa iho ' ai i mea e hoopaa ai i ka manao *' Ua hanaia mai na kanaka apau e nolio j iike ; ua haawi mai hoi ke Akua ia kkou i i kekahi mau poao pili paa, oia hoi ke ok, ke | kuokoa, a me na pomaikai e loaa mai aaa, a : i mea e hoomalu ia at keia eaau poao, aa | imkuiu la na Aapuni no na kaaakm, a mai a iakou mai na mana tapono »o ka hoeaala ana ; a i ka wa o kekAi ano aupuni e ane pilikia al no ka hoomalo ana, he i aa ' kanaka e hookahi!» a e hoopaa k a e%aikulu hoi i Aupuoi hou, me ka hiiinai «m i koaa «mu kahua malana o keia aeikeenahoii koaa mau aaaa aa ko» ano, e lilw me k& hiki la lakou ke haaa M ka malahia a me ka pomaikai. ,>

I ki:ix mau lu. ua maumaua ko kakou i lolie ana i ka make Inkiwawe o- no kana-1 ka, u o ke Uuiiiu nui o ka make ana, no ! kii ona, u ke ike nei hoi kakou i kela la i j keia la ma na wahi a pau, o ke kanawai! r popa ana i ke kuar, a me ka haawi ana j i na woi ikniku i na Kanaka maoli, aole liiu ia i malamu pono la. Ua ike na mea tt puu, o ka-loaa aua o ka rama i na kana- j k:i (naoli, u i l«ke (io me ka loaa ana i na liMol'*. mii iri lou.v ia lakou kc dala e uku ' aku ai iia ka r:nna. He inea kaumaha i nui k(';m I ike, i. Ku enn hikiwawe nei ko kakoi) i.'iluu lio kii make maoli, aka,o; k;i i:hi wale ai.n i n i wai ikaika, oia aua- : n<:i k<tk-.lii kumn c lnkiwawe loa ai ko i kakou nalo nna. Aole anei he inea kupono e iiiki u: ke kinai i keia ahi rama e ā-īī nei iwaena o ko kakou laiiui .? He oieio u-i.aa'"maa i olelo ia mawaena 0 na poe i huii no ka hana ana i na kana- ! wai, ina aole i manaoio ia kekahi kanaw'ai e kn Impaniii o ka laiiui he kanawai maikai. alaila, aoie no e hooko ia ana ia ; kamn'ai. He riinau k'a makou, aole Shei; 1 iii(ii:ao ka liapauui o keia lahui, o ke kairiW!!i i- pili ana i ke kuai, a me ka ; Ikiuwi v\rfi ona i na kanaka iiiaoli, 2te ka- i na»*ai niaikai ia ame ke kupono r Aole i «» makoii kanalua, o ka pane no keia ni- ; nnu in.'i ki- nno n<> ia e apono ana i ke | kana»v:ii. Ano ke aha la hoi i hooko pono »i!r: ia ai ? Aole onei e hiki i na ) inakai i uku ia ke liooko pon'o i keia mau | kanawai ? a e liana lioi i ka lakou hana ! ma pili i keia ? Ma na hoakaka 1 ana o ke kanawii, o ka Loio Kuhina a ' ine ka llamuku na' poo o ka Oihana Ma- ■ kai—e olelo rnai anei laua, aole e hiki ia laua k-e lawe a hooko aku i keia kana- i wai ? Ina pela.-ho pono ia laua ke hoike mai ia kakou i na kumu, a ine na nno | i iiooikw ia i;o-kekahi mau kanawai hou, < lni.i ,i .iL,u i ke liooko pono. He oi aku i:a maikui o ka lioopau ana i keia : kfiHgiwar iri;Hii(ia o ka lioomau ana me ba i inalama pono ole in. ' ■ ■ . Aka,. J*e v. ani hoahewa ko makou i na ; Jore Hawaii rio na oiea e pili ana i keia ano Inliia. 1 kekalii inau malama i hala ,i: nci. ui-i "kekahi hihia akaka loa ma Koolau. no ke ūuai »vai oua i na kanaka < inaoii.'•• > Ua lawe iu oa hihia haawi wui j niia ia i i:a Ai»i Apann, a me ka A/ia Jvaapunt •. ka Lunakunawai Kapena, a ! ua hoaiiuwa »a ka mea liaawi wai ona, E j like nn; ka iiiakou i olelo ae nei, o ua hi-: ' iua la. 11«: (liliia akaka loa, aoie he wahi > kaiiūiua iki no ka hewa o ua kanaka ia ; uiuiai'. o kt- kanawai. Aka, ao aku la kekahi inau ioio maalea i ua kanaka la e lioopu wnua o ;.a Aha Jure. e hookoloko- i. I<> ia tii;-a ua hookuu ia ua kanaka la e\ kekaiii' poe Jure Hawaii noiau. Malia pali':. mea ha-pa ioio kekahi mawaena o na i.iuU Ji;re. nana i hookokono ia lakou i e maoaoio, o ke keokea he eleele ia. He P' nd i'i :i!ukou ke hoike aku. o na Jure 0 keia ano, ua iawa iho la ia no ka hoo- ! maoaka aiiuT*kekahi lunu makai e make-; ina.»; aua e iiooko pono i kana oihana. ! A(j!e i 'iiio la kakou e haakena no ka ; loaa ana o nekahi Jure n-ia ano. Eia k;. iiK-a oiaio. ua ane pau ioa na liale kuai rama o Honolulu nei i ke kuai 1 aku i i;a rama i na kanaka Hawaii, j e like i.ne ke kuai lanakila ana aku i na j haole. He nui wale na hale kuai rama j inaanei, uka. i keia mau la e hele nei, he j nui wale na haole i lilo he poe hoole wai ! ona, nolaiia. u i olelo ae na poe kuai ra- i ina, ao!e e kaia mai ana ia lakou ke ola j ke oie lakou e kuai aku i ka rama i na ; kauaka Hawaii. Nolaila, ika nana aku, na na kanaka maoli yo e kokua aku nei i 1 na poe hana gini o Holani, a i na poe I kulepa hoi nana e lawe mai nei, a me ka i poe nana e kuai liilii Rei ke gini. Nani i ka hilahila i ko kakou lahuikanaka uhauha wale i ko lakou niau wahi dala uuku i no keia enemi, n.ana e hoopoino i ka liana a ka uhane u me ke kino. lua inakou he haiolelo.no. ka Euanelio, a he mea alakai nui hoi maluna o na kanaka me ka uiana leo, aole no makou e hoonele i ka hookiekie ana i ko makou ! leo iio keia mea, a e iioao hoi e hoeueu i mai i iia kanaka e hana io. £ hookoia ; ke kanawai e pono ai. E iioomanao i I ka huaolelo kumu malalo iho o ke kii o ka Lunakana(vui Lee iloko o ka Hale i Hookolokolo—" Fiat Juatitia, ruat Coelum"—O ka pono ke hanaia, a haule inai na Lani.

O* Ua loaa mai ia makou ka 1000 o kela : pepehi kanaka ma i Kona Akau, I Hawaii, ui hoīke maoli ae la ka mea nana i haqp ka liewa, malia paha no na hoahewa īkaika ana inai a kona lunaikehala ia ia iho ! k'e lrtimu o kona hoike ana ae. Oia hoi o i ka nrea nana i pepehi o Knhoohaahaa w, ua 1 olelo oe la o Kahikina nana no i pepehi, a o ! Moa kona kokoolua i hoopaa ia ai, ua hoo- ī kuuia.

I Nani ka uiu malunhua ana*nmi oka 1 j ona a me no karaima -weliweli mawaenn ! ō kakou i keia wa ! He insu tiua keia i t j luiu la mai e ka enemi i mea e hoopoiuo ! jaii ko k&kpu lahui. Ua loaa plnepine i | mai ia makou na lono mai kela a ine ke!ia apana mai o na mokiīpUWi a pau, no'* jka ona, ka puhi ana i rama okolehao, a < me ka hana ana V kekahi mau mea e ae i I hoawaawaia i inau meu inu ona, a me ka | malama ole la o ka nialuhia, a me ke ka- , j ntiwai. A o kekahi poe hoi. ua kuai ; l malu i ko lakou rama ma na hale kuai i rama. Ma kela ume keia wahi i hunaia : ai ka ona, ua kukui mai na lono he'.mau [ karaima weliweli kekahi i hannw, h6 pe-1 ' pehi kanōkn, he lawe ola, he hocl)H,a me | ;na hakaka ana. Nnn» ka nwnhun ona ; ; hanu aka ona ! Oka make ana.o Ku- ( pealu i kela pule aku nei, aole loa he enemi nui e ae nana i hoopoiin» kona l ola, aka, oka rama no. Oka rama#ini, j oia ke kumu a me ka mole o ka amke ] ana, he mau lala pakui maiuna ilio ona, I ka mai kuhewa, a me na ulia hooikaikal ; nana i hoopii ino mai i ka inai e inake j i ai. O keia ko makou innnaoio. No ka j i mea, o keia kanaka i make ilio ia, he ki:no ikaika kona, puipui, a ikaika na lala, : aka. ua nawaliwah oia a make iho la no 'ka rama. Ina aoie he inu raina i hanain, i he niea kanalua ole, eia no oia ke ola nei !me ka ikaika maikai oke kiiio. Aole i i ; heluia kōna mau la, o ka po Poakolu nku ; la i hala, oia iho |a ka palena hope. O keia mau mea elua ka ona a me ke ; ' karaima, ke pahoia aku nei laua e lioo- i ; makua ma ka aina ; lie mau anoano awo- ! awa keia e hoike mai nna i kejino hoi ; hou oka lahuikanaka i hope. Pehea e, j hiki ai ia kakou e kinai iho ? E alu e ; na kanaka pono u pau e kinai ; aole waie ; no ma ka leo a ine ke ao ana, aka, e hoohana pu me ke kino ma ke kinai ana, | ; i na wa a pau e ike aioei ka pu-a uua ; mai o ia iho.