Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 26, 10 December 1873 — Ka Luahi a ka Rama! Ka make ana o Kupeahi. [ARTICLE]

Ka Luahi a ka Rama!

Ka make ana o Kupeahi.

| Mawaena o kahora nie kaJjora umii kumamalua o ka po Poakolu o l; p la pule iho : nei, (Dec. 3.,) he make manaonao ka i hana I ia ma Kikihale o keia kulanakauhale, maho. pe aku o Lepekaholo, ma kahi e-pih la me ke kahawai.e kupono ana hoi i ka palena mai o kahi alanui ololi maūka iho o ka hale i kapaia, Lepekaholo, Mai ua po la a liiki i ke kakahiaka nui Poaha, ua laulaha ae na lono ikaika ma ke kulanakauhak- n.ei, e olelo ana, ua make o Kupeahi i ka pepehiia e Ahuihala, ke kapena o ka moku kuna K'niau. \ A iloko o ia manawa hakukole n ka lepo, a j me ka ua rna ke kaona nei, ua piha u ae ua j wahi la i na kanaka i hele aku e makaikai i kahi i make ai o Kupeahi, a e ninaninau hoi ! i na kumu o kona make ana. { Ma ko makou ninaninau ana i ke ano o na : mea i hanaia, ua haiia mai makou, ma ua po la, he inu rama ka iakou hana maloko o ka hale o Samu, he hale no ia e pili kokoke ana n\e kona hale i noho ai'. Ua hoomaka j mai no kona ona kahiohio mai ke ahiahi mai, j a he wahi paina liilii ma ka hale o Samu i ua ahiahi la, nolaila, ua hooulua-a ia na ake j ana o ka pou malaila no ka inu a me na lea- j lea palena ole o ka papaaina, a ua uhu aku j o Kupeahi ilaila e uniki ai i na lealea kupo- \ no ole o ka ona. Eha kane a elua wahine, j oia ka nui o na poe i luana ma ua paina la. | 0 na kane, o Kapena Ahuihala no ia a me [ Samu, ka mea nopa ka hale; o "Wainui, he i kamana, ka mea nana i kapili ka hale o Sa-1 mu, a me -Kupeahi, kai mea make. Ua # ai I lakou rne ke kokua pu ia e na kiaha rama, I 1 ka pau ana o ka omole mua i ka inu ia, ua j hoouna hou ia o Wainui e kii i omole lapa- i lapa gini, na Kupeahi ke dala i haawi aku | no keia omole hou. I ka loaa ana mai, ua I hoomaka lakou e inu bou, a ua ane kupouli | mai la o Kupeahi i ka ka mea o ka ona. Ua ' hoolapa ae la ia, a ua lalau aku hoi i ka ipu ] kukui mahu, a paki aku la nahaha liilii. i Mai pau ka hale i ke ahi, ina aole e makaala pono na poe e ae o ka hale. Iloko o keia wa e haluku loa ana o ka hale, a mahopiS iho o ka hoolai ana, kaheaauu !a ka wahine a ka raea i make, i ke kane makua, (ke kaikuaana o Kupeahi.) " E holo aku oe e flana i ko kaina ! Nani ka haluku ino o luna.'' Aia no laua ma ko lakou hale ponoi kahi i moe ai, he hale he mau anana wale no ke kaawale mai ka hale aku o keia haukae i hana ia ai. I ko ke kaikuaana manawa i holo mai ei e naiia, aia hoi,e kuku ana lakou la mawaho, ma ka aoao mauka o ka hale, oia na poe nona na inoa i haiia maluna ae. Ike aku la oia ia Ahuihala e kui ana ia Kuna inanawa ekolu, alaila, lohe aku Ia oia i ka pae ana mai o ka ieo o Samu. " E ! ua oki iho la !" O ke anopaha o keia ehooki maj ana aole make kui hou. Holo aku la o Kaikiohua (ke kaikuaana) a keakea mawaena o lakou, aia hoi, ua hina aku la o Kupeahi ilalo ; hapai ae la oia i ke poo o ke kaikaina a kau i ka uha, e mau ana no ka haou, me ka manao paha aole e make lo« ana, nolaila, olelo aku la oia ia lakou "K malama oukou ia ianei a hoi mai au. L holo ae au i Makai." I ko ia la wa i hoio aku ai, aole oia i ike iho i ka lele loa ana o ka a i kona hoi ana mai me na Makai, aia hoi, he mau kanaka e ke noho una e malama i ke kino o ka mea i make, a ua kuu aku la kona luhi. O kekahi mau lono e ae i ēleloia. ua ike mai kekahi wahine i ke kauo ia o ke kino kupapau I kahi kokoke i ka ae kahawai, a no ka ike ana o ka e kauo anaj^

! ka wahihe, ua haalele iho la oia i ke\kino ina kahi kokoke i ke kapa kahawai, a holo aku la. Gka wahioe hoi. ua hoi aku la oia I e hai i kana kane, ua ike oia i kekahi kanarka mako e kauo la ana e kiola iloko oke ■! kahuwai. Hele mai la kana kane a ike ike l kjno make o Kupeahi, alaila» kahea aku la oi.i ia Anka (Mr. Ale.\. Sinith,) e hele mai e kokua pu me ia. Na lama elua i malaina ke kino make o Kupeahi,ta hiki wale i ka ; wa i hoi hou aku ai o Kaikiohua me na makai. Ma ia po'ua hopuia o Ahuihala mamuli i o na.olelo ii£e a Kaikiohua, ma ke ano oia ;ka mea nana i pepehi o Kupeahi, a ub hooraa ka Halewai. Ma ka hora 10 o ke kakahiaka Poaha ae, | ua lawe ia mai ke kino o ka mea i make ma i ka Halewai; malaila i kahaia ai e m kauka, Hopemana, ame MaKihinn, ko laua kaha i l'ana ua īkeia ua mokji kekahi aa-koko o ke ( poo, a ua make hoi no ka \appop(cx;/, oia ka j liolo nio ana o ke koko i ka 1010, i hoopii m e ! ka rama a me na hooikaika ino ana.pnha-i ka j ' manao a me ka hana. i Ma ke kakahiaka Poalima ae, ua laweia o j | Ahuihala imua o ka Lunakanawai Hoomalu. I : e ninaninauia ai a me kahi mau hoike e ae, ;a mahope iho o ka hoolohe ana o ka Aha . ! ninaninau i na oielo a na hoike a me ka na. j kauka, ua hoomaopopo lea la o ka rama no , 'ke kumu i make ai. Ua hopuia o Wainui,: : ma ke ano oia ka mea nana i haawi ka rama, aua hookuu ia hoi* o Ahuihala. Mahope iho o ko Wainui hoopāa ia ana i ka Haiewai, ua hai ae la oia no ka Koiala Hotele kana ; omole gini i kii oi. Nohiila', ua h'opu ia o Mr. W. L. Green, ka mea eona ka laikini kuai rama o ka Koiala Hotele, no ke kue i :ke kanawai. Ma ka Poakahi nei, ikawa o i ka hoomakaukau ana e heokolokolo no keia hihia, ua hoopaneeia no kokahi mau kumu. i O.ke kumu mua, ua pilikiu ka Lunokanawai : Hoomalu no ka mai, a ua kohoia o Mr. Ka- , nale ma kona wahi. Aka, o Mr. Kanale oia I ka loio i kohoia e¥a meali hoopiiia, nolaila, ! ua hoopanae wale ka Aha. Ma ke kakahiaka onohinei, ua noho hou : ka Aha Hoomnlu no ka hoolohe ana i keia : hihia, aka. no ka pili loa o ka Lunakanawai i Hoomalu i ka mea i hoopii īa ma kona ano makuahunowai, nolaila, ua hoopanee la ka hookolokolo ana i keia hipia, a na kn Lunakanawai Kapena e hookoiokolo ke hoi mai oia mai Hawaii imii. I_ka .nana aku kē kuhikuhi pa«-nei naolelo a ka poe ī nomo pu iloko o koia hihia no kahi i loaa mai ai oka rama ia lakou. Aole i hai pono me ka pololei.