Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 29, 31 December 1873 — KA WAHINE A ME KONA HAKU. HE ULIA EEHIA NO KA MANAWA. [ARTICLE]

KA WAHINE A ME KONA HAKU.

HE ULIA EEHIA NO KA MANAWA.

I ka ike ana o ka Ipio, ua ko kana mea i kau iui ai, hele e aku ta oia mamua, me ka peahi mai i ke kanaka aihue e ukali aku . mahope ona, a hiki wale i ke k§ena kakau paiapala. I ka loaa ana mai o ka pahu i ka loio, huli koke ae Ja oia a hele aku la, me ka haalele iho ia Neili nana no e iiele aku mahope ona a i ko laua hiki ana i ke keena paina, komo aku la laua iloko, a loka ae la ka loio i ka puka a paa. " Pela," wahi ana, " I eo ai ia oe kou lanakila." "A me nu ilala gini he kanalima pu," wahi a Nedi. " Pela no," wahi a ka loio mahope iho o kona nana pono ana i na sila i hoopaaia. "Ehai mai ia'u, i ka oiaio, heaha kau e manao nei i ka wa e loaa aku ai ke dala ia oe a mo kou lanakila pu ?" " E holo koke no au i Laiana e like me ka hiki ia'u!" " Maikai." " Mai laila aku e holo loa no au i Amerika." " Maikai no." " Alaila e lilo no au he kanaka hoopono." " Wahahee !" i puana ae ai ka loio ; " Aole īa oe ia mea e lNedi. Ekolu mau mea malihini i kou ano ; o ka hoopono, ke ahonui, a me ke kupaa, me ka hoomanawanui ma ka hana. E hoolohe, e hele oe iloko o ka pa a e hopu i kekahi o na lio holo loa o Sir Kale, —e lawe iaia, a e hooholo aku e like me ka holo heihei ana me ka make, a ke hiki oe i ke kulanakauhale alii, malaila e ioaa ai kou palekana." "Nauanei?" " Na'u no." 4 Nana aku la o Nedi Cantor iaia me ke kanalua o ka manao ina puha-e haawi ie mai ana oia i ke daln, aole paha. " Makemake au n hookauwa ia oe," wahi a Kuaka. No keia olelo a Kuaka, ua pau ae la keno kanalua, hoomahao ilio la ia e hoolilo ana o Kuaka iaia he kauwa nana, Wehe ae la ka mea hoowalewale i kona buke pakeke, a kakau wikiwiki ilio la i kekahi inaa huaolelo me ka penikala ma ka ooao o kekahi kanana, a hahae ae la, me ke kau iho i ka inoa o " Mr. Snope, Hotele Sagiana," mawalio o ua pepa nei, ka moaokana Kakauolelo hoopono. " E imi oe a loaa kn mea nona keia inoa," . wahi a ka elemakule ; " E haawi aku i keia palapala laia, a uana a(v. ka liana i koe maluna ou, nana no e hoolako ia w i ke kau

i wahi nalo loa e loaa ofe ai i ka lima ikaika i' 0 ke kanawai,—Na'u no e hoomalielie ma- | waena ou ame Mr. Adena. lloko o na la ■ ekoiu e hiki kino aku no au ilaila." i " A heaha ka'u e haaa ai no keia lakomai- | kai ou ?" wabi a ke kanaka karaima. ; " Henohonanea wale no kau; —aohe poj ino e ioaa ia oe!" i pane ttku ai ka toio me ka mmo aka iho. " Aolfi — ' , •• AUie oe he kaoaka'o ia ano." Nō keia mea, mino aka iho ia ua mau kanaka koiohe nei, no ke ano o ko laua pomai* kai o hope aku. i Manpo iho la o Mr. Kuaka, o ko laua manawn kupono ia e kaawaie ai; nolaila, wehe akaheie ae la oia i ke pani elepelepe o ka puka aniani, a peia hoi ine na pani aniani. " Eia kou alanui!" i hawanawana ae ui oia, a ma ia manawa, waiho aku la oia i ka palapala iloko o kona limai " E hoomanao," wahi ana •'1 na la ekoiu i koe." "Ilokoona la ekolu i koe," wahi a Nedi, " Aole au e hoonele i ka ike īa oe." | O kona wa no ia i lele aku ai iwaho, a i nalowaie aku la, papani iho la ka loio i ka j pukaaniani, a hoj aku ia i kona keena ponoi, | me ka lawe pu ana i ka pahu me ia. > I kona ūōho m& iho a wehe aa la ina aila. (■i hoopaaia ai ka pahu, haaha ae f« o<a. "Na- ; aupo maoli au ! Nani kuu poiaa aole au i noi Rku nei ia Nedi e noihoi hou mai i kuu komolima !" ! I kekahi kakahiaka ae, i ka wa i īkeia ai ! l'lo ka paahao, ame ke komo malu ia I ana o kekahi keena e ka aihue, aole i kana | mai ke pioloke o na kauwa a pau,—me ke j kuhikuhi aka o kekahi i i ekahi. Aka, aohe j nae he kumu kupouo e hooia mai ana, na ) lakou iho i hana keia men. # | Ikawa i hoike aku aij ke knhulio ia Sir ■ Kale Berianacota no ka nalowale ana o ke- | kahi lio, ua wo loa oia, me ka olelo ae j e haawi i hookali'i hanei'i guinea makana i i ka mea e loaa ai ka aihue nana ilawe ka lio, ! aka. ua pau wale iho 1 a no kona huhu. O Mr. Adena no kekali i i hoomalielio ia, | mahope iho o kona kama Hio pu ana me Mr. I Kuaka—a pela hoi ine ni mea eae a pau. | Aka o J3anesa a me Kimo Wawae—Onaha, j o laua na mea i hoonaukiuki loa:—o kekahi ino ka lilo ana o ka pahu makamae, a .y kekahi hoi no ka lilo ana o kana pio me ka luhi u-a wale mn ka hopn ana. Mahope ihoo ka pau ana o ke okaikai mawaena o na kanaka, a i ka pau ana hoi o na la ekolu, haalele iho la ka loio Kuaka i ka Hale Berianacota, a h)i aku la i Ladana, me ka olelo iho i kana iiunona, iloko o ka pule hookahi e hoi hou mai ai oia, a ia wa e hoolaulea ia ai mawaena o kona makuahine a me ia.

i MOKUNA IX. 1 Eia imua o'u ke no nei, O ka laai ko'u aiakai, j A o ka noonoo ko'u wihī kokua hookahi. | Mahope mai o keia monawa, ua pau loa | ko Mebel{i aloha ana i kana kane, no l.a mea, ! o ke aloha ma kona ano maoli, aole loa ia e ohaoha mau ke mae iho kekahi lau o kona j ohaoha ana ; aka nae, ua hauoli iho oia no ! ka pakele ana o kana kiane. Oia hookahi 1 wale iho no koe e noho inehameha nei, me j kahi kokoolua ole nana e kokua mai iaia. ; Aole he poe i kipa iki ae ma kona hale, no ka mea, ua laha aku la iona inoa in<r ma o ; a maanei. Mahopa iho o kona noho hoo- : manawanui anp, ua kuaiaku la oia i na lako | hale a pau, koe wale no ka noho oka kahiko I a me kahi t!ianu Goldfimh a kana kaikamahine. Hookaa aku la oiiL i ka uka hoolimalima a pau, alaila, haaleh iho Ia oia īa Puu ! Hoomaha, a hele aku la e imi i kana kaika- | mahine a me ke kaikanrahine makua ole a ' kona haku wahioe mua. «' Na ke Akua e alakni ia'u," wahi ana i i kanaenae ae ai; " A o ka make ke kiai mai. ! He manao paa ko'u e loaa ana no ia'u." O ka nui o kana mau wahimoni i koe.iho iaia mahope iho o kona hookaa ana aku i na aie a pau, ekolu wale no paona a me na silina he umi, aole ia he iuu e lawa ai kona kaahele ana i ke ao nei, aka, ua hapai ia mai kona manao e ka ikaika o ke aloha makua i ke kaikamahine, nolaila.ua hilinai oia e hele e huli a loan a loaa ole paha, 6 make, a ola paha. Hii ae la i ka noho oka kahiko ma kekahi lima, a me ka hale inanu ma kekaiii lima, pela oia i hele aku ai. A iaia e hele ana ma ie Alunui Kiekie o Kolokeseta, pa ana kahea a kekahi kanaka inahope ona, me ka ninau. " E hele ana oe i hea e Mrs.—-— Huli ae la ia, a ike a|cu la, o Kimo Wawae—Onaha ka mea e kahea mai ana manope olelo aku la. " E ana au i kahi 0 Mr. Ailena." J " Aole oia e haawi houie mai ana ia oe ne kena mau mea,'' walii a ,ia kanaka la. •« N® ka rnea, o ka manu lie pono ke hanni iaia— aku, aole lie mea i liooklipaia e ai inaloko o kona hale." :

M Halia, aole oe i ike owaa kono mea nanA i ho«pakele ?" " Aole ?" ** 4e, ua hoohiki mai oia e haawi mai no i kekahi mea na'u!" " Pela ea !" wahi a Kimo Wawae—Onaha , Nolaila, ke nonoi aku nei au ia oe e hoo- ' maha iho." i No keia mea. noho iho la oia e hoomaha. aole l®a oia e nonpi maiana iji oe e wawahi i i. ka $»arena aole hoi g i kou mau i lehelqbe ma kona mau, Jii|o. Aole.loa oia e i haawi manawalea mai naa, ia oe aa keia* ! ano." -. Kulou iho la o Mehela ilalo me ke kaui mah^ " He noho kaumaha maoii kela au e lawe mai oe na'u e lawe. no ka aiea, he makemake au e ike i kona hale." Lawe ae la o' Kimo i ka noho»a o ka wa- : hine hoi i ka hale manu, a pela laua i hels ; aku ai a hiki i ka hale o Mr. Adena. ; 0 ua la nei, he la puanuanu no ia o ka i hooilo, a e ha-ile manoanoa mai ana ka hau iluna o ka aina, aole nae he ahi hoopumeha>> | na maloko o ke L-eena i noho ai ke kaikamai hine a ke kanaka pi a me kahi keiki me Uoiia, 1 Oiai Js»a e }Jj>bo i)a»ea ai>» i»e pae > i ke anu, lohe aku la laua i ke k*mi ana mai o ; ka bele o'ka puka pa. Olelo aku la ke kai- ; kamahine i kahi keiki. "Owau ke hele, inai hele oe." Aole i emo, hoi mai la o M.iss. Aliee, me Mehela, a me Kimo Wawae—Onaha e paa ana i ka noho oka kahiko. " E noho iho oe maanei,'; wahi a Aliee ia i Mebcla. " E hele ae au ehai i kuu makuakane, ua hiki mai nei oe. Mahno au e ike an» no oe loia, a e ae naai no i kau noi. Ua minaminn nae au, aohe fi'u mea e haawi aku ia oe, no ka mea, ua pau ae nei no kahi ai i liuu ii»kuakai>e." " Mai manao oe ia mea e Miss.—" wahi a Mebela. Aka, haalele koke mai la o Aliee inia, a hele aku la e hoike i ka makuakane. 1 ko Aliee komo ana aku, e nano ana koiiii makuakane i ka buke i hookomo ia ai i kona mau loaa a pau, na puka hoi a me ke j kumupaa. Olelo aku la oia ua hiki mai o Mebela. i " Heaha kona makemake ?" wahi a ka j makuakane nie ka.leo uahoa ; " He dala pa- | ha. E hai aku iaiu, e malama i na peni e-o-I no a'u i uku aku ai iaia i ka po o ko'u mee ana ma kona hale—aka, aole au i hiamoe iki malaila. Oia wale no ka'u kokua iaia." . •" Aole oia i hele mai no ke dala e ka ma- : kua ; i hele mai nei e nonoi ia oe nau e mai lama kekahi——— v " E malama i ke aha, i ke gula anei? a i ke dala paha ? Ina pela e malama no au e like me ke ano Karistiano oiaio. E maluhia : no kana dala ina na'u e malama." " Aole 13, he noho oka kahiko, a me kekahi manu leo kani maikai." "He manu ka kekahi!" i hooho ae ai ka elemakule. *" Aole a'u manu. I mea hoo- : pau ai aha ia a'u e malama ai ? O ka noho e hiki no ke waiho mai, aka aole o'u makeī make i kamanu." " Aole he nui ka lilo no ka malama ana i ka manu, hē mau wahi hunahuna wale no o ka barena kana e ai ai." No ko Aliee hoohua loa i ke noi. nolaila, ua pane kakana mai la o Mr. Adena. •« Aole loa au e ae aku!" % " E ka makua," wahi.a ke kaikamahine. " E hoomanao oe, na Mebela i hoopakele kou oia—aole e hiki ia oe ke hoole aku i kana noi." • " Aole anei e hiki ?" i hooho ae ai ka elemakule pi me ba hpokuekue maka nui iho. " Aole noK' wahi a Aliee me ka paakiki. " Ua poina oe, ua hiki mai au i na makahiki o ke oo ana, a he kuleana ko'u e kamaiiio ai." •" No keia mau olelo a ke kaikamahine, ua kahuli ae la na helehelena o ua kanaka pi nei mai ka oluolu a i ka nanaina huhu. " E Aliee, no kou noi hoohua loa mai i keia la. nolaila ke kauohaaku nei au i« oe e kii i kela wahinea e hoouna mai ia nei." Haalele iho la ua kaikamahine nei, a hele aku la e imi ia Mebe!a. '■ O keia iho la ka hopena o na keiki, he paakiki a me ka heolohe ole," pela i olelo iho ai ke kanaka pi iaia iho, •• A e hao wale no i ke guio o ka makua i ko lakou wa e ola ana, a e uhaeha wale hoi mahope o ka make ano o ka makua. Aole e hiki iaia ke uhauha wale i kuu gula. E kanu mua no an a nalo ma kahi e loaa ole ai i kekahi lima kanaka ke in;i. E uhi no au i kuu kihei moe iho—alaila, e hiamoe no au me ka maikal. E liiamoe au me ka maikai, aUila, e lio no na weiiwei: ana o ka luakupapau." f Hoi h<|u iho la ua elemakule ne'i e nana i ka buke feo na puka i loaa mai mamulio ka loilii ana. Hookahi waiwai uiih i mmpmina loa ai. oia ka waiwai o kana

wahine mare, a o ko Aliee hooilina ponoi hoi i ia. Aole he wahi lihi, aoltf hoi he wahi kuleana iki o Mr. Adena iloko o ua waiwai la. Ua nui na makahiki ana i noonoo ai i mea e lilo mai ai ua waiwai la nona, a tta ehaeha nuiloaoia, o hiki mai ka manawa e lawe āi kana kaikamahine i ka waiwai malaio o kana molama ponoi ana. " Ina paha oia e make !" pela _i namuna«iu juu bi ojß. ►•■xua oia e make aha !" (Aolei patt.)