Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 32, 21 January 1874 — KA WAHINE A ME KONA HAKU. HE ULIA EEHIA NO KA MANAWA. [ARTICLE]

KA WAHINE A ME KONA HAKU.

HE ULIA EEHIA NO KA MANAWA.

| MOgUNA XII. ; I ka hiki ana o Nedi Cantor i Ladann,ua | loaa koke no iaia ka hale noho o ke Kakauj olelo a ka Loio Kuaka, a na ua kakauoleio nei i malama laia ma kona hale ponoi a hiki ! i ka wa e hoi mai ai kona haku i ke koona, i oia hoi i ka pnu ana o na la ekolu mahope I iho. . : i ka wa i hiUi mai ai ka loio Kuaka, uinau j aku la oin : " E Nedi, pehea ko Snape ma ,lama ana ia oe ?" " Ua niaikai no," wuhi a l<e knnaka kolo- ' he, " Eia wale no ka hewn a'u i ike ai, he | kanaka hookamani nui loa oia ; »o ka meo, , ua hoaiohaioha ae oia i We Akua inamua o . kela a me keia ai ana. a ua koi mai ia'u e ' hele i ka pule, alaila ua olelo maino ka hej wa o ko'n mau noao! Heaha la ke ano o I keia mau hana ana ? He makemake au e like." | «< E Nedi," wahi a Kuaka, '• He mau kina j ko kaua ma na ano a pau a pela nohoi kona. Ua loaa iaia ka manao e hana i na hana a pau o«sffl»haloia ai e ke poo. A he mea naaikai hoi la'a ka ike ana e hele mau ana oia i ī ka pule No ia kumu wal<? no i hookiekie • ae ai au i kona uku makahiki a hiki i ke ka{nalima paona l" " Ua manao anei oe pelo. ?" i pat»c aku ai ] o Nedi; " Owau aole pela ko'u manao ana," I " Aole no pela ko'u," wahi a ka loio Kui aka' " Aka, i keia wae pono kaua e katFailio | no ka kaua hana : e loaa anei ia oe a i ole, i ua lohe iki paha oe i kekahi mea e pili ana i na kaikamahine i nalowale ?" " Aole," i pane aku ai o Nedi me ke ano kaumaha, " No ia mea ke kumu o ko'u ukiuki ioa ia Mebela ; oiai nona wale no ka hekeia nalowale ana." " E hoolohe mai," i pane aku ai ka loio maalea. " E hoolohe mai oe i k.i mea a'u e j hoike aku ai ia oe. Me he mea la ua lawe ia ua mau kaikamahine la e na poe gipise, a j o kekahi poe"makilo e ae paha e auwana | wale nei ma ka oina. Na'u no oe e hoolako aku i na mea a pau e kupono ai kou hele • ana e huli ia laua; a i ka wa e ike ai oe ia {lana | ■*' E lawe no au na'u laua e malama," i pa- [ ne koke aku ai o Nedi. i " Mai hana oe pela," wahi a ka loio ; " E ' lawe mai oe la'u nei—ua maopopo anei īa oe ?" ! " Ae," i pane iolu aku ai ke kanaka karaima. " A e hana e like me ka'u kauoha.'' " Ae ! aka, ke ole nae oe e hoopoino ia ia Megi! E hoolohe niai e Mr. Kuaka : He : kanaka ilihune au, a he kanaka ino hoi, aka, ! o Megi o kuu io ponoi no ia a me kuu i wahi lihi o kona makuahine iloko i ona : E hiki ia oe ke li ia'u no ka mea.eia au malalo o kou mana, aka o kuu kaikamai hine aole e hiki ia oe." Mahope iho o na kamailio aiiu, ua hooholo ; iho la laua i kekahi la ae e haalele mai ai o : Nedi ia Lailana. 1 kekahi la ae ua makaukau ihola o Nedi l no ka hele ana ina kana huakai, a iaia i puka aku ai iwaho o ke keena oihana o Kuaka, ; aia hoi, ua hookahaha eiui ia oia no kona ha- : lawai hou ana me Wile Eleele, koha honpili : mua iloko o na hann kolohe. Ua a.nliuia o Wile Eleele, me t.a paa lole nani o ka poe keonimana, a «ue he kannka wuiwai loa la. I kona ikeana mai ia Nedi C'antor peahi mni la oia e hele aku mahope ona. Nolail.i, ua i hahai aku la o Nedi iaia, a ma kekahi ala-

nui ololi i ftipa kgke ae aio Wile, a heleaku la laua a hiki i ke ku ana ma ke kapa o ka mailwai T^mesi, Ia laaa jmalaila, ninau mai ia o Wiie. " Pehea i pakele ai oe mai ka hale paahae mai | * Pane akju ia o Nedij " Na kekahi hoa< aloha i hookmkele ia*u. Nani waie hoi ko'a launa hoa ina me oe i Lndana nei, ua rigini waleoea jaihi me healii la." " Ho! o Ladana nei, be wahi kupono wale no keia no ka poe i loaa ke talena. I ko'u wa ma kus?aina, ilihune maoli no au, neie, a . lapuwale. Aka ua hauoh ioa au no ko kaua iauna hou ana—a e hiki ia kaua a hana pu. He makemake aa i kekahi mea a'u i hilinai ai e kokoa pu mai ia'u no ke* kahi hana." i i " Heaha ia hana." " E hoike aku no au ia oe. I keia mau la | iho nei ko'u ana me ke kokua o ke [kanaka haaa guia, aUa, alia ou e hoike aku j ia oe, e hele kaua i kekahi hale e inu bia ai, I no ka mea, ua maloohaha ko'u mau lehelehe i i keia wa. Aia a hiki kaua ilaila malaila e | kuka ni kaua i ka mea pono ke hana." i Pane hou aku la o Wile me ke kilohi ana ! i ko Nedi paa lole lepo. ,fc Aoie e hiki ia'u i ke hele ma na alanui o Ladana me ke kana--1 ka e komo ana i ke kuka elike me kou—no ka mea, mamuli au hoowahawaha ia mai. E pono e loaa mua kekahi paa lole nani nou." Pane mai la.o Nedi. " Malia he iili iole i wale iho no kau, aohe eke." laia e olelo ana pela, unuhi ae la oia i na paona he ka- : naiima a Kuaka i haawi aku ai iaia, a hoike i aku la ia Wile. I Ninau aku ia oia, '< Pehea kou manao no ! keia ?" ■. .. ' Akaaka mai la o Wile me ka wehe ae i i kona buke pakeke, a hoike mai la iaia i ke- ' kahi mau bila hanako i hiki aku ka huina i ka elua haoeri paona. I Hawanawana- aku la oia ia Wiie me ka ! ninau aku. 44 1 hea kahi i loaa ai ia oe o I keia mau elala ?" " No ka&i no i loaa mai oe e hui* i pu mai me a'u." No keia mw, iima pu iho iho lo ua : mau kanaka nei ma Ue ano ua hoohiki'laoa'; e huipu, a e hana iike hoi i na mea a iaua i ' makemak& ai. Ma keia wahi e huK hou ana ke kamailio no Meheia; no ka mea» ijoko_o na la elua mahope iho o ka launa hou ana o kana kane 1 me kona hoaaioha kahiko, ia wa i hiki mai ai o Mebeia i ke kulanakauhale nani, a iloko 0 na huikau kanaka o Ladana. O kana ha- j na mua, o ka hele ana e ninau i ke Alanui I Lomebada,-a me ka hale o ke kanaka hana j !guk. 1 Ua hoike ia ana mai iaia, heie po5o« i lei aku la oia a haawi aku la i ba leta a ; Miss. Adena i ka mea hana gula. i " Heaha keia e ka wahine maikai ?" i ni- j nau aku ai ka mea hana» gula mo kn nana i ole aku i ka mea e ku ama imoa o kona aio. Ua manao wale iho ua kanaka hann gula nei, he palapaia noi dala. . | Pane aka Ta o Mehela, " He palapala ka'u ' 1 lawe mai nei." j " Peia ko'u inanao wale. Aka, heaha aa j ' mea iloko V' ' j Oielo aku la o Mehela. " O ka lede opio | nana-i haawi mai keia leta ia'u, aole oia i, hoike mai- i ke ano o na olelo o loko. Aole i anei au i kuhi pono ma ka aianao ana, o ka mea e kamailio pu nei me a'u, oia no ka mea nona ka inoa i kakauia mawaho o keia*leta." I Hahae koke ae la o Mr. Birinabe i ka we-! pa, a heluhelu iho la i ka palapala no na ! manawa elua,.me ka hoomaopopo leaana ij ke ano o na oielo, alaila, hele aku ta ma ko-1 na p.ipa-kuai, a #elu iho la i na dala he iwakalua me ka haohao nui o Mebela. ] " Eia ke dala," i kahea aku ai ua kanaka hana gula nei ia Mehela. " Aole—aole na'u ia dala, ua kuhihewa oe ' aole na'u kela mau dala a pau. ft " Ina aole nau, alaiin.owai ka meu nana i i haawi mai keia palapala ia oe ?" ! " Na Mias. Adena i haawi mai!" i "Owai kou inoa?" i j " O Mekela Cantor!" ■ j " Alaiia, nou keia mau da!«. Ua maopo- ; po ia'u ke kumu ojkou haohao ana, a ua ! mahalo«u no kou ano hoopono. Aole anei i hai ia mai oe, he makemake ko ke kaikainahine a Nikolao Adena e haawi i keia man 1 dala nau ? " Aole." - " Ina pela, alaila he mea huna keia mawa- j ena o ka lede opioa me a'u. Aka. ua ma-' luhiluhi oe e kuu wahiue maikai, komo mai, maloko nei o ka papa-kuai e hoomaha ai. a e hai mai i na mea a'u « hana aku ai noo." Komo aku la o Meheli iloko o kahi ktta), e like me ka ia la noi, iaia i noho ib£ ai, hoike aku la oia i ke ano o kona hoomkele ana ia Mr. Adenn, a hoiie pu akn la m hai i ko Nedi moolelo—ka nilowale ana q|banft kaikamahine, a ine kona manao paalina e hele e huli iaia a hiki i ka loaa ana. \ " Mahope iho o ka ia nei mau kamailif ana

aka, nmau mai la o Mr. Birinaie. '«Ca ] mahai iohe iki mai anei oe?" . h "Aole," i pane aku ai o Meheia, " O na manaoiāna wale no ka'u e paa nei e ake ana eloaa," " Eē manao nei au he manaolana mak»- ! hewa, aka, maiia paha e loaa no ia oe." 1 Aka. ua hoopau koke ia ko laua kamaiiio ana no ke kwno ana mai o kekahi malihiai liou iioko o ka haie hana, nolaila ua haaieie iho la ka mea hana gpia ia Mebeia, a heie aku ia oia e ike i ka malihini. Ilokooka wa a Mr, Birinaie e kamailio pu atrame ka a.alihini.uaiohe aku iaola i ke ano o ka ieo, a ua maopopo hoi iaia. Keii aku to oia malaio o ka olepelepe o ka puka, ike oiaopopo aku la oia i nu helehelena o Wile Eleele. kn hoapiii inau o kana kane mare. Ua aahu ia oia me na loie nani, e like me ka Nedi i ike ai iaia, a o ke kumu o kona hiki ana mai, i helemai e kuai i na pa daia, a malia paha, o kekahi ia o kana mau waiwai aihue. Iko Mr. Birinale kii ana i ka mea kaupaona, i mea e ike ia ai ke kau.naha o ke-pa. ia wa no i.heie koke aku ai ka malihini, a hookomo aku ia i kekahi popo iioko o ka puka ki o ka pahuhao nui e ku ana ma kekahi aoao o ka puka aniani, a hoihoi koke mai lā iloko o kona pakeke. Me ka hikiwawe ioa ihana ai ua kanaka koiohe Ja, me ka manao oie, ke hakiio aku nei ka wahine a kona hoapiii i ke ano o kana hana 'ina.' Mahope iho o ka loaa ana o ke kumukuai o na meaana ī lawe mai ai e kuai. haaiele koke mai ia o Wile Eleeie i ka hale, a hele aku la me ke ano hooioi. Ika hoi hou ana mai o ua kanaka. hana gula nei i kahi o kana malihini e noho ana, aia hoi, ua haikea ano e na helehelena o Meheia. " Nani hoi kou haikea e kuu wahine maiI kai," wahiAna ; '• Haikea maoii oe. "Ua htda aku la," wahi a Mebela. "Ua | j hana lokomaikai loa mal oe ia'u, a noiaila, | j aoie loa 'e hoihoi nele mai na lani i ka mea I hana maikai me ka uku ole." ! Nana pono aku ia ke keonimana kahiko ! iaia. Pane hou aku la ka wahlne. "Ua ike | i komo mai nei V' ! i " Ae, a lTeaha kana." j "Oia no ka hoapili o kuu kane ma ka po j i hoaoai laua e pepehi ia Mr. Adena." " Aole oia. Ua kuhihewaoe. no ka

mea, he keonimana kela, a he maikai kona mau nanaina me.he keonimana la." " Aole au i kuhihewa, aole loa e hiki ia'u ke kuhihewa. O ia ia ke kumu o kuu kau* maha nni, Na kana mau olelo ao i aiakai lalau i kou kane r a lilo oia he kanaka mo ioa, oiai, o koaa ano raua£e kauaka hoopono. i kou wa i komo hoa raai ai iloko nei »d ka mea kaa paona, aa ike au j koaa hookomo ana i kekahi mea iloko o ka iaka o ka pahu bao nui, a heokomo koke iloko o kqna pakeke. Aole e fc hiki ia'u ke hai aku i ke ano o ua mea la, no ka mea, ua iho oia iloko o kona pakeke." He kanaka ikl a maalea o Mr. Hinnale, | aoie oia i pane hou aku iaia, aka, haalele koke mai la oia i ka pana-kuai, a he!e aku 5a i kona hale hana, a nona pono iho la i ka laka o kona pahu hao nui, kahi i maiamaia ai kana mau waiwai makamae a pau loa. Ma kona nana ana, ike iho ia oia ma ke kau wahi oioi o ka puka ki, e pih ana ke kau wahi apana lepo nalo. līa hoomaopopo ko> ke iho ia oia i ke ano i hana ia ai, i mea e hiki ke hana i ki hou. ■ " I ki aha ia >a o ka manao ana e hana," wahi a ka mea hana gula iaia iho. " Aoi« e j hiki iaia ko komo iioko nei o faa haie, ina aoie I he mea kekahi nana e wehe aku maloko bei. I Ua noonoo iho la oia, a ua maopopo koke ! no hoi iaia ke ano o ka mea i h&na ia ai l'peia.' " £ kuu wahine maikai," wahi aoa ; " He , hana otti kau i hana mai ai no'u i ket.a }a; a | ke maoao nei au e hana aka i kekahi mea i | oi aku ka maikai noo. i hea oe e noho ai o Ladana nei, ke manao oe e noho iialia ia nei ?" j <■ Aole au i ike,'' wahi a 3lebela; "No ka i mea he malihini au i keia wahi." ' " laa pela, e noho oe ia nei; aka mai ho« | ike aku oe i ka wahine maiama hale n? n« mea au i ike īho nei, aote o'u kanalua ao £o< na hoopono, aka no kona kamailio wale akā ; oiai he kahiko oia, a he peni kama* : ilio wale." ■ . * Apono aku ia o Mehpia i k«t)a man oleio j a ma ia wa no i hookani ae ai ke kaaaka ha- | na gula i ka beie kahea—a iloke o kekahi maa mmute, puka mai la kekahi lede kahiko. " E Susana," wahi a kona haku, " E hele oe e hana i wahi moe no ka malihini, ia nei oia e noho ai no kekahi mau ia. He pala. paia kana i iawe mai nei mai kuu kaikama* hine hoahanau mai, na Aliee Adena. •' E hiki mai ana o Miss. Aliee ia nei," wahi a ua kauwa wahioe nei. •' Kua iede , opio e, he mea kaumaha no kona ola ke no> J ho pu oia ine kona makuakane." " Hamau ! e Susana," i hooho ae ai kona i

baks ka papa aicti iaia. » E hootnanojo | oe o Me. AdeQa fao&a makuakane ponoi." No keia ma» hoaoleio' hope i miao akā iho eii ua kauwa wahiue nei. Huli ae la ia a komo hoa aku !a iloko o ka ha!e nui, a akaii akn ia hoi o Meheia mahope ooa. lioko o na po ekolu ma ia hope mai, aa hopa ia iho la o Bifa Eieele a me fae kanatya kokua oua ixiea haaa gula nei ena makai, no ka hoao ana e aihue i ka hale hana o Mr. Binnale. Ua hoopaa ia iho la īloko o knhaie paahao, a iawe ia i Nagate e hookolokolo iaai. iloko o keia hopa ia ana o Nedi Caator kekahi i paa ptt, no ka mea o iakdo. no a pau ka i hele mai e.aihue ika po. Ua hoopai ia lakou he umi kumaeoaha makahiki pakahi e hoopaahao ia ai ma ka hana oolea, no keia mea, ua kaumaha uui loa o Mebela nokana kane,a nokeia kumu, ua hookauiila ia kona heie ana e huii i kana kaikamahine no kekahi mau maiama. (Aole i pau.) > Na poe e Noho ana ma ka Mahima—He ano e xoa.«—l ka nana ana maiūko o na ohlenana īke loa, ua ikeia no ke ano o ka mahi' na, aka, o kino nui wale no nae ke ike maopopo ia, e li'ke la me na meuna, na awaawa. Oka mea pai kii hooleieaka ke- i kahi kokua no ka hooiele ana moi i ke aka o I ka mahina. O keia kii i pniia, hiki no ke heike mai i na kahoaka liilii a pau maiai na ona, a e Mki no ke hoonui ia ae keia mau' mea liilii a pau, ke nana ia maka «ka-hos-nui ike iUaika, Ke nana ia ae ka mea hope ' ua hiki ke ike ia he mau miliona hou aku lea | nui ona mea iloko. Ika waiho ana i keia kit hooleieaka o ka mahina malelo o ka ohe hoonui ike ikaika loa, aohe mea huna e koe ma ka mahina i ka ike ia, a hiki i ka rabita uuku loa e ooho ana maiaiia. Ua manao kekahi kanaka Farani akeakamai, ua loaa iaia kekahi ano pepa hou. I kona hann ana n hoao e pa*'i ke kii maluna' £]aila, a i ka nana ana, aia hoi ua ikeia he poe iahui aiio e loa ke noho ana ma ka mahlna. He pbe hoi aole me ke ea a rae ka wai ko lakou ola ana. Ika hooieie ana ike kii o ka mahiea iloko o ka wa mahina piha, ua hoike ia mai ke ano o na heleheiena o ka poe e noho ana malaila, e Uke !a me he mau aalo {a e kakao aoa maluna olm paīa oka hale. Aole i ike pono ia ke ano o ko lakou mau heleheiena, o ka piko wale no o ko iakou mau poo ka mea ike ia.