Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 33, 28 January 1874 — KA WAHINE A ME KONA HAKU. HE ULIA EEHIA NO KA MANAWA. [ARTICLE]

KA WAHINE A ME KONA HAKU.

HE ULIA EEHIA NO KA MANAWA.

MOKUNA XIII. - He oea haukae oe, aole lie k,mal;a I<aaliele oiaio. Ua 01 ae kou pakiko ina hnku n nie na poe kiekie, innmnn o kn elele o lvou hnnnu : ann mni, a me kou kulana oiaio. SIIAKS.PEARE. . .1 Ike kakaliiaka mahope iho nka hiki hau : ann mai o Kuaka i [<a hale o Herianacota, ua nonoi koke nku h oia e kamailio pu me ka ' Lede lieria»a'.'ota, a uaae mai la ua lede nei e kainailio laua. lieaha la na mapuna olelo i kaanu la umwaena o hua, aohe mea e ae i • loh<; o laua wale no,-malin palia ho mau kukai olelo ikaiLa nm, no ka inea i ka wa • : hoi m.ni ai ka.loio mii ke Keena inai o ka le- ; dr, a hiki i k<>. keeua hookipa kulii o .Sir K&le ! e UuUa 1 i anii noiiii, ,u,i hoi, uu lioike mai la knna iiiku iK'lehekiia i nn hiohionn o ke kauniahii, ua haiken a inuilo ano e. Ninau aku la o Sir Kale, "i'ehea? ua hoike aku nei nnei oe i kuu īnakuahine no i kuu marc ana ?"• " Ac." "A pehea kona ano i kau nana āku?" *' Ua like no me ke ano o na wahine e ae a pau, ka hookiekie a īne ke ano uiiani, i ko I lakou wa e lohe ni no na mea i kupono ole i : ko lakou manao, he ano unhoa kpna mau he- i lehelena i ka'u ike, he piena, me ka hoohiki : ana aole e ike hou ia oe a e "pono x kou mare 'a-na." "Ua hoopoino inai oe ia'u,'' wahi a kana hunona. " Lipuwale ! ! ' i liooho ae ai ka elemakule makuahunowai me kn mino nka iho. " Aole ! au e mauaoio loa i keiu hoohiki ana a kou 5 makuahine, he inanaolana ko'u e hoopauia no kona huhu ina oia e hoolohe pono niai i ana i ka'u mau olelo. Aole au e nonoi aku i ana i ke ahonui o kou makuahine no ka'u ! kaikamahine—ka mea i penaia me na wai hooluu o ka nani, ka maemne a me na kula* na naauao kiekie a pau j Joaa iaia—aole hoi no na waiwai nvn e ili oku ana nona inahope iho o ko'u make ana, aka no kana moopuna i ka liua hookahi oko olua puhaka,—e lilo «ia : i hooilina no kona inoa haaheo. Hepono i ( kou makuahine e puili mai i kana moopuna." " Uaaneane oia e nuku mai ia'ii nn ka i. huna loihi loa i kona lianau aua." v.E Kuaka ! e Kuaka!" Pane aku la ka loio inaalea. *•! mea e ike ia ai ka oiaio o ki apono ana inai o kou makuahine lio kou mau ppmaikai, ua ae umi oia - ma ka hoihoi aoa n.ai ia oe i na uku lioolimalima a pau o Horrtdalana, a ua waihomni mai no hoi i kona huipu ana me oe maluna • o kou mau aina ponoi." . " Ua kaana olelo pu olua ine ke diabolo," wahi a Sir Kule me ke kahaha nui, "ina ua hiki ia oe ke hoohuli ai> i ka inanao o ka lede Berianacot;i. Ua hoapulalu iamai lu oe. u o oe me kou akamai a pau, aole oe i ike inaopopo ī ke auo o kann mau olelo !" ' " Aole i oleio hoopiiliila «vale inai kn lede Bcrianacota i;v'u," wahi a ka loio me ke kuie, " O ka oiaio, aole oia i mahalo loa." "Ke liai aku nei ī<u ia oe, ua hoopoino loa mai oe ia'u," wahi a kana hunona. " Aole, ua hiki uiai ka poino ma ke ano niaikui wale no, : 'i pane aku aix> Kuaka, " Alai ka wa mai e loaa ui ia oe he umikumamalua tausuiii paona i ka makahiki, E kuu Kale ; . ha, ke ku akuka nei na mea a pau me k«i mnopopo lea e like me ka'u inau muii ana aku ii oe. E hele oe e : ike mua i koii lankunhine, alaila holo aku i Ladana."

" I Ladana f heaha ke kumu o ko'u hoio ona ilail.n ! " E lawe mai i kau wahine a>are a meknu keikikane i ka hale nei i ike ai ka lede Beri- ; amcota," i pane aku ai ka elemakuie me ka i leo oka lanakila. " Aole e hiki ke hookaulua : loihi ia ka manawao ks ike ana o kou ma-1 kuahine i kau wahine mare a rae kau keiki. Ua iawa ka ike ana inawaena o'u a me kou i makunhine, o kau wahine waje no koe." Ma ia wa, kikeke maiie ia mai la ka puka |o ke keena, O Miss. 'I'ahe ua mea ia lie kauwa wnhine a ka lede, i hopunaia mai e kona haku wahin£ e kii mai ia Sir Kale e hele koke aku i ke keena o ka lede. " Aole anei oe i lohe,'' i hawanawana aku ai ka Imo me ka mino aka iho. " Pehea kuu makuahine ?" i ninau aku ai o Sir Kale ike kauwa wahine. j " Ua maule oia," ua maule oia wahi ana, " Na keia kanaka ino i pepehi iaia !" kuhikuh) aku la ua kauwa nei ia Kuaka. Aole i kali hou iho o Kale e lohe i kana mau olelo, aka, puka wikiwiki aku ia oia iwaho o ke keena, a heie pololei aku in oia iwaho o ko keena. a hiki ako ia i ke keena o kona makuahine. Anehe aku la o Misa. Tabe e ukali mahope ona, aka, lalau koke aku la o Kuaka ma kona puhaka a hu* ki mai la i hope. " Heaha kau e paa nei ia'u?" i hooho ae ai ka wahine me ka huhu, a ueue ae ia e heino mai ka puliki ia. " Ē pepehimai ana anei oe ia'u?" " Aole au e hana pela," wahi a ka foio. "0 ka pepehi kanaka, he karaima nui loa ia i hoohoio pono ia ai e ka Aha Kau Kanawai he make ka uku ka ii ana. Ua ike anei oe i kekahi mea i liia i ka amana?" " Aole loa !" i hooho ae ai ka wahine me ka liīakau, "Ikeia manawa ae e hiki mai ana, he h rfanaka ana kekahi ma Kelemefoda," waliia ka loio j " A ke ao aku nei au ia oe e hele oe ilaila i ike maka. Oka mea mua au e ike ai he mauamana ma ke alo iho o ka liale pnaliao.—alaila, e ike oe i ka puulu lehulehu ona poo—a me na tausani maka e nßnu ana iluna i ke kanaka karaima e ku ana malalo iho <> na kua amanu i paa ai ke kaula li, oiai ko kanuka li e hoopaa pono ana i ke ka* ula. He mea hoolele i ka haaii ke hopu mua mai na lima o, ke kanaka ii ma ka a-i olohelohe oka mea eii ia ana,—ina nae he wahine, he oi loa akuka makau. E ike auanei oe i ku haaluiu o na lala, e uhi m iho auarH&i he papale loihi ma kona mau maka, e huki ia no ka papa, alaila, e lewa iho no ka lawehala i ka makuni roe he manu la." " No keaha la oe e olelo hooweliweli mai nei ia'u ? Ke nonoi akif nei au ia oe e hookuu mai iaNi," wahi a ka wahine. " Aole o'u makemake e kaohi ia oe," wahi aka loio Kuaka. " Heaha ko'u mea c kaohi wale ai ja o« oiai ua ike au i kou wahi e loaa mau ai ia'u ? No keia hepe aku, he nono ia oe ke hana maikai mai hne ka oluolu kupono 1 ka makuāhonowai kane o kou haku !" " Ae," i pane mai ai kfi wahine a hele aku la. " " Pela, pela—e hele oe ano, aka mai hana ; hou mai ia'o e like me keia." ! " Aoie loa au e hana hou e like me keia,' ; i pane aku ai o Abigaiia iaia i hoomoka aku ai e puka iwaho. " Lapuwale!" i hooho ae ai ua loio nei me ka huhu. "Ua like ko'u hana ana i keia : mea, me ko'u hoolaka ana i ka liona wahine a laka oia, alaila e hoonana ia maiau e ka ilio wahine." ' laia e olelo ana pela, noho iho la oia ma ka papakaukao, a kakau iho ia i kekahi palapalaMoihi na kana kaikamahine, me ka hoike ana aku iaia i ea mea i hana ia ia inanawa. ī ka wa no hoi i komo aku ai oSir Kale i ke keena o ka lede Berianacota, Ipaa aku la oia e noho ana rrie ke ano mumule. Aka, i kona wa i kamailio mai ai i ke beikj ua ike ia aku la kona aao huhu, me he ia ua piha kona kiaba o ka inaina. "E ka makuahine, e kuu makuah-ine! ua kala mai anei oe ia'u ?" ■"Ae/'.i pane mai ai kn makuahine me ke ano hookae a me ka hoowahawaha pu, a oia ae ana mai, aolie ia he oiaio, aka aole i ike ke keiki ike ano o kana olelo. Hooneenee aku la oia i ona la me ka honi hookamani ana i kona Hma. Puana ae In un keiki nei me keia mau huaoleio. "E ka hnuoli o kuu o.la, ē-kuu me» kau nw.-i—" " Ua oki! mai pane mai !" i olelo inai ai ka makuahine me ka leo kahen, « Mai hoopuka hou mai i kekahi huao|elo hookahi. Ua ike au i ka wniwai io o kau m«.-> e olelq mai nei. Eia wale no kou pono, e hoike akea oe i kou mare ann, a ine ka hanau 0 kau keikikane—ka hooilina o kou »J|oa. Ua malnmn «v a hele loa kou makuahunwai, 1 niea e loaa ai ka «pono ia o kau wemme mare, a i ole ia o kau keiki." ; " Aole pela e ka makuahine, aol' loa ppla."

"He mea hiki ole ia!" wahi aka !ede; i•• Ua pau. E kii oe i kau wahine mare a hoihoi mai—-i ka Lede Berianacota hou. E i hoihōi mai iaia ia nei, e hoikeike aku iaia i kou mau hoaaioha,—i na poe ohana o ke ka* ona nei a pau. E hele oe e Kale, eole a'u i mau olelo no e haawi hou aku pona. na kou ; ' makuahonowai kane e ao mai ia oe/ e hoiI hoi Hjai ia lakou a pau ia ne'i." i [ Hopohopo iho la ua keiki nei o pii ino loa ; i <uai ka huhu o kona makuahine, nolaila, ua | haalele koke mai la oia i ke keena. a hele aku la me ka naau kaumaha. Aole i emo ua laulaha ae la ka lono a puni ;ke kulanakauliale maloko o na nupepa no ka mare "ana o Sir Kale Berianacota i ka 1 wahine, a ua lilo ia he mea haohao nui ia e nā kanaka, oiai o ka lima ia o na makahiki 0 kona mare ana, a ua hanao hoi ke keikij kane, o Pinea ka inoa, i kapaia ma ka inoa i o ke kupunakane, Pinea Kuaka Esq., ka loio kaulana a me ke kakau kope. iloko o na ia elua mahope iho oka puka ana ae o keia mau lono papalua, ua 'holo I aku ia ka baroneta a me kona makuahunowai iLadana,|no ka hoihoi ana mai^*'ka . wahine a me Uana keiki i ko lakou home e ? noho ai o hope aku. Mai ka pukaaniani mai i nana aku ai iia : lede i ko laua ; hele ana, a me Sarai Tabe, kana knuwa wahine. i . "E hoomaikai ia na lani no ko laua haia, l ana," i puana ae ai ke kauwa wahine. "Ua i makou loa au no kela loio. Ina owau oe, e Ikuu jede, e aho ko'u kukala akea ana i na ; mea a pau, mamua ae o ka iilo ana he kauwa na kanaka." , ' Aole loa a'u e lilo i kauwa na kekahi ! mea," i pane aku ai kona haku wahine me ; ka malie. " Ina pela, e aho hoi ha.lio'u noho ana a ike i ke kahiko nna o ke kaikamahine a ka ; loio'Kuaka i na daimana ohana o Borodala- ■; na.^. ■ ' 1 "'Aole l«a ii» e lei iamau daimana," i pane'nku ui kona haku wahine me ka manao pa;i. "Ke haohao nei au no kou puni ana e , Sarai ; kuhi hu ua ike lea oe i ke ano o ka'u olelo. O ka'u mau olelo i hai aku ai ia Kale, uoie he mea i ike ike ano. E kii aku oe ; ia Banesa e heie mai i o'u nei." - Me ke kaftaha nui i haalele mai ai ua ! kauwa wahine nei i ke keena, a hele aku la ! e imi ike kuene nui oka hale. i kona hala I ana aku, puana ae la ua lede Berianacota i nei. ■" Ua hoopai pono ia au!" oiai oia e llioomanao ae ana i ka make mainoino ana o : kana kaikomahine Clara, ka mea ana i hooi wahawaha ai. Ua mihi hou iho la ua wa- ■ hine uahoa nei no kona kue ino loa i kana 1 kaikamahine a hiki i kona make ana. "Ua ! loaa ia'u ka uku no ko'u hewa. No ka haakei o ko'u manao, nolaila, ug.* hoopaakiki ia ; kuu naau, ma keia hope aku, e hoohaahaa Ino au ia'u iho. Ke ake nui nei 1-iua la e ; lilo ia laua ka mai kuu makuakane : mai, oia ko laua manao nui, aka, e hoohoka no au i na manao puni waiwai o kela ioio, a me ke kanaka lokoino i kapa iaia iho he ke- ' iki na'u. ina au e ola a-make ana paha, he ; mana no hoohoka ai i ko laua manao." Hemo mai ana ka puka o kona keena, a komo mai la ke kauwa paulele nui a kana kane i niake me na hiohiona kuoo a me ka maiau. "E Banesa, ua lehe anei oe r ka nuhou." Kunou aku la ke Kuene me ka hoike ana ua lohe oia. " Ke manao nei au," wahi a kona haku wahine, " He oiaio loa kau i hoike neai ai ia'u, ua lilo na palapala malalo o kou malama ana i ka loio Kuaka, na palapala hoi a'u i koi aku ai ia oe e ae mai ia'u e nana." " Ua paa kuu manao aia no iaia ua mau palapala la, a ua manao ua hupo la aia oe malalo o kooa mapa/' Ms ia manawa ua houlaula koke ia na papalina o ka lede e ka huhu a " Ua ike au," i olelo hou aku kuene, IMe la ma keia hope aku e nlnoi mai ana oia ia oe e haawi aku i kou ae ana no ka mare ana o kau keiki me kana kaikamai hioe. Ae ua hoopai kupono ia mai oe." "Ae ua pololei loa!" i pane aku ai ka lede me ka ehaeha nui o ka manao, a ia wa hoi i i ala hou mai ai kona mau hoomaoao aloha ana no kaoa kaibamahine poino. "Ua hai mai no oe ia'u pela. Ooē wale no ka mea i ike i ko'u huhu makehewa ana,—ua hewa loa hoi au ma ka hilinai haakei ana maluna oke kahua oka hookae lili. Ua hoahewaia mai oe.ae hoopai ia mai no." " '• He oiaioia, he meaweliweli keia, akahe hoopai kupono no nae." A heaha kau mea i manao at eliana?" " E hele koke ana au mai nei aku," wahi aka lede. " E lawe auanei laua ia Borodalana. E hao mai ana kuu keiki lokoino—a me kona makuahunowai maalea i ko'u mau waiwai hooilina, me kn waiho mai ia'u e noho aku malalo o luua ! Ua ike oe i kona kumukuai." " I ka wa hea e iiualele mai ai oe ?" wahi a Mr. Banesa. ;

'» Oa pono," wahi ana, «' Na'a no e kokna ' iaoe!" . " E hele pu anei oe nae a'u ?" " Aole—aka, e uk»li wale au ma- | Hookokoke aku 14 ka lede iaia, a hawaaa- ' wāna aku la i kekahi mau haaolelo i kona'i pepeiao. Mo ia wa ua hoopihaia ke kaene i' ka hauoli. hope ou no ke kau wahi," i pane aku ai ka 1 elemakule. » Mai hookaulua loa oe. E la- j we pu aku i na daimana o ka ohana me oe." i i "Ma ia ahmhi, ua kan iho la ka lede Be-! rianacota iluna o ke kaa, me Saiai Tabe,' I kona wahine hana, a aie Banesa pa, a holo aku la i Ladana. Aka aole i ukaii loa aku ] 0 Mr. Banesa me iaua, no ka mea i ke ka- | i kahiakanui o kekahi la ae, hoi houmai la : l no ia i ka hale. j Mahope loa iho hoi mai la o Sir Kale Be- | rianacota mai ke kaona mai, me kana wahi- I ne ame ke keiki. Ua kauoha mua ia aku i la na kanaka o ka aina, e hoohiwahiwa aku lakou i ko lakou haku ke hoi mai oia me kana wahine. Ma ka la o kona hiki ana mai, ua ho-a ia ae la kekahi ahi hoomalamalama ma Lekena Heti, a ua kaluaia- hoi kekahi hipi kane nui■• | i mea ahaaina hauoli no na kanaka a pau j | maloko o ka aina, aka~, aole nae me ke ano ; hauoli hoohiehie nui ia ena kanaka; Ooa ; baroneta nei, aole loa oia i mahalo nui ia e ' | na kanaka, a rae kona poe mahiai, a ke mau j nei no hoi ka makamaka hou o ko lakou ' j hoomanao ana no kana mau hana aloha ole I ,ia Clara. Ika wa i hookomo mai ai ke kaa ! pifoko o ka pa, ua haiawai pu ae la kkou me ! ! Banesa, Mrs. Baranadona, a me na kauwa e ' . ae a pau o ka hale i akoakoa ae e haawi aku 1 1 Uko lakou mau aloha no ko lakou haku wai hine hou, —a ia wa ua ano eaela na hele-1 j helena o ka wahine no keia hookiekie hiki. i wawe ia an.a ae ona. ! Ninau ae la o Sir Kale, " Auhea kuu mai kuahine ?" I |Waiho aku la ke Kuene i kekatfKpalapitla i iloko o kona lima, a id wa nana ae la oia i I ka loio Kuaka me ka miao aka iho, i Pa-ne aku la ia. " Eia kekahi mea nana e i hoemi iho i'kou mahalo ia. Ua hai aku au j ia oe, ua hoopoino oe ia'u." j Wehe ae la ia ika paUpala a penei na |olelo o loko: - {AoUipau.)