Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 35, 11 February 1874 — No ka Hawaii Ponoi. [ARTICLE]

No ka Hawaii Ponoi.

He halawai kpe o ka Ahaolelo, a he Moi hou ke kohoia atia. Elua mau inoa o waiho aei do ka Nohoalii, a oka mea o lautf e kohoia, oia auU»i ka mana hookahi me ka Ahaolelo e oo ai ka manao aloha o k&lahui, a xue ka hooiaauia o ka pomaikai o ko Aupuai, ma o keia mau ioli ana o oa kanawai ame ke Kumukanawai, itva he aea b2ti» a pela hoi me ka hoopakika ana i na hoopoaopooo aupuni, īne ka hoomama i na auhau, a i »ie me kekahi mau lilo nui o ka lehulehu nia ka hana ana i ka pomaikai o ka lahui, a me ka hooemi ana i ka pomaikai pili kino. ■ I ka hoomaka ana me keia, he mea poao ke hooemi ia ka Uku Moi i uuiikumamalinia taugani i ka makahiki, " me ka hoohui oieia iukue ae," a i ole, me ka auhau ole ia o kekahi mau waiwai i kaupalenaia. Ca lawa rto keia no keia iahui uuku iiihune, uuku o ka loaa, a ua kupoao iho la no ia uku uo ka Moi. He pono i ke poo o ka lahui ke ai pakiko noea pela hoi me na makaalnaua. lle mea haoohano, a me ka mahaioia nona ke hana oia peta, a o keia uku ua oi papalua aku ka nui mamua o ka uku ia Kamehamelia 111. 0 na loaamakahiki mai na aipa leiaiii niai. e tilo no ia no ke aupuni,—a oko lakou mau hooponopono ana, malalo no ia o ke Kuhina Waiwai» 0 na Kuhina eha, Kuhina o ko na aina e, Kalaiaina, Waiwai, a me na Eanawai, (l/>io Kuhina,) ua hiki no ia ke malamaia a hooponoponoia 8 na mea elua wale no, me ka ukuia o iaua i nu uku makahiki e like me ia i keia wa, i ke poo o kela a me keia oihana- he $5,000. na Oihana Kuhina. Ona uku ona Kakauoielo, & me na luna haahaa iho, aole e pono ko hooemi, - ika, he pono paha ke hookauliilii lakou i ka bana ma kela a me keia mokupuni. O ka uku nmikai me ka nui o ka hana oia ka mea nui. 0 na loaa o ka makahiki 1846, e hoomaka ana mai Aperila 1, a hiki i Maraki3l,lB47, ua manao wale ia he $110,000. Ika makahiki 1842, l ka wa ī komo ai o Dr. Judd, i ka oihana aupuni, he $ ka aio oke Aupuai. Ika īnakahiki 1846 ua hookaaia ua aie laa pau me ka uuku no nae ona loaa o k» aupuni ia wa. E hoopau loa ia kahaawina koa, r.o ka meā, he wahi lupuni uuku keia. Aole e hiki ke manaoia e hooomiia no na iiio o ke Aupuni ma o kona kalana mua e ku nei, aka, he iaea pono ke howmi aui loa ia; a o ka manao ona poe noonoo, he poeio ke hooemiia ma o na ano la i hoikeia maluna »e. He mea kanalua ole pela no e hiki al e hooeini i ka Oihana Hookolokolo, ma kona mau H!o, nie ka hoopoino ole i kona man popo. No na niakahiki ho kanakolu ka « hoomahuahua " ia ana t> na uku makahiki a me na lilo, oiai ka lahui e " emi ana." la wa, hookahi dala ka lilo no ke kane, wahine a me ke keiki pakahi, i keia wa ho meane eiwa dala maluna o ke kane, wahine, a me ke keiki p&kahi. Ina he ake io ko ka Moi, a me ka Poeikohoia, no ka hoopau ana i ka piiikia o ke aupuoi, a no ka pomaikai io a me ke kuokoa o ka lahui,—he pono lakou e hooemi ilaio ina lilo. Ho mea hiki no ke hanaia, a ma kahi o ka i ku ai, malaila auanei e hookoia'i—a he mea hiki no ke banaia me ka hoopau aanawa ole. He pono no 8 hooemiia ka uku o na LiiflBmakaainana, e like me ka uku mua ika hoomaka ana mai—a aoI« oo e manaoia ka pomaikai, a aole hoi aa uku kupHM ole, alaila e hooholo paa ma ka pakiko ana 0 ka hooponopono pakiko ioa ana i na T|)o o ka laEui, oia ka mea i makemakeia, a inaka Moi, oa Kuhina, a me ka Ahaolelo, he makomake nui lakou naka pomaikai o ka lahui, e hoiko mai kkou. ia mea ma ka lakou mau haaa, a e oi aku koiakou iini ana no ka pomaikai o ka lehulehu aaamna o oa pomaikai pUi kiao. Efe kaoakoiu makahiki i haia aku nei, he 1100,000 na lilo o ke aupuni, >a ia wa, he 100 900 ka nui o na kanaka. I keia wa he 5Q£BO I» nui o na kanaka, a o na lilo he $450,000, ua p M mahuahua loa aku na lilo- i ka 450 hapa haa«ri ka nui, a ina e hoohalikeia ka nui ona ka»ka oiawa ame keia, alaila, be9oo hapa laaeri au&ooi no ke poo hookahi. . 1 keia wa, he nui ka haaa maloko o ka Waiwai inamua o kek wa, aolaik, na nui ae ka aoe lawelawe i makemakeia, aka i kula wa, ua aolomua no ka hooponoponoia aaa o ke aupunī, me ka pakui mai o na pilikia o waho, a uaoi nui aku no hoi ka hanaa na Kahha a »e ka oihookolokoio mbw © keia wa. O keia mau hoike ae i& aona lilo ok» aapaai, 4 »» karoka, aole ao i pono kta, aka, k» « BMA aku i na hōike pili aupuni, e ikaia aa aneaee ® a he poao e aaaa ia aa Iwopoaopono hou ma ka hoeoaii ana. %>m,ol n ii«UtthL W sKoM> Eaau mokupuni, ma ke koho wale aaa, amaka Ma aaa hoi i kela a ne keia manawa, pnm bo ° Kuke—4oo,ooo 1823—Ua koho waie aa Muaowi —145.6G0 1833—Ua heluia - •• •• «' wm \fsr; ' " 71^19 }S~; ' ' «• 67,084 1873 ~ s,ai l'a aanaoia, ua aui kwakuka Kap«aa Kake koho waleaaa,aka, iaa ua oi loaaku^caraSeo to«B« wao aa kaaak* »»i ka 1779 aaiahiki »*> ka 1832 a feiklikalB7B,»a ka hoohalika «Mwhano aa wakahiki a ae aa kaaaka, &kUaJ*aM&fei «^k^iTkKt mio ke au kahiko, aawßa nai Mka malka »«« U ua haahaa 1«« a* koho waW aaa. P.-k