Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 35, 11 February 1874 — KA WAHINE A ME KONA HAKU. HE ULIA EEHIA NO KA MANAWA [ARTICLE]

KA WAHINE A ME KONA HAKU.

HE ULIA EEHIA NO KA MANAWA

MOKUNA XIV. 1 O ka'a ika, 1 He kaikamabioe aohe haawina piiiapala, I Aole i fiete kuk « «oie boi i hoomaamae itj 0 ka meanae e pomaikai ai—aole©iaioe Noiailn, he biki no fee ao a ike. [loa, '• Maanei mai e kuu mau mea i aioha «i," wahi a ka wahiae aoo a»o huha nw ka iloha ; « Na'u no e makuna ia-eloa, a hiki i ka wa e hookuu ia mai ai ka naakHakane e E>ioa : e pauleie raai ohia ia'o, e ka'u iaau mea aloha,—aole au e hoopaaiponi ia ulaa.' 1 A he naea lele no ka oili ka lohe ana aku i ka uwauwa a roe ka akaaka a ka poe aka henehene o ke kuianakauhaie no V(oleta a me Kukuna-Mei, mahope hoi o ka hoike oleio ana o ko laua makuakane—ka mea hoi € kai ia ana ma kekahi ala oloii, a malaiia hot i ohai mai ai kekahi kanaka makahaaoha&o, nona ke ka4i mau ana. I ko iakeu aei hiki ma aku roa kahi wahi, oiii mai ia ke poo e kekahi wahine aoo piiaiahi nona paha m makahiki he 50 o fce ola aaa maloko mai e ka pukaaoiani, a ninau mai la : " Hiki mni ia oukoa," a heaha kou pilikia< Kuhikohi aku la ka wahine aeo ane huha i na kaikamahine, me ka hoike ana i kona mau iinia, i kona paa ana i kant aa-daia, a laule i ka wa i haia ia mai ai. A pane hou mai ia ka «ahine aoo p%iahi, " O ka manawa kaawale ole ka hewa e ma< kou, e hete aku ai la hoi e huli ia mea." A hopu ia mai ia o Kukuna-Mei a me Vi* oieta, a hookau ia aku la iiuna o ke kaa ka lima ikaika, a o ko lakou lilo aka ia no ia i ka ahai ana a ka iio, ine ka o-ua mau kaikamahine nei, a hala paha kekahi mau mile, aiaila, me ka wtoo oie o KukunaMei, i ninau aku ai oia i ka wahine aoo : " E lawe ana oe ia maua i hea ?" Pane aku la ka wahine aoo, " i kahi nana 9 malamu mai oiua, e ka'u aioha ?" Pane aku ia o Kukuna«Mei, " Aole o ma> aa makemake e maiama ia mai e kekahi, io'u makemake loa, e hoi hou au i kuu ma* kaakaae! a nolaila e hoi ana no au." (< A he makemake ka oe e paa pu iloko o ka halepaahao," wahi a ka wahine, me kona nanao, o ka olelo hooweiiweli, he mea ia e pio ai ka manao hoi hope i ka makuakane, A pane hou aku ia o Kukuna-Mei, " Aole 0 maua makau no ka paa pu iloko o ka hale* paahao—l kuu manao e aho ka halepaahao, (te maluhia ka noho ana, haunaele, he lai pu wale no ka noho ana—aole anei pela kou manao e Violeta ?" Aohe ekemu aku o ke kaikuaana, ua makau maoli oia, me ka haka pono ana o kona mau.maka i ka wahine aoo ano huhu. A ninau iho la oia iaia iho, pehea ia ka nohe ana aku o ka halepaahao. Aka, ka ke Ka< kuna-Mei olelo, he wahi ia e noho maha ai aoie e ike i na haunaele, e lawelawe inoine mai ai kekahi poe ano holohoiona. Aka, e ka mea knpanaha, o ka uuku ioa o Kukuna* Mei, a he paakiki nae ka manao, a wiwook hoi i ka hoike i kona manaoio. A pane hou aka ia ka wahine, " lna pel» EU>le ha auaaei oe e leiele hele i o ia nei ?" " Hiki no ia'u, eia paha o Violeta ka mea hiki ole," wahi a Kukuna-Mei. A ike ka wahine, i ka luli ole o ka manae 9 ke kaikamepuae, aiaila, hapai hou ae 1* oi«, i mea e makahehi ai ke kaikamahin< manaopaa, oia hoi, ka he&ali ana o ka nh nau a ka wahine ma ka loleaahu maikai, me ka we.he ana i kekahi mau lole wahine siliki maikai: " Pehea hoi olua i ka lole maikai, e ku aj kaliki." " Heaha auanei ka waiwai o ia loie ma| kai, ke oie elanakila ka noho ana, he ōle loa ia," wahi a na kaikamahine. , A no ka nui aloha no o ka wahine, nolaili aa hoaahu oia i keia mau lole ana i na kal kamahine 1 ke kau ona aku o aa mau aa| hu nei, nana ae la kekahi i kekahi, a ike ih£ ta leua i ka nani, o ua mau lole uei. hauoli loa iho la laua, me ka paa like aaa « oa lima pekepeke o laua i kekahi i kekahi, | he mea kamahao no hoi ia i ka ike ana oh£ q ka makai kauwai ia lana nei. 1 ka nana ana aku o ka wahiae i na ka» kamahine i ke ano hou ioa o laua, aiaila, j iku ia oia, •' Aia hoi paha ta, ke oki pau t alna, ua ai ka manu iluna." A wehe bou ae ua mau kaikamahine nei '$ «a lole <r4aua, a hoo iloko o ke e.ke-ili. i A ninau hou ako la o Kukuna-Mei, " $ lilo loa auaoei keia mau lole ia mana ia ?" « Ae, ke mau ko olua hana pono ana, aka 1 ole, alaiia, nenenele no olua," wahi a wahine. "Nawai hoi ko maua hana pono ole ana

ik«, o ka hana pta»o kft iwū ko maua me% < ioie wahi a na kaikamahine A. hene iki iho la ka aka a Violeta, i keū mau oielo a ke kaikaina, a pane aku la ia: " Hookahi no mea poao ia kaua, o ka hoo nmnao a maiama hoi. i na oleio a Uera wahi ne pupuka ano huiw, a e haiva lokomaika ani oia. ia kaua e pono ai," wahi a Kukuna* RSei.. i ka bfee aaa o ka wahine i keia, maa oie? !o%e weiiweii ke kakahaiake ioia nei, ika ua nea oka hnha loa i keia mau oielo mo. A eneou loa iho la ua waiīine nei ia Koknna< Mei. ~ No ke aao maa oie o Kukuna-Mei i keis kaha hanai hou, nolaila, aole ema pili aku, wale no me kona kaikuaana kona moe ina me ka pniiki a paa. A o ka wahine hoi, ua hono ikaika"hī»i oiae hoolaka maik* i keia mau kaikamahine, aka, he oie ka "Ja ia aku. ina e hiamoe a ala ae aoie o Violeta, aj#ila, oluolu ole toa oia, nolaila, aole 8 haalele iki kona kaikuaana iaia. Loihi no ko lakou hele ana, ma keia bua< kai, nui nala a me na po o ka moe ana ma kae alanui. Aia ma kekahi po, ua halawai lakou me na keiki elua a ko lakou haku mai Ladana mai, a moe ma ka hale hookipa o ko laua makoakane. D keia inau keiki, aole < laua makemake e kamailio aka kekahi tae6 ia laua, aa iea,~aoleno hoi me na kawa 0 ka halehookipa. iloko o keia hele hoakai ana—he kakaikabi loa ka loaa o tce alanui, a no ia mea, uaj akahele loa ka hele ana, i mea e hoomappopopo pono ai i r\a wahi i hele ia, i ole e ioaal 1 na pilikia no k» nele i kekahi m'ea e poōo nanao e uhai mai mahope o lakoa net, n<3 ke ala maopopo ole. Ika inri ana oka makuakane o Kukana-Mei ma, ua hiki ole ia iai xe imi a loaa kana mau kaikamahinei ke kaaheie ana ahiki ma kekahi kulanakauhale iole i loaa iki ; ia mai ta oia. ua hai a ma kekahi wahi e\ ' . | kona hoomaopopo loa ana aku, ua lana aei konn manao ua: hoowalewaleia e ka wahine ioo nno huhu. < A olelo iho la oia, ina e loaa iaia ka mea nana i hoowalewaie, alaila, kona ola wale no ka mea e na ai kuu lili. I ka hiki ana'ma na palena o Noretamala« oa, elua paha mile mai ke kulanakaubaUj aku o Felenetona, halawai oia me kekah. kanaka Tikihoioma kona inoa—he mau keneturia paha kona noho hoaama ana no ka waiwai Gerahama. Oka hooilina hope loa 0 ua inoa la, oia no o Hiu Gerahama—ka oiea hoi i koi ia e hui me ka Haku o Dere wenawai, i kona wa i kipa ai i M. H. 1715— 1 ma ia wa no i make ai oia—a o kona mau walwai a pau, ua lawe ia e ke aupuni. 0 na aina mahinaai, ua lele liiiii i kela a me keia mea aina. Ika mahuka ana o Ti« kiholoma, ioaa iaia kekahi wahioe kanemake u Gerehama ka inoa o kana kane. Mamua kku o keia halawai ana Tikiholoma, ua &o< iio mua oia ma ke kulaakaahole o Fuletona. He mea kamahap no i keia wahilil malihini i.kona ike ana i kekahi mau mea hou ma keia wahi ana i hiki ai. A e hele tpau ma oia e makaikai ma kela wahi keia wahi me kona mau kauwa elua. 1 ka hui ana o Tikiholoma rae Mrs. Gere* hama, ua lilo ia i mea wa nui na na kanaka 0 ke kulanakauhale i ka ike hou ia ana o ke kanaka mahiai kahiko nona ka oalo ana no aa la he lehulehu a hoi mai nei me ka waiiioe. Oka hana nui a keia wahine, oka lino mau, a nfa na ahiahi kohaihai e hele ai aia i ka holoholo ma>na kihapai. Mahope iho oka noho ana ina makahiki eloa ; o na mea hoohiluhilu a na kaiaaaioa d ke kulanakauhale, ua aneane loa e pau loa 1 ka naiowale; aka, hoi mamuii ō kekahi niia pomaikai ua pau hou i ke oia, a no ia ola Eina. ua hoohui ia aku me na mea kahi o Hiu Gerahama. i kekahi ahiahi. hoi mai la kekahi raaa leauwa lawelawe etua oia o Kalepa 6«raunu ime Mrs. Wiliama, me na keiki elua mai ko laua kaawale ana iloko o na malama elue L ka nana ana i na helehelena o keia mau ka< ikamahine elua, ua like loa ko laua mau he[ehelena, a no ia mea, ua maeao ia no e«a lehulehu he mau mahoe laaa. £na pee lehihelu, ua haohao jaha oukou i keia mau kaikamahine; nolaila, e hoemanao iho oa> toa, o oa kaikamahine no keia a i» kanaka BMkilo i hoike ia raa ka heomaka ana o kela lAokuna. i ka wa ī hooiauna mua ia «ka ai o K» knoa-Mei a me Violeta imua o iopohopo loa iho ia laua, ao ka honkuekue aaaka nui mai o na maka o ko laoa kahe aalama hoo, a me he mea la, ua awiii pn jsa hoowahawaha me ka malnmake. 1B haele olua a e honi aku ike inha e wahia Mrs. Wiliama. #' Heaha ta ka olua mea e hopohopo aei V jAohe ekemu o Vbleta, aka.-o kona kaika «, ka i pane aku penei: f" No ka mea, aohe wahi ano aihimihi mal d"W kahu nei o maea ia mau.v" »

A.'paae ae la ua wahine nei," He fral a a< palapala anei keia?" No ka lohe pinepine no o oa ano huhu nei i kā olelo ia p ke kula, he mea Kfeliweli ia i kekahi manawa, nokila, oia j ninaa ai no ke kola. Akuaela ke kanaka ®«kilo, a hooweliweii aka la i ua wahine b ®e ka hai aku i keiki kula ana i ike ai, ue hana ia kek&hi moa weliweli. No ka īohe ana o na wahine ael, pioo ā< la oia me ka hooho ana, " auwe ke kula e Haele mai olua e ka'u mau mea nui aole au i hana bksinoaku ia olaa. Ke ma nao nei au, aoie o olua aloha ia'a. A pane aku la o Violeta me ka nahenahi o ka leo, " e hoao no au e aloha aku ia oe ina no oe eae mai ana ia'u e honi aka k A ninau hou ae la ua wahine nei ia Ku &tina-Mei;«« pehea hoi oe V' A i a.e la ua wahi Kukuna-Mei nei, " aoli maopopo ia'n o koa • aloha ia maua, no ki mea, he aaka maa kou mau heleheiena i kt aka,- Me he mēa la no, e hili mai ans oe ia maua." A pane inai la o Mrs. Wiliama, " ina « hana ana keia wahine jjela, alaila, he hoiki ana ia i kona hoowahawaha i ka haku—aol< pono e hana pela, o ka hana oluolu ka pono a pela hoi olua e na kaikamahine,-a pane.ae la ka wahine ano huhu, "he lea no paha keia mau kaikamahiae i ka malama ia no k4 mai na pilikia' mai o ke alaaui a hiki wale nei, a o ke ano e mai nei no ia onaolelo/ Pane koke ae la no o Kukuna-Mei, " aole no o maua makemake e hele mai, naii wale no i koi mai ia maua e hele mai me oe, a u ka makaakane o maua." A papa mai la o Wiliama i ka wahine, me ka i ana, " He mea makehewa wale no na hoonui olelo ana i keia mau kaikamahine lii< lii—o lilo auanei ia mau olelo, i mea hooka' aanaha ia laua." - A lohe ua wahine ano huhu nei i keie mau olelo a Wiliama. ua hiki ole iaia ke eIW mu aku i hookahi huaolelo, me he mea la ua puua i kekahi mea paakiki kona puu. A noho mumule wale iho la no oia me ka noo ana i kana ninau e waiho aku ai imua ona—a penei oio i ninau aku ai: " Ke manao nei anei oe, oia mau oielohe meaio ia e hookananuha ai i na kaikamaEiae ?" v Ae,":-wahi a Wiliama. loa io pela, alnilā, he oiaio, ua hewa i( Etu, no ka mea. ua hana no au pela, a ma hi mea io, i keakea ia ai ka'u hoomalu ana j keia mau kaikamahine," wahi a ka wahim 100 ano huhu. A kahea aku la o Mrs. Wiliama ia Violeta b hele mai e honi me ka wahine kahu o teaa. A i mai la hoi o Mrs. Gerehama ia Wiliama, " O Violeta ka'a, a o Kukuna-Mei kau e malama ai, a e noho no hoi eia me oe ma kou rumi, a e hoi no hoi au me -ka'a ma ko'u wahi." " loa e noho ana o Violeta ma kahi e, alaila, he pono no au e hele pu me ia," wahi a Kukuna-Mei. " Pela no aka mahope aku," wahi a Mra, Wiliama, me ka ialaa ino ana i ka lima o ke kaikamahine, me ka i ana, " E hoi pu oe me »'a ke oluolu oe." Uwe ae la o Violeta, iloko o ia wa e kauo ia ana ka lima e Mrs. Wiliama, no keia mea, aa lele mai o Kukuna-Mei, a puili ma ka ai 0 ke kaikuaana. <• No keaha koa mea i makemai» ole ai i keia wahi maikōi loa f" t ninau aku ai ti Mre. Wiliama ia Kukuna-Mei. • I mai la o Violeta, " Oa piii pa ia e main 1 na manawa a paa loa, nolaila, ua pipiii Uhi ka naau o keia kaikamahine ia'u." - He hoowahawaha paha nou ia'u i manae ii oe e hahai i ko kaikaina V' i ninaa aka • ō Mrs. Gerehama. ' " Aok o kuu kaikaina wale k$ aloha ia'm »wau no kahi aloha iaia," wahifcVioteta. 1 No keia ja)ea, ua hooholek e hele Uke m kaikamahiae »a kahi hookahi, a e naho ps ioi. Nokila, ua hooaoho ta na l»ikamaii: ae iloko o ka rumi hookahi me ko kaawah ba o ke kahu i manaoia, oia hoi ka wahi» ioo aoo huhu, mamulio ka makau o &a ta|l eamahine. I kekahi mau hora o kela a me keia k, i ia ai aa maa kaikaenahine aei kahi o Kalepa Banaaa. aana eao mai ii laua ma na mea hoo&aauao, mamali o koea awe aea i ka oihana kamaao. Ma i a< ifeaikf ia ai k»t« raaa kaikamahiee, a o V»« ka mea i lanakila koke maiana o kast laawma, o Kutrana-M«i h»i, eiike me kona auku pela «o hoi kahi ike i ioa mai iaia. No ka makemak» iaa o Mrs. WUiama * ;ke keia mau kaikamahiae i ka palapak, no< laila, ua kau ia he rula ikaika maluna o ken naa kaikamahiae, aole e ae ia e launa aht me kekahi poe j ina e pau ke kala hoi ei ilokl o ka haie i pa ia a o waho bm lta pa kiekie loa, i ole e hiki la hua ke heh iwahe. Iloko o keia hoopaa ia aoa o kew m* kaikamahiae, aa kiki ele loa ia laua ka K>ho oluoiu. Aole no hoi eaeia e naiowa le ko laua mau maka mai na kahu aku nana » maiama.i hookahi aekona. „ (Aok