Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 36, 18 February 1874 — HAUNAELE WELIWELI! [ARTICLE]

HAUNAELE WELIWELI!

Ke Mie kipl knloko o k» poo E»ili 1 ka Ji»>hvalyti«— 15 fc«»m«knlaan» I eha a malnoinol—Hanalno la k* Ht)e Hpoko>ok«io/e un kipl-K» pepekl hoamainolno noi la o ke kanaka i like me ko ka hololiolona—K«i iioka ka poe liookaanaeie e koko liou k» Ahaoieio, o Ema ka Moiwahine o Hawaii nei—Wawakiia na lako tole-a haeUaeia na pepa, a nte aa bnke kanawa!» ka Haie Hookeiokolo—Qe keana m&aaonao ke ike »kn—Hooinaloia ka hannaele e na koa o oa Mannwa Amerika, a nie ka Beritanla. 0 la 12 o Feberuan o ka m. h. 1874« he ia kaulana ia e hoomanao ia' ai ma ka moolelo o Hawaii nei, aole wale no ma ke aoo, o ka ia ia i kaheaia'i ka Ahaolelo Kaikawa o ka m. ii. 1374, no ke koho Moi ana, aole hoi no ke koho ana o ba Ahaolelo Kuikawa i ke Alil Davida Kalakaua, he Moi no ko Hawaii Pae Aina, e )gke me na hoakaka ana o ke Kumukaoawai, aka, he la kaulana no kekahi haunaeie weliweli i ike ia ma Hawaii nei iloko o na makahiki he kaōakolu a keu o konō ku aupuni ana—i hoalaia mai waena mai o na kahaka aoo hehena. i pili mahope o ka Moiwahine, nona ka lua o na inoa i waiho aku no ke koho ia mai e ka Ahaoielo he Moiwahine no ke Aupuni Hawaii. . 1 ka hora ekoiu a mahopo iho, o ka auwina la Poaha, i ka wa i puana ae ai ka Fere» sinena o ka Ahaolelo, ua kohoia ke Aiii Davida Kalakaūa, he Moi no ko Hawaii Pae Aina. ua hoao ae la kekahi poe o ke anaina e huro, aka, ua papaia e na Makai. He mau ieo huro no hoi kekahi i iohe ia mai waena mai o ka iehulehu mawaho, aka, ua huikau pu me na ieo uwa huhu n ka poe ī pili mai hope o ka Moiwahine. O keia iho ia ka i manawa i pii loa ai ke okaikai mawaena o ua poe la. Ua lohe ia aku ia na leo kahea o keia a me keia ano ino. " E kupaa na kanaka !" .«• E pepehi i na Lunamakaainann a | pau." "E makaala ouliou o pakele auanei kekahi!'' Ua ala mai la na ano pioo iwaeI na o ka iehuiehu i manao e hoohaunaeie, a e . hio ana lakou ma o a maanei. E haka pūno i <ina ko lakou mau maka i na puka komo a me na puka aniani o ka Hale Ahaolelo. Mamua ae o ka wa i noho ai ka Ahaolelo a iloko hoi o ka wa e noho ana ka Ahaoleio, ua iohe ia aku la ka haioleio ana a na poe j aiakai o ka Moiwahine. Aoie mea imua o ia : iehulehu ma ka aoao o ke Keiki Aiii, ina e hoao ana kekahi e hana peia, o kona hopena e haehae iiilii ia no ia e na lima o na kana> ka i inaina a hoino, me ka lili kumu ole ane i ke Keiki Aiii. No ka mea ina e iohe ie kekahi kanaka e oielo mahaio ana no k« Keiki Aiii, ua pa koke no kona poo i ka ia> au, a i ole ia, aiaiia, ua koi ia mai la oia e • •' • ■ < -.ia uieio, a i paakiki aku, h< eha no ka hopena. O ka hapa nui o na ka> naka hoohaunaele i akoakoa mai u puni ke Haie Hookolokoio, he poe ano naaupo no huii maliope o ka Moiwahine, a iiepoe i hoo naauao hapaia ia me ka noonoo ole i ke ane 0 ka iakou mea e hana ai. O ka poe naauae maoli mawa«na o ia puuiu, ua hakalia kt iakou huhu, me ke akaheie, aka, o ka nui, uī hoike akaka ia ko lakou huhu ma ke ano < ka lakou mau nana a me ka olelo ana. A nie he mea la na kekahi poe naauao mawa ena o keia puulu i okomo i na oleio wela, mi ke ao ana i ko iakou poe hapa hupo, a ua liii ka lakou mau alakai ana i kumu e paakik ino ioa ai ka poe hupo a haaieie i fca noono< ; maikai ana, a me ka nana ana i ko hai pone kino, a me ka waiwai, noiaila, ua wawahiis ka mana o ke kanawai a me ka maluhia e ka aina. Ua hana aku lakou ī ka mea kue ke kanawai a me ke karaima kiekie loa, e hookumu ai i ke kipi a me ka haunaele huliamahi o ke aupuni. Ua oleio ia, ua kone aku keia poe alakaij na kanaka o Koolau poko (o K&mohe me paha ka hapa nuij a ro , Ewa, ā me ka poa i pili mahope o ka Moi wahin? ma ea wahi e ae o keia Mofeupuni < hele Kiai. Ua hoio nui mai na kanaka o m wahi e ae maiuna o na lio me ka makaukai e hoeha i na Lunamakaainana ke koho lakou 1 kekahi mea e ae, aole ī ka Moiwahine. Ma ka manawa i puka aku ffi na Komiie i kohoia no ka lawe ana aku i ka olelo hoik« j a ka Ahaoleio i ka Moi i kohoia aia hoi. ua halawai mat la lakou me na hopena poioo O keia raau Komike, oia no na Hons. Ka« , ukaha, Moehonua, Mar£in opio, Aholo' a me Kaiue. Ua paa ia ko iakou kaa i kau ai, a ua wawahiia; O ka Hoa. Moehonua kai hohauia i ka laau, a kuiia, a palaha iho la ow iialo, a na kekahi poe e ae i kokua a pakelo ai ia wa, a hoihoi hou ia iloko o ka Hal« Hookolokolo. O kekahi o kona mau hoa i heie pu ai ua pakeie mahunehune mai lakou me na wahi manuheu iki o ke kiuo, a me ke kapa. O keia ka hoomaka ana o ka haunaele akea, me (ia nana oleia o ko hai p O . ho pilikino, k» waiwai, a roe ka maluhia. Ia makou e hoomaka nei e hoike aku no keia haunaele weliweii i ikeia, he mea kbumaha no, a me ka minamina, o ka inoa makamae kekahi o ko kakou Moiwahine kauiana i komo pu iioko o keia paumaele ino. No kamea, he mea hiki ole ia makou ke iawe mai i nn inoa o ka poe nana i hana keia ino, me ke komo pu ole o kela fKiniinoa pi. ;li laula, "napoeipūi ntahope o ka Moiwahi. ne." Aole oia i hana maoli, aole hoi-i lawelawe, aka, o ka poe maialo ona ka i lawelawe i na hanaino, me ko lakou manao ole i ka hanohano a me ka laahia o ka inoa a lakou 1 hilinai ai. heaha ka huaoielo e hiki la inakou ke honte maopopo lea aku i ke āno o keia poe kafaka hana ino! Heaha ka feni nana « lea i ko iakou inoa, e kapa aku ai 6>a ka oielo maopopo ana ! Aole ma na

ano maikai l aka laa'ke aao ino m ek&pi aka ai. U» me na holohoioaahihiiifene iloko o ka wa i hoopii ino ia ai ko iakoo huhu. He wahi manao liauak'a iki ma kekahi ano, ake, ma keleahi auo, he iao loa » oJ alto ka haahaa mamaa oka pegan&! tJa hoopiha ia paha lakou me na uhane daimomo O ko Eakou mau koDttna naaupo kahiko. He mea hilahiia i ike ia ! No ka mea, mahope iho & ko kakou akena la aoa he lahaikanaka raa» lama kanawai, he lahui noho maluhia, a he hook>he. aiu hoi, ua puka ae la keia ino, nana e hapala pu i na inoa maikai a pau <f kakoa i iaulaha roua aku. O keia la oke koho Moi maa afta, he la ia i piha.i ka hauoli, a me ka pomaikai; aka, o keia la koho Moi» he'la e waia oi, he fa no ka hookahe ana i na koko haia oie, a he la no kekahi heana manaouao i ike ote ia kona mea jike mawaeea o kakou no.kekahi mau makahiki loihi i hala | aku nei ■ ■■■.•.. | Oiai ka hoomaka ana e pepehi i na Konii- j ie i hoike ia ae ia maluna, ia wa, ke uluaoa | ioa mai la na manao a>a o ka poe hoohauna-1 ele. Ua ike lakou aohe mea e kue raai ika lakou hana mua-.ma ka pepehi ana i ka Ma* jor Moehonua a me kona poe hoa, nolaila, ua ikaika ko iakou a-a weliweli i keia wa. Ua laiau na iima i na pauku, iaau, ua wiliwili mai t na puupuu i nA. : lusaMQfayimaiia, me ka oniu ana i na laau. lohe la na leo e oielo ana " Paka mai oukou e na lunamakaainana i waho nei, mnke loa oukou ika pepehiia e makou/' Ma keia manawa o na hoa komite i holo pii ai m.e ka Major Moehonua ma ke kaa, ua pakele mahunehone mai lakou i ka lima a ua hoi hou iioko o ka Jiale Hookolokolo. Hookahi haole iwaena o keia haunaele mua ano, i eha, p John Moley kona inoa. Ua hahauia i ka laau, a e ole e hiki aku ke Kanikela Wodehouse malailu pakele ai kona j o!a. ;

Ua hoao aku ka liamuku, u me ka Hope j Ilamuku.ame na makai e hoomalu i nsi ka-1 nnka, aole hiki, & o ka pokole, o ka mana o j na makai kulanakau-hale be he mea ole loa ia.iloko o k.v poho lima o ka lehulehu hoōhaunaele. O kekahi oiau makai i hoao aku e hoomalu, ua hapaiia e na kanakailuna, aole nae i hana inoia ko lakou mau ki no. Ona Lunamakaainana wale no ka ili* na o ko lakou ukiuki, aole i kahi raea e ae. I ka hoopanee ana o ka Ahaoleio, hoomaka alni la na Lunamakaainana e iho ilalo, aia hoi, pae mai la na leo, "ua eha mai la ka Mojor Moehonua i na kanaka." Nani i lia pioo ona Hoa Ahaoleio i keia wa ! Ua i ane kau mai la ka li makau. Ina e kiei aku { mawaho o ka Hale Hookolokolo, e haiawai | mai no ia me na maka uahoa ona kanaka I i hele a nau na kui. i Iloko o keia mana^va t ua loheia aku )a na | leo paipai hou a kekahi poe alakai hod&au< l naele, e kahea ana, e malamaia na puka a pau, o hemo malu aku auanei kekahi Luna» iib uiuu iiiluuee pukule wole no ke kali ana, aka, ua hoonaukiuki loa na ! poe hoohaunaele no ka puka koke ole mai 0 na Lunamakaainana iwaho, nolaila. ua hoomaka koke ae la ke kahea ana o kekahi poe, e kojno aku iloko o ka Hale. Mamua ae o ka hoomaka ana o na poe hoohaunaele e komo, ua hoopuka ae kekahi mau hoa Lunamakaainana i ka manao e ; kauohaia na koa o na manuwa e lu nei i ke awa, e hele mai e kokua ia.lakou. Aole, 1 puka mua keia mau kauoha, ua naha e mai la ka puka ma ke kala ma Waikiki, ma ka hoonouia me na pohaku, a me ka hahau ia ika laau. Ua komo mai la ka poe inaI ina ino iloko o ka Hale Hookolokolo, a hoo* { maka aku la lakou e hana ino i na iunama- | kaainana i loaa i ko lakou lima. | (Aoh ipau.) | tE7" No ka piha loa oka ka kou pepa o keI la la, nolaila, ua koe kekahi mau palapaia ano nui: a e hoopuka ia aku no: ia ina ka pepa o keia. pule ae. 817" Ka īnoa o ka poe i loaa a hoopaa ia 0 ka huina kanaka hoohaanaeie weliweli ku 1 ka manaonao ioa, me ke kue i ke Kumukanawai, a me na Kanawai, mahope iho o ke koho ana o ka Ahaoielo ia Oavid Kalakaua i Moi no Hawaii nei, ma ka Poaha Feb. 12, i hala ae nei, oia keia malalo nei; aole nae i pau loa i ka loaa ke holi nei no = —Kanealii, Kealakua, Puweuweu, P*ajaala, Keoneloa, Kinilau.Kaiama, Kahaiomam-m Kuaana, Kaailuwale, Kekapa, Koalii, Kapilau,' John Kaulahea, Kameheu, Opiopio, aloha, Paaoao, Moluhi, Maikai, Naoo, Kalua, Kamakea, Kaailuhau, Kapule, Pa, Wa». Brown, Rev. G. W. Piiipo, (helaia,) Moio, Alohikea, Ueo. Beli, Kapoa, Kalama, Kuaiwa, Keku, Ka--Kanepaiki, Mahoe 1, U. H. Mahi, Keoki. Mahoe 2, Kahele, Keikeikai, (mai,) baka, Kaluaioahu, Kailioakea, Naiiipefe®eia,Makaula, Keakui, Puhihale, Kalani, Koioa« Piko, Koa, Wm. S. Pahukula, Naholowaa, Vietot Bremond, (helaia,) Hapa, Kupele, Kuakea, Oopa, Hapauoa, Kanui, S. Kailaa, W. Maholona, Piipiilaai, Kale, Wailek, Kaluumau, Pake, Lohiau, Nuhi. |