Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 37, 25 February 1874 — KA WAHINE A ME KONA HAKU. HE ULIA EEHIA NO KA MANAWA. [ARTICLE]

KA WAHINE A ME KONA HAKU.

HE ULIA EEHIA NO KA MANAWA.

A ku ue l.i ke kanaka nana i l<ol<uu o Aliee a hoi aliu. l i i kona wahi me ke aloha ole mai o ko makuakane lokoino, r ka mea nana i hoopakele ke ola o knna koikamahine. A no ka manuo o ua kannka nei e ike hou ia Aliee, i i wale ibo la no oia, " apopo ka la Subati, a malia hoi o hele ae o Aliee, alaila, ike hou au 1 kona mau helehelena oluoiu ; a na kiinaka i hooili uiai aii i ka mohai ino nialunn o ke kino palupalu o ka lede Aliee. Mainuli o ka mahalo piho. o ua kanaka nei ia Alieei i puana ne ai oiaj " lloUo o ka naoi hemolele o ka naau o ke:a kaikamahine, e iike me «a aneln, pela no hoi i ili inai ai ka manao Uue o na kanaka hilahila ole, aka, na ke koi nna mai o ke nloha i ka ike una nku e pepehiia mai ana, no ia meu i kokua ia ai a pakele ai ke ola." A hnla aku In ke kanaka uwao, alaila, puka aku 1« o Nikolao Adena ma kahi a ke kannka uwao i ku ni,-:a no ka manao o ua kanaka nei e hum loa i kona inau helehelena, no in mea, ua hooiho- loa iho la keia i ka papale ona a hiki i na ninka. 1 ka la nei hoiiki aku i. un kanaka lokoino nei, he ano e lou no koii.i helohelen;i u me ka anhu, a ole iio i emo, o ka iho aku Ij no iu o uu ka>iak:i ino nei, ma hahi o ke kaikamahine e wehewehe am> i kona aahu i weluweiu i na kanaka powa. 1 ka hiki anu aku o ua inakuakane nei i kalu o ke kaikamahine e noho ana, ninau aku lu oia, •'! kahi e aku nei paha oe i hele ai ?" " Ae," walii a A^liee. " A o kou hoi ana mai nei no ia la ?*' i ninau aku ai makuakane. •' Ae, i ko'u hele ana ajtu nbi r halawai au me kekahi mao hanaka kolohe elua ma k« alanui, ua ona i ka rama a hana ino ia au me ka haehae ana i kuu kapa. Aka ma ke kokua ana o kekahi kanaka keonimana mai«ai i pakele ai au," wahi tj- Aliee. A iloko o keia mau olelo a Aliee, aole i manaoio aku ka makuakane. O koni manao inaoli, he wahahee wilē no keia hana a ke, kaikamahine. 0 .~;~ Mo keia ano kanalua o ka makuakane, ua pane hou nku ke kaikamahine," He oiaio loa keia a'u e hai aku nei ia oe e kuu makuakane. Aole no anei ou ike mai i ko'u helehelena aao e Ja ?" " Ka ho-ho ! o ka ana anei o ko koioka,'he mea waie no anei ia e hoike mai ana ua pepehi'ia oe, aole he hana okoa l' lea ninau ano e a ua makuakane nei. Eia au ke ninou hou aku nei, ".Henha ka hewa o ka iole, o ka ai, ka noho ana oluolu ma na mea e pili ana i ka rula o ke ola kino. Nolaila, he pono e hooko ia ke kunawai, oia hoi ka laau hahau." "E like me ku hana ana i ke kauwa lu ea ?" ka ninau a Aliee. " Aole no ha kauwa wale ia mea, aka, ua pili i kelaa me keia mea,* i mihi ai i kana hana kue ana. Aole poniaikai e loaa mai i. ke kanaka waiwai kue i na kanawai o ka pono io. Aia wale no a hoopai ia oia no ke kue artn, alaiia, loaa ka oluolu a me ka pemaikai o ka uoho ana ma keia ao," wahi a ka makuakaae. ! A pane aku la o. Aliee, ina hoi ua hooj>ai wale aku oe i kekahi mea me ka hewa io ole, Biailar" Heaha oe a na Lnni e kapa inai ai ia oe ?' me ke kuhikuiii ana i kona linia iluna. : A lolie ka makuakane i kein mau olelu a Aliee, he inea e loa kr. ino o kona manao no ka pilia loa i ka huhu i keia mau hunolelp anoano a ke kaikamahiue, a o ko puka koiee aku la no ia me ke kōmo ana iloko o kona rumi e helu ai i ke dala ana, me ka pane ola mai i hookahi huaolelo hou ia Aliee no kuknhi mau hora. A o ke kanaka nana i uwao, aia no uia i kona wnhi ine kona hoonianao ana i ke ao ae, alaila, hek i ka luakiui, a nialaili». b halawai hou ai me Aliee, nole loa nae i hiki aku o Alke ia oo nna ae|, alail», nalu wale iho ln no ua kanaka neij i ke kuniu i hele oleuku aio Alieoi kn pj»le. A ina i;* inan'la mai, hoohali jnM<» whlp»

| aku la no ka makuakane, nra na mea pili i i ka launa hewa o Aliee. A pau ia ūlelo ana o ua makuakane nei no ka launa hewa, alaila, hoohele hou ua makuakahe nei i ka oleio ana no ka mare./0 keia Olelo ana, aole no ka manaopono maoli, aka, he nalu i wahi e pane mai ai ke kaikamahlne, alaila, maopopo i ua maknakane , kuko "me nei. Aole me ke kaikamahine i pane aku. A i ka heleanao Aliee vka|Mlei kekahi ahiahi, halawai iho la oia me ke l&mika nana i uwao mai na kanaka pown mai elua, a ' ninau mai la ua kanaka~nei, " Heaha kou mea e ano kaumaha nei. me'he mea ia, ua hookaumaha ia iA>u manao no' kekahi niea. A ke makemake loa nei au e ike pono i kou mea e kaumaha nei. Ke olelonei au,inahe mea hiki ia'u ke hana aku, alaila, ke ae nei no au, nolaila, mai huna oe i kou manao, no ■!■ ka mea, ke hoohiki paa nei au e hooko akul kau mea e hai mai ai. Aole i pane iki aku o Aliee no keia mau olelo, aka, noonoo no oia i ke ano o ia mau olelo, a mamuli o ke nno nui a paa hoi o ka i 1 manno o ua kanaka nei, alaila, haliu pono aku la o Aliee a nana aku la i kona mau ma- ! ka, a ninau aku la : " K hoolio io ana no anei oe ke pane aku ! au ma kekahi mea ?" ka ninau aAliee. " Ae, e hooko no au, a e hai wale &ku no ' nae au ia oe, aoleau he kanaka waiwailoa, | ak4, he hiki no nae ia'u ke maiama oluolu i ■ ke ola o kekahi mea e lilo anana'u ma ka hoohui in ana ma ka mare," wahi a ke kanaka. 0 ke kumu o keia olelo ana o ke kanaka, ; no kona ike ana he kanaka waiwai nui o Mr. : Adena, a pela hoi e' iii mai ai kona waiwai ; malonu o kana kaikamnhme, no keia mea i hoike pau ai oia i kona kulana. Aoie ma- ' nao nui keia kanaka no ka Waiwai, aka, mai muli wale no o kona aloha ia Aliee i noi aku ai oia. A noonoo iho U o Aliee, o kona mare me keia kaualo 'ka pono loa. 1 mea nae e pono loa iii o kn hui e ma ka mare ana mamua, no k;i mea, ina e lohe ana o Mr. Adena, alaila, e mawehe ana oia me ka huhu ino loa no keia mea o k«w mare. A ninau hou aku la o Aliee i ua kanaka nei, " Uu ike no anei oe i £tuu makuakane ma kona ano a me kana mau hana? Aole paha he kanaka huhu e like ai me keia kanaka a'u i ike ai ma keia honua." ■' He huhu ea ? ina pela, alaila, he pono m> ia ke nooooo ,pODO i kou mea e pono ai, ; ma ke koho ana i kekahi mea, i mea nana ' oe e maiama," wahi a ke kaoaka uwao. Aole nae akuo Alieee pane aku | no keia noi. " I ekolu la ou e Aliee e noonoo ai no keia ! uaea," wahi a ke kanaka. 1 aku la o Aiiee, "Pokole loa hof ia mau : la, oiai, ua lohe wale au, he mea nui ka mare ana, aole he mea hele ululu, nolaila, e hooloihi aku ka poao o ka maoawa e nooaeo ai, a hoopau ae la Uua i ka laua mau kamailio, a hoi mai la ō Aliee i kona hale, a peia no hoi ke kanaka. 1 ko Aliee hiki ana i ka hale. ike aku la oia i kona makuakane, ua hailepo o luna, alaila, pan« aku la oia, " Heaba mai nei keia 1 ou e kau makuakane.ua heleoe a hailepo ' loa ?" A nui ae la ka ieo o ua kanaka nei me ka huhu loa. A pane aku ke kaikaniahine,° " Eia no ka j ai ke waiho mai nei, nolaila, he pono bu ke i waiho aku imya ou," i ai iho ai oe. A pane kakana hou mai ia k& makaakane " Aole aa e ai, oiai, oa minamina loa aa > ke dala i liloJno kt koloka au I haehae ai." Pane aku la ke kaikamahine, " Ua kuhi hewa loa oe, aole nau ke dala i ioaa mai ai ia koloka, be dala ia na ko'a nui mai." " Ua ike no au o kuu dala oo ia i<tuu»(£' ai e ko makuahipe," wahi a ka makoakane lokoino. " Auwe! ua hao la ka ko dala e kuu inakuahine?" i ninau aku ai o Aiiee. "Aeiuahao iae ko makuahine, a.peU ana no oe, nolaila, ke hoino loaaka nei au ia olua a i elua me ko wahi a ka makuakane. " Auwe! kou hana ino i kau wahine a me kau mea opiopio oia hoi ewau nei e kokua nei la oe ma na hana a pau loa au i makemake ai. Mai na hana nui hiki ponoole a i na mea liilii. 1 ka lohe ana o ua makuakane ino nei, i keia mau olelo a Aliee, he mea e ka huhu, a puka koke ae U iwaho me ka namunama liilii « ka pau o ke dala ana. ina paha o keia papa leo ana o ka makuakane me ke kaikamahine, a o ke kanaka i noi.mai ai e mare koke ia wa, ina oa hilahila loa o Aliee Aka aole 4la ilaila ia wa, aolaila, aole i ike iu keia ino o ka makuakaJe o Aliee. j I kekahi kakahiaka ae, hele ua kanaka n*i i kekahi hale kauka. He mea hao

loa iteia hele aoa o ua kanaka lokoino nei i | ka hale |iauka. I kona hibi ana altu, ninau aku ia Qia, " Aole nae paha au laau make I" »1 laau make! aole o makou kuai wale aku, aia waie no a he laau hoomake iole a peia aku, I alaik.ae »a e kuai lilo aku," wahi o ka mea I fcaai laau iapaaa. [ •' Ka i noa hoi, he maa hoomake iole no \ hoi ka'u mea i makenaake ai i iaau make." " Auwe! ua hoopilikia ia anei kou baie e |na iole, 1 ' i pane mai at ke kanaka k«ai laA. | A ninau'hou aku ia ua kanaka maoa nei, "Aoleanei e loaa ana ia'u kekahi laau mafce: v-v:' " Loaa no ia oe/' a kii aku ia ua kanaka kuai laau nei, a kaupaona ibo la i kekahi wahi mea iki, a haawi mai ia i ua ka kanaka maua nei. Aoao mai la ua kaniaka kuai laau nei, e hapaia i ka laau iluna o kekahi apana palaoa me ka waiu bata, alaiia, waiho aku roa kahi o na ioie e heie mai ai. A uku aku la ua kanaka maua nei i ka i uku o ka laau make me ka namunamu ole— he mea kamahao loa ia iua kanaka nei ka namunamu ole i ke dala i liio aku ta no ka !aau, oiai. i na wa a paue lilo ai kana dala, he namonamu no ka nai loa o ka minamina i ke dala . A hoi mai ia ua maua nei, nglu wale iho la no ke itanaka kuai laau iloko ona, iloko o keia kaawale aaa mai nei o ke kanaka, pololi loa aku la na iole, i lōa no a haawi la aku ka pa-paa palaoa me ka laau

{ make o ka wa no ia e ai ia mai ai e na iole, j a o ka p4u no ia i ka make. la hele ana o ua kanaka maua nei ke haohao !a o Aliee. i ka loihi o ka hele ana o ka : makuakane. Oiai e ake loa ana oia e al, i nolaila, ua lawe e mai no oia i kana pa pala-! oa me ke kiaha wai a waiho no iluna o ke pakaukau o kona rumi. A i ke komo ana mai o ua makuakane lo- ■ koino nei, aia hoi e W|jhQ ana ke»pa ai a ke: kaikamahine ma ka rumi a kioia īho ia oiliika laau make iloko, a i ke komo hou ana mai o ke kaikamahine, haawi ia aku la ua ! pa mea ai nei i ka popoki a ai ia a pau loa. I Hoi aku la ua kanaka moua nei iloko o kona iumi, e noho ai me ka maoao nai e make ke kaikamahine. A hala ka makuakane iloko o koaa rumi o ko ke kaikamahine hele no ia 4 mate i ke kanaka i noi mai ai iaia, oia hoi o Haku Moataona. No ka lai ku loa o ua ahiahi nei, alaila, i iho la.ua kanaka ino nei, ua hiamoe aku nei paha ua kaikamahine ino nei, e kii paha au e hoala, aka, aole i kii koke e hoala. A liuHu loa, aiaila, kii aka la ua kanaka aei e hoala. " Ē Aliee e! e Aliee e!" Aola o mai o: Alioe, alaiia, manao iho ia ua kanaka nei, |ua make o Aliee. A nuiae (a kona awa ana j me ke ano hauoli, e i ana, "Ua make kuu I kaikamahine.'i. 0 j A halawai mai la kekahi kanaka o Dr. Girjkina kona inoa, ninau mai !a oia, heaha la au e uwa nei ? Pane mai la ua kanaka nei, " Ua make kuu kaikamahine." Hai aku ia ke Kauka Girikina, •< Auwe, aia ko kaikamahine ke mare ia ia e ke kahunapuie me ka Haku B4oataona." Ia wa i iohe ai ua kanaka ino nei, he weiiweli ka huhu, me ka i ana, " Aole pono ioa 0 kela hoom»re ana i kuu kaik&inahine me ka ae ole o ka makuakaae. E aho ka make ana mamaa o kona mare ana i ke kane. I ka holo ana akn o ua kanaka lokoino oei, aia hoi ua pau ka mare ia i mai la ka hunona, " Mamua aku nei, he mapa kou, aka, i keia wa, ua pau koa |aana t ua lilo ia'a—a e kapaia ®ko oia i keia wa be Hakuwahine Moataona." | A lohe ua kanaka nei oka Haku M6ana- | tona ke kane, alaila, kukuli ihoia ua ; lokoino nei, imua o Haku Moataona, me br loa ia Aliee. , 1 mai la o Aliee, uapau kos mana e kau makuakane lokoiao, a e ili aaa no mahu.a ] iho o kou poo kaa mau h&aa lokoino > pa«, ] Nolaihi, ke hoomaikai loa aei a« i ka Mea 1 Mana LoaJ kona hoopakeie aoa.ia'u ma ka hoohui ia ana o'u me kuu Hakii Moetaoha. I la wa i lohe ai ou» makuakane aei, ku ae "j la oia a puka mai la iwaho o ka luakini, me ka nukunuku ino loa i ke kaikamahine. • (Aole i }hhk) i Le'o Paipai Hoeueu.—io'u hoa kui lina a ■ haihai lau oielo o Ae Pm»i iloko o ,ka hapalua mua o ka makahiki ana i hele ' kaapuni ai a eia kakou i-ka hapalua hopeEia ko'u maoao ia oukou e ka poe lawe i kona kino a heluhelu. E hookaa mai ookou i kona koena mai kali a hookanaaaha o make •oanei oia ika pololi# Eia hoi tna keia leo : paipai a hoeueu, ua pili oo k i ka poe hookaa ole a hookaa hapa, aole i ka poe i hookaa pau mai ia'u ame ko'u kokoolaa. Ina oukoa e ike ana ia E. Hina e uiaalo*aku ana ma na ha> lenohoamena hale hana.e hookaa mai oukou i ka uku pepa i ikaika na kauwa a ou* kou i t(a lawelawe. D. Kahalki.phi.