Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 40, 18 March 1874 — No ka Palapala Hooilina a Lunalilo. [ARTICLE]

No ka Palapala Hooilina a Lunalilo.

Ma ka Poaha iho nei o ke!a pulē, raa ka Aha Kiekie, ma ia 1& i waihe mai ai ka Lboak&nawai Harris i kana olelo hooholo no ka ,hihia e pili ana i ka palapala Ilooilina a Luoalilo e kue ia nei, a penei kana olelo hoolīolo:

O ka paiapala i waiho ia mai i ka Aba Hooko Kauoha, ma ke afio, he j«tlapaia hooilina ia na ka mea i make. ua kakau ia e la ma ka la 7 o lune, 1871, a o ka ol&o kauoha pakui hou, ma ka la 31 o lat>uari, 1874,' i kakauia ai. Ua kue mai kamakUakane e ka mea i make, e hooie ana,aoleiaoka pa&pala a ka mea i make. oo ka mea, ma ka manaw» i oleloia ua kaīeau inoa oia ma ua paiapala nei, aole ona nooiioo maikai e hiki ai ke hana i hooiiioa. Oka palapala hoi, ua kakau maoli ia no la e ka mea nana ke kauoha, me ka ike maka ia e na hoike eiua, A. Francis Judd, a me Joho H. Paty—he ano ioi aku mamua oka hooakaka ana a ke kanawai, £ ma ke ano hoi i hana mau ia e ka poe kanaka ike akahele. Uahoike mai keia mau hoike a i elua, i ka wa i kakau inoa ai ka inea i make, ua maikai loa kona noonoo. Aka, ua kue in mai nae, no ka mea, aia oia malalo o ka malama ia e keleahu, ma o ka olelo hoohōloa keia Aha, no ka hoopii ana mai o kona makua* kane, Charies Kanaina, i ka ia 19 o F6beruari, 1858, a o ka hoopaa isi ana o ka olelo hooholo ma ka la 20 no ia o ua malama la, a ua hookomo pono ia i ke Keena Kakau kope ma ka ka la 36 mai, ma ke ano i hoakaka ia ma ka Pauku 1354 o ke Kanawai Kivtla, a penei ka heluhelu ana :

Paiīkū 1354,—Mahope o ka hoopulea ia ana 0 ke kauoha a ka Lunakanawai, e hiki no i na mea hoopii, ke waiho ma ke keeoa o ka luna kakau kope, i kope o ua paiapaia hoopji nei, a me ke kauoha pu ; a ina i hoo'kohuia ke kohu ma ia palapala hoopii, alaila, e ii(o i mea oie ka hooiimaiima aha, koe nae na mea i pili i ka pilikia maoli.'a me pa makaaa, a rae ke kuai ana, a hoolilo aaa paha i ka waiwai paa, a me ka waiwai lewa, a ka mea uhauha wale, mahope 0 ka waiho ana 1 ua palapala nei, iioko 0 ke keena 0 ka iuna kakau kope, n mamua ae paha 0 ka pau ana o kona noho kahu »na. O'ka palapala hoopii a Mr. Kanaina, ua hoakaka la na kumu o kona hoopii ana, a penei: Eia na kumu o kuu nonoi ana aku ia oe e koho i mau kaho nana e m&lama i kona

mao waiwui a p«u. Ina nana e malama e ahuai wale ia ana, 110 kn mea, aole ona malama pono 1 kona waiwii, e-uimuha wale ana ma ka inu, u me kahi mnu hewa e ae ; 1 keia wa, ua komo kukonnkonn aku no oia i ka aie, « no ia mea, aoie onapomaikai ilaila a ina aole koho kokēia i mau kahu malama e hikiwawe ni> ka pau'o kgna waiwai." Ma ka l> 20 o FeberuariV"!joikeiu maluoa, ua hele kmo mai ka i make,a hoole mai i ka hoolnha nna 1 hoakakaia ma ke kanawai me ka ae ana e noho oia malalo 0 ke kahu nialamn. Nolail», ua ike ia oia, aole he hehena, a aole hoi ma ka hoomaaaauna wals, no ka hoomalu ia ana e kekahi; ama keia mea, ua hiki ole iaia ke uhauha.a ke hana mamuli o kona makemake. Aka. ua kue ift ia ma ka Pauku 1364,1 hai la ae nei maluna 0 na makana a 'pau, a me ke kuai ana, a hoolilo ana paha 1 ka waiwai paa, a me ka waiwai lewa, e lilo i mea ole. Aka, aole keia ka maieana. a me ke kuai i olelo la ma ia kanawai. Oka makana i oieio ia, oia no ka mi-ae haawi poloiei ia ana mai ke kahu aku. Aka. o ka makana i olelo ia ma ka palnpaia hooiiina mahope waie iho no 0 ka make ana o ke Alii kona hana ia ana mamuli oka ike ana oke kahu he pono. Aole 1 kupono ole ke koi ana aku iaia e hana i palapala hooilina—oiai. aole hoi i pohala ae oia mai kona nawaliwali—aole loa no he wahi poao—a he kae ioa no keia mea hoiookoB. Ona hoike a pau no keia mea, aol6 loa he wahi ike. iloko 0 kekahi inau Ja, ua kamakamailio oia, no keta mea, a 0 hoomakaukau ia hoi ka palapala. Ika hana ia ana a paa, waiho ia mai imua ooa—aoie i lawe ia—ma ka la 6 0 iune. Ama,ka fā 7 ae, ua laiwe hou ae oia wale no, oia hoi kala e hooko ia ai, a na hoike i oleio iho nei, mia ia ia, he noonoo maikai loa ko be Alii ; & ua makemake ioa oia i keia palapaia, a 0 ka mea nana 1 hana ka palapala oia no Alapaki Kauka, kamailio aku Ia oia me ka leo nui a wi'wo ole, e like ao hoi me ke ano 0 kana olhana, ina ke ano akamai maoli. Malalo 0 keia mau kumu, kona lilo ana malalo 0 ka mala> ma ana a ke kahu, a aole hoi oia ka mea e hiki oie ai iaia ke hana i palapala hooilina nona ; aole i lawe aku mai iaia aku i ka mana o ka liana ana 1 palapala kuuoha—i ka manm hoi e kuhikuhi ana i ka mea e hooiU aku ai i kona waiwai mahope iho 0 kona make ana. Aka eia hou. Ua hoopau ia kona uoho ana malalo oka malama aoa ona kahu—ma ka la 31 0 Dekemab3, 1873. Ma ka ia 8 0 lanuari mai, ua kohoia oia i Moi. N©laiia.~ he kumu maopopo keia aole e hiki iaia ke hana 1 palapala hooilina,a aole 00 hoi e hiki īha ua hana oia mamua aku. Ama ka U 21 0 lanuari, 1874, ua heluhelu oia i ka lapala me ke akahele ioa, a i iho la oia, h« makeinake oia e hana i pakui akju malalo 6 keia palapala; a ma ka heluhelu ana ua noi po« iloko.e hooloh? pono, a kahi beWt, aīaila, e liooponoponoia, a u* oluolu ia ia mea Nolaih», ua maopopo o keia palapala, kana palapala kauoha—a aole hoi ho ifiea nana e hoopaapaa mai.

A ma ka wa i hooko ia ai ka pakui, e oo* ho ola msibai ana ao aoei oia, • e maikai aua no nnei kona manao ? .(.loU> i jhiu.) He Hoomaikai ana.—E ike ia no ma ko kakou pepa ma keia la, ka hoomaikai aaa o kekahi o na paahao i hookuu ia mai nei, i ka Moi aloha makaainana. a o ka makaainnna no ko aloha ole.